نقدینگی و تورم

در رابطه با تورم موجود در اقتصاد ایران از طرف کارشناسان اقتصادی و سیاسی سوالاتی مبنی بر اینکه تورم اینچنینی در اقتصاد ایران ریشه در چه مسائل اقتصادی یا سیاسی دارد، طرح می شود. برخی موضوع تحریم های اقتصادی را پیش کشیده اند و این موضوع و موضوعاتی از این دست را که درگیری های سیاسی به همراه دارند عامل تورم بالای اقتصاد ایران می دانند. این دست از مسائل به اقتصاد ایران صدمه وارد کرده اند. اما تورم بالای اقتصاد ایران ریشه در مسائل دیگری دارد و تحریم های اقتصادی با همه ابعاد موثر، در ایجاد تورم کنونی از حالت اولویت برخوردار نیست. فقط در دو حوزه نفت و گاز، ایران دارای درآمد سرشاری بوده و این درآمد کلان به خوبی می توانسته تحریم های اقتصادی را تحت الشعاع قرار دهد.
براساس آمار موجود به تناسب هر سرانه در ایران درصد بسیار بالایی نقدینگی در جامعه در گردش است که کشورهای صنعتی و کشورهایی که دارای اقتصادهای قدرتمند هستند در این مورد نسبت به ایران به تناسب هر سرانه در سطح بسیار پایینی قرار دارند. اگر به تناسب کالا و خدمات موجود در جامعه پول و نقدینگی رشد و افزایش بیشتری داشته باشد تورم ایجاد خواهد شد. پول اضافه بر کالا و خدمات موجود در آخر جذب قیمت های سابق کالا و خدمات خواهد شد. کارشناسان بی طرف اقتصادی درصد واقعی تورم را تا ۲۵ درصد برآورد می کنند. راه چاره چیست؟ راه مهار و کاهش تورم، مهار و کاهش حجم نقدینگی است. چگونه و چند درصد از نقدینگی موجود باید کاهش یابد؟ باید دو برابر درصد تورم، حجم پول در جامعه کاهش یابد. به عبارتی اگر تورم ۲۵ درصد است باید ۵۰ درصد از نقدینگی موجود در جامعه جمع آوری شود. چرا باید ۵۰ درصد از نقدینگی موجود جمع آوری شود؟ دلایل بسیاری را می توان برای جمع آوری و تایید جمع آوری ۵۰ درصد پول عنوان کرد که از جمله مهم ترین آن، اول حجم پول در گردش موجود بسیار بالا است، دوم حجم بسیار بالای پول در گردش باعث پایین آمدن فوق العاده ارزش نقدینگی شده است و سوم ارزش نقدینگی و درصد تورم در دو کفه ترازو قرار دارند و حال که ارزش نقدینگی وزن خود را از دست داده در طرف مقابل تورم بر درصد خود افزوده و وزن خود را افزایش داده و در نتیجه کفه ترازو را به سود خود پایین برده است.
پول ایران در شکل کنونی در دو حالت، یکی حالت حقیقی و دیگر حالت کاذب عرضه می شود. حالت حقیقی پول در ایران و خرید و فروش و عرضه و تقاضا با عنوان تومان است. اما حالت کاذب، شکل اسکناس و پول رایج کشور است که از طرف دولت و بانک مرکزی با عنوان ریال عرضه می شود. وضعیت بغرنج در اینجا شکل می گیرد، هر چند این وضعیت بغرنج اقتصادی همیشه حالتی بالقوه داشته اما در زمان هایی که تورم اقتصادی به رشدی بالای ۱۵ درصد می رسد این بغرنجی حالتی بالفعل به خود می گیرد. این مریضی اقتصادی که در نهاد اقتصاد ایران لانه دارد رسمی بودن شکل کاذب و عنوان کاذب پول ایران است. به این معنا که شکل کاذب نقدینگی که مورد پذیرش اجتماع نیست و در داد و ستدها جایی ندارد در اصل صورت رسمی و دولتی پول است. راه چاره در این است تا دوگانگی پرستیژ نقدینگی ایران به حالتی یگانه و مشخص تبدیل شود و صورت کاذب از نقدینگی ایران حذف شده و صورت واقعی و مورد پذیرش جامعه، یعنی تومان جایگزین آن شود و تومان صورت رسمی پول در ایران باشد. اما تومان از ارزش واقعی خود طی این سال ها بسیار فاصله گرفته و در حالت کنونی با این چهره نمی تواند نماینده واقعی ارزش نقدینگی باشد. تومان هر چند صورت واقعی پول است اما چون بیمار است نمی تواند ارزش واقعی پول و نقدینگی را تعریف کند.
وقتی بخواهیم برای مهار تورم ۴۰ تا ۵۰ درصد از پول موجود در جامعه را جمع آوری کنیم باید در شکل و ظاهر پول و اسکناس نیز تغییراتی به وجود آورد. همین طور که ما تصمیم داریم دو برابر درصد تورم پول را در جامعه جمع آوری کنیم می توان دو صفر از صفرهای تومان را نیز حذف کرد. اگر ۴۰ تا ۵۰ درصد نقدینگی در جامعه جمع آوری شود اما تومان با همین صورت و ظاهر حاضر در جامعه عرضه شود باز هم تورم کاهش چشمگیری نخواهد داشت، چون تومان حالت مریض و پف آ لود خود را حفظ خواهد کرد.
