طرح اصلاح ارقام پولی؛ دیدگاه موافقین و مخالفین

اصلاح ارقام پولی یا حذف چند صفر از واحد پولی کشور یکی از نیازهای اقتصادی کشور است که برای تسهیل در مراودات تجاری از سال‌ ۷۲ تاکنون، چند بار در دستورکار اداره بررسی‌های بانک مرکزی قرار گرفته است.
در طول ۱۴سال از زمانی که طهماسب مظاهری در وزارت اقتصاد و دارایی حضور داشتند، این موضوع در دستور کار اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی قرار داشت اما برخی مسوولان بعدی با این اقدام موافق نبودند و بررسی‌ها در این باره متوقف شد.
با روی کار آمدن آقای مظاهری این موضوع مجدداً مورد توجه واقع شد. وی در جمع خبرنگاران با اشاره به روشهای مهار تورم، گفت: چهار روش برای این منظور در نظر گرفته شده است یک وضع موجود با چاپ اسکناس درشت، دوم رعایت قانون فعلی پولی بانکی که در ماده ۱ هر یک ریال را معادل یکصدم گرم یا دقیقاً ۰۰۵۸۱/۰ گرم طلا می‌داند که ارزش واقعی آن حدود ۲۴۰ تومان است، گزینه سوم حذف سه صفر و گزینه چهارم حذف چهار صفر از پول ملی است. رئیس کل بانک مرکزی هر کدام از این روشها را دارای محسنات و معایبی می داند که کارهای کارشناسی روی آن انجام می‌شود. اما در میان چهار روش مذکور در کارگروه تحولات اقتصادی حذف سه صفر به تصویب رسید و قرار است در اواخر پاییز به نوعی در دستور کار قرار گیرد. حال سوال اساسی این است که موافقین و مخالفین اجرای این طرح چه تبعات مثبت و منفی را برای این طرح برمی‌شمارند؟ در پاسخ به این سئوال بررسی نگاه مخالفین و موافقین تا حد زیادی زوایای طرح را روشن می‌نماید.
الف) دیدگاه موافقین و بررسی آثار مثبت طرح
۱) وجود زمینه روانی؛ بحث حذف صفرها و تغییر واحد پولی سالها است که در محاورات مالی مردم در کوچه و بازار، فیلمها و سریالها و حتی جلسات رسمی دولت و مجلس مطرح و بنظر می‌رسد به لحاظ روانی مدتها است که توسط مردم پذیرفته شده است. در چنین فرصتی که زمینه روانی آماده است، اقتصاد کشور کمتر تحت تاثیر تبعات روانی جامعه قرار می گیرد.
۲) تسهیل در اجرای عملیاتها ؛ اجرای این طرح می تواند به کلیه عملیاتهای ثبت، نگهداری و تحلیل حسابها و آمار و ارقام تسهیل و تسریع بخشد و سبب صرفه جویی در کلام و نوشتار به خصوص در محاورات و معاملات شود.
روی‌هم‌رفته حذف چند صفر از واحد پول ملی می‌تواند ۷ مزیت عمده: کاهش حجم اسکناس، سادگی در مبادلات، نگهداری ساده‌تر حساب‌ها، ارقام و ترازنامه‌ها، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه‌ها، نقل و انتقال سهل‌تر پول و کاهش آثار روانی تورم را به همراه داشته باشد.
۳) افزایش اعتماد مردم به پول ملی؛ اگر چنین کاری انجام شود اسکناس در دیدگاه مردم اعتبار بیشتری پیدا خواهد کرد. ارزش قائل نبودن برای اسکناس در حال حاضر سبب شده آن را مچاله کنند، روی آن بنویسند و سبب استهلاک زود هنگام آن شوند.
ب) استدلال مخالفین حذف صفرها از پول ملی
۱) اخلال و بی‌نظمی در حساب‌ها ؛ با اجرای این طرح، در تمام بانک‌ها و مؤسسات حساب‌های قبلی دچار اخلال و باعث بی‌نظمی در حساب‌ها می‌شود. علاوه براین ، به ضرر اقشار پایین جامعه است. به این دلیل که ارزش پس‌اندازها کم می‌شود، دیگر پول ارزشی ندارد و هزینه زیادی به آنها و کسانی که پس‌انداز داشته‌اند، وارد می‌شود.به همین دلیل سیاست قبلی هزینه کمتری را تحمیل و بیشتر می‌تواند راهکاری برای کنترل تورم باشد.
۲) تورم‌زدایی مقدم بر حذف صفرها است؛ به دنبال انتشار خبر جدی شدن احتمال حذف سه صفر از پول ملی، صاحبنظران اقتصادی ابراز عقیده کردند که سیاست‌ کنترل و تک‌رقمی کردن تورم بر چنین کارهایی که صرفا برای زدودن آثار دوران تورم انجام می‌شود، اولویت دارد چرا که بدون تورم‌زدایی از اقتصاد، صفرها دوباره ظاهر خواهند شد.
۳) حذف سه صفر در شرایط بحرانی؛ با توجه به اینکه کشور به لحاظ وضعیت اقتصادی و تورم موجود در آن در شرایط بحرانی قرار ندارد، نیازی به حذف سه صفر در شرایط فعلی نیست. چون کشور ما بالاترین تورم را - حدود ۵۰ درصد در سال ۷۴ - تجربه کرده است و تورم در حال حاضر به قدری بالا نیست که ما را به فکر طرح حذف سه صفر از پول ملی وادار کند. حذف سه صفر در کشورهایی چون ایتالیا و ترکیه نتایج مناسبی به دنبال داشته ولی انجام این کار در حال حاضر در ایران نه تنها سودی ندارد بلکه به تحمیل هزینه های سنگین تولید اسکناسهای جدید منجر می‌شود.