تزریق و عرضه پول در شکلی بسیار فراتر از کالا و خدمات موجود به شکل وام های بسیار غیرکارشناسی شده باعث پایین آمدن ارزش پول و در نتیجه بالا رفتن درصد تورم شده است. پولی که طی این سال ها به جامعه سرازیر شده چون برابر با کالا و خدمات موجود نبوده و کالا و خدمات در سطحی بسیار پایین تر از این حجم پول قرار داشته، تراز قیمت و تراز ارزش حالت تعادل خود را از دست داده است. با نبود کالا و خدمات برابر با پول در گردش، این پول برای اینکه از سرگردانی خارج شود جذب قیمت های سابق کالا و خدمات شده و میانگین قیمت کالا و خدمات طی این سال ها رشدی بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد داشته اند. برای تصدیق این استدلال می توانیم به ارقام قیمت ها از ۳۰ سال پیش تاکنون مراجعه کنیم. دولت ها به جای اینکه از سرازیر شدن پول در این سطح انبوه به جامعه جلوگیری به عمل آورند در این سال ها یکی پس از دیگری گوی سبقت تزریق پول به جامعه را از یکدیگر ربوده اند و پول طی این سال ها از لحاظ کیفی و ارزشی روز به روز ضعیف تر شده اما از لحاظ کمی و وفور بسیار فربه شده است. با روند نزولی ارزش نقدینگی در ایران بانک مرکزی اسکناس هایی جدید را وارد جامعه کرد که ارقام این اسکناس ها دارای صفر بیشتری بود و بدین وسیله تلاش می شد بر سقوط ارزش پول سرپوش گذاشته شود.
اما حضور اسکناس های درشت تر سقوط ارزش را چندین برابر کرد و حضور اسکناس های جدید و درشت تر به خوبی گواه و گویای نزول ارزش پول در ایران بوده و هست. همین طور که تورم باعث شد رفته رفته اسکناس ها درشت تر و صفرهای بیشتر را به خود ببینند، حالا لازم می نماید تومان همین پلکان تصاعدی تورم را به شکل معکوس برگردد به عبارتی، هر زمان برای غلبه بر رشد تورم صفری بر صفرهای اسکناس افزوده شد، حال باید توجه داشت چند صفر از ارقام اسکناس ها نماینده تورم و بی ارزشی نقدینگی هستند و همین تعداد صفر را از اسکناس ها حذف کرد و اسکناس هایی جدید که نماینده واقعی ارزش پول هستند را روانه جامعه کرد. همه گزینه ها و شاخص های اقتصادی در اختیار کارشناسان اقتصادی قرار دارند و می توان با رجوع به قیمت کالا و خدمات در سه دهه اخیر به این واقعیت انکارناپذیر دست یافت که قیمت ها رشدی ۲ تا ۳ هزار درصدی را از خود به نمایش می گذارند. اگر یک اسکناس یک هزار تومانی را در نظر بگیریم، رقم این اسکناس تا چه اندازه رشد تورم و بی ارزشی نقدینگی را به ما نشان خواهد داد؟ اول باید یادآور شد که ما در شروع این مطلب عنوان کردیم ریال هر چند صورت رسمی پول ایران است اما شکل کاذب آن هم است، پس با حذف ریال یک اسکناس ده هزار ریالی به یک اسکناس هزار تومانی تغییر چهره خواهد داد. پس از حذف صورت ریالی از چهره نقدینگی ایران و جایگزین ساختن صورت تومان به جای آن کار به مرحله اصلی و اجرایی آن خواهد رسید. از طرفی حذف دو صفر از ارقام اسکناس ها می تواند اسکناس را به سطح مطلوب و ارزش واقعی آن برساند (یادآور شویم دو صفر از صورت تومانی پول) و از طرفی دیگر چون ما در نظر داریم دو برابر درصد تورم، نقدینگی موجود در جامعه را جمع آوری کنیم لازم می نماید تا صورت و ظاهر پول را نیز با کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصد نقدینگی هماهنگ سازیم.
در نتیجه، در این روند سه مرحله پیش رو قرار می گیرد، در مرحله نخست باید صورت ریالی را از چهره نقدینگی ایران حذف کرده و صورت تومان را جایگزین آن ساخت، در مرحله دوم ۴۰ تا ۵۰ درصد از پول در گردش در جامعه جمع آوری خواهد شد و در مرحله سوم شکل رایج و معمول پول به خصوص اسکناس ها باید تغییر یابد و باید در رقم هایی که روی اسکناس ها درج است تجدیدنظرهای اساسی به عمل آید. منظور از تغییر اساسی چهره پول و اسکناس همان طور که اشاره شد برداشتن دو صفر از مجموع صفرهای ارقام اسکناس ها است پس از آن پول های ریز و سکه ها متناسب با اسکناس های جدید ضرب و وارد جامعه خواهد شد.

قیصر کللی

منبع : روزنامه اعتماد