در کشورهایی همچون برزیل که ۱۸ صفر از پول ملی آن حذف شد، تورم در سال تغییر به ۱۴۳۱درصد رسید وآذربایجان که سه صفر را حذف نمود، تورم ۱۶۶۵ درصدی را متحمل شد.
۴) ظلم به پول ملی؛ حذف ۳ صفر شاید ظلم به پول ملی کشور باشد؛ هنوز ارزش پول ملی ما آنقدر کم نشده که بخواهیم صفرها را از آن حذف کنیم. استهلاک اسکناس در کشور ما به ضعف سیستم بانکی مربوط است که هنوز نتوانسته آنطور که باید و شاید بانکداری الکترونیکی و بهره‌گیری از کارت‌های اعتباری را ترویج دهد.
در میان دو دیدگاه مخالف و موافق توصیه‌های جایگزینی هم مطرح است که توجه به آنها می‌تواند
راهگشا باشد.
۱) چاپ اسکناس با رقم بالاتر
به جای حذف سه صفر می‌توان چاپ اسکناس با رقم بالاتر را انتخاب نمود چون در حال حاضر رقم آخرین پول‌های چاپ شده، پنج هزار تومانی ، دو هزار تومانی در سال ۷۹ و یک‌هزار تومانی است. از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۸۷ یعنی طی ۳۵ سال اسکناس با ارزشی حدودا پنج برابر روبرو شده در حالی که نقدینگی بالاتر از سه هزار برابر و شاخص قیمت‌ها حدودا بالاتر از ۳۰۰ برابر شده است.قدرت خرید ما در حال حاضر در مقایسه با سال ۱۳۵۰ حدودا یک اسکناس ۳۰۰ هزار تومانی است. با این طرح می‌توان معامله‌ها را ساده‌تر انجام داد، حمل پول به راحتی امکان‌پذیر می‌شود و بانک مرکزی می‌تواند سراغ اسکناس با ارزش بالاتر برود. چک پولها و اسکناس های درشت به شرط لحاظ ویژگیهای امنیتی لازم (برای جلوگیری از هر گونه جعل) می تواند سیستم مبادلات پولی را روان سازد و لذا نیازی به حذف صفرها فعلا نباشد و برای این کار خیلی زود است. از طرفی باید فرهنگ سازی انجام گیرد چون بنابه اعلام بانک مرکزی سرانه اسکناس در ایران ۱۱۴ برگ می باشد که این حجم از سرانه اسکناس، ایران را جزو کشورهای رکورددار در این زمینه قرار داده است، زیرا سرانه اسکناس در کشورهای پیشرفته بین ۱۲ تا ۱۴ برگ است.
۲) رسیدگی به سایر اولویت های سیاستهای پولی
حذف سه صفر و تغییر واحد پول ملی در اولویت سیاستهای پولی فعلی نباید باشد و بلکه باید به زیر بناها توجه کرد و روی آنها کار نمود. به جای نگرانی برای صفرهای پول ملی بهتر است بودجه ای که صرف تبدیل اسکناسها خواهد شد آن را در اختیار سیستم بانکی قرار داد که با کمبود شدید نقدینگی روبرو هستند.
● نتیجه گیری
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، طبق مبانی نظری و نظریه اقتصادی زمانی کشورها به طرح حذف صفر از پول ملی ترغیب می‌شوند که تورم خیلی شدید بوده و باعث اخلال در روابط اقتصادی شود و حس بی‌اعتمادی که دیگر پول ارزشی ندارد بر جامعه حکمفرما شود که این امر خود باعث تورم روانی در جامعه است.در این شرایط مرتبا ارزش پول کاهش پیدا می‌کند و باعث می‌شود مردم پول را از خود دور نگه دارند که در اصطلاح اقتصادی به آن پول سوزان می‌گویند.به همین دلیل است که سیاست‌گذاران برای مهار تورم، واحد پول را با حذف صفر تغییر می‌دهند.باتوجه به اینکه هنوز ارقام خرد در پرداخت کرایه‌ها و برخی اجناس وجود دارد و مبالغ کم در اقتصاد ایران دارای مفهوم است حذف صفرها، سبب حذف این اعداد خرد می شود؛ لذا حذف صفرها در شرایط فعلی به نفع مردم و اقتصاد کشور نیست.با این حال گزارش های مبسوط بانک مرکزی و بررسی‌های کارشناسی اگر به این نتیجه منجر شود که مزایای آن بیش از معایب آن است و می‌توان پیامدهای منفی آن را با اجرای تدابیری به حداقل ممکن رساند، آنگاه اجرای آن شاید پیامد های مثبتی نیز برای اقتصاد کشور داشته باشد. البته برخی از کارشناسان مطرح اقتصادی راه حلی توصیه می‌کنند که سه صفر به شکل کوچکتر و کمرنگ‌تر در اسکناس‌ها چاپ شود و پس از گذشت یکی دو سال آن صفرها محو شود. در این صورت آمادگی روانی لازم برای یک مرحله انتقالی به وجود می‌آید . هیچ کشوری در جریان اینگونه تغییرات ، به یکباره هزینه زیادی را به خود تحمیل نمی کند، بلکه این هزینه‌ها به طور تدریجی لحاظ شده و به همان میزان اسکناس که از جریان گردش پولی کشور خارج می شود، به همان میزان نیز اسکناس جدید با تغییرات یاد شده تولید می‌شود و جریان جایگزینی طی یک پروسه دو تا چندساله شکل می‌گیرد.

منبع : خبرگزاری فارس