نقش آهن در دوران بارداری و شردهی

با وجود مشاهده انواع كم خونی ها در بین كودكان، كم خونی فقرآهن درصد بالایی را به خود اختصاص می دهد و اكثر كم خونی هایی كه در كودكان مشاهده می شود از نوع كم خونی فقرآهن است، تغذیه صحیح بیشترین اثر را روی سلامت جنین دارد، از این رو به مادران توصیه می شود غذاهایی را انتخاب كنند كه پروتئین، ویتامین، املاح و كالری كافی را برای مادر و جنین او فراهم كند.به این منظور ۵ گروه غذایی میوه و سبزی، لبنیات، گوشت، ماهی، تخم مرغ و حبوبات، غلات (مخصوصا نان سبوس دار) و چربی ها و شیرینی ها توصیه می شود. به بانوان باردار توصیه می شود در سه ماه اول حاملگی حتی الامكان بر دفعات غذا خوردن خود بیفزایند و حجم هر وعده غذایی را كاهش دهند. برای تأمین كلسیم مورد نیاز توصیه می شود روزی نیم لیتر تا یك لیتر شیر مصرف شود و در صورت تمایل نداشتن به مصرف شیر می توانند از منابع دیگر حاوی كلسیم مانند كره، پنیر، كشك و ماست استفاده كنند. به خانم های باردار توصیه می شود از خوردن شیرینی و نشاسته و چربی زیاد خودداری كنند.بطور متوسط یك خانم باردار تا آخر دوره بارداری خود نباید بیش از ۱۰ تا ۱۲ كیلو اضافه وزن پیدا كند چرا كه چاقی زیاد ممكن است باعث بروز عوارضی در حاملگی و زایمان آنها شود.كم خونی ناشی از فقر آهن یكی از شایع ترین مشكلات كودكان در كشورهای در حال توسعه است كه با ارتقاء آگاهی و آموزش والدین می توان از عوارض آن پیشگیری كرد و كودكانی سالم و با نشاط پرورش داد.كم خونی فقر آهن به علت كاهش مقدار آهن موجود در بدن ایجاد می شود كه ناشی از كاهش مصرف آهن یا عدم جذب كافی و مناسب آن و یا به علت از دست دادن آهن می باشد.كاهش میزان آهن معمولا نتیجه تغذیه ناكافی و یا غیرصحیح و بی اطلاعی از منابع مناسب تأمین كننده آهن است.كاهش جذب آهن نیز به علت مصرف انواع غذاهای كم ارزش از نظر نوع آهن موجود در آنها و یا مصرف هم زمان موادی است كه از جذب آهن در دستگاه گوارش جلوگیری می كند از دست دادن آهن معمولا به صورت خونریزی های مزمن به صورت غیرمحسوس از دستگاه گوارش، ادراری یا خونریزی های ماهیانه خانم ها می باشد. آموزش و پیشگیری در حقیقت باید از زمان بارداری شروع شود. مطالعات و پژوهش ها نشان داده است كه احتمال تولد نوزاد با وزن كم یا زایمان های زودرس در مادرانی كه كم خونی فقر آهن دارند بیشتر است.بنابراین تغذیه صحیح و مصرف آهن به صورت مكمل در رشد و تكامل خوب جنین و تولد نوزادان سالم نقش دارد، باید توجه داشت كه بطوركلی احتیاج به آهن در دوران بارداری افزایش می یابد و گروه های در معرض خطر مانند: مادرانی كه سابقه سقط یا تولد نوزاد كم وزن دارند، مادرانی كه اضافه وزن یا كمبود وزن دارند، یا مادرانی كه كمتر از ۲ سال از حاملگی قبلی آنان گذشته است و یا مادرانی كه بیش از ۴ فرزند دارند باید بیش از دیگران به این مسئله توجه داشته باشند. مادران با سن پائین بهتر است تحت نظر پزشك قرار گیرند و توصیه های بهداشتی و تغذیه ای ویژه دریافت كنند.دكتر نظری می افزاید: امروزه ثابت شده است تغذیه صحیح مادر در دوران بارداری همراه با مصرف كانی های آهن، روی، اسید فولیك، ویتامین های C,A و Dباعث رشد خوب جنین و تولد نوزاد سالم و طبیعی می شود و حتی از بیماری های دوران كودكی و بزرگسالی جلوگیری می كند.وی درباره اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر می گوید: اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر به علت جذب بهتر آهن است، بعد از شش ماهگی كه غذای كمكی كودك شروع می شود انتخاب غذاهای باارزش غذایی بالاتر با استفاده از منابع آهن كه جذب بهتری دارند مانند: گوشت، جگر، تخم مرغ و مصرف كانی های گیاهی غنی از آهن مانند: حبوبات، اسفناج، میوه های سبز و زرد، خصوصا اگر همراه با ویتامین C مصرف شود مفید است. باید توجه داشت گاهی مصرف همزمان برخی مواد می تواند از جذب آهن جلوگیری كند مثلا مصرف زیاد چای به علت داشتن ماده «تانین» و یا مصرف زیاد مواد فیبری حاوی فیتات و فسفات از جذب آهن جلوگیری می كند.از علل دیگر كاهش میزان آهن بدن و كم خونی می تواند، دفع نامحسوس خون از طریق دستگاه های مختلف بدن باشد. یك علت شایع دیگر كم خونی، مصرف زودرس و زیاد شیر گاو و ایجاد آلرژی های گوارشی است.وی تصریح می كند، ضروری است والدین علائم كم خونی های فقر آهن را بشناسند تا در صورت بروز بیماری با درمان زودرس از عوارض آن پیشگیری كنند. البته نوزادان و كودكان در مراحل اولیه كم خونی معمولا بدون علامت می باشند.به تدریج رنگ پریدگی، خستگی، بی حوصلگی، كاهش اشتها، بی قراری، كاهش فعالیت های فیزیكی، كاهش مقاومت در برابر بیماری ها، كاهش دقت و توجه و یادگیری، اختلال در رشد و تكامل عصبی و... ایجاد می گردد كه با دقت والدین و مراجعه به هنگام و درمان كم خونی می توان از عوارض آن جلوگیری كرد.امروزه ثابت شده است تغذیه صحیح مادر در دوران بارداری همراه با مصرف كانی های آهن، روی اسید فولیك، ویتامین های C,A و D باعث رشد خوب جنین و تولد نوزاد سالم و طبیعی می شود و حتی از بیماری های دوران كودكی و بزرگسالی جلوگیری می كندبه بانوان باردار توصیه می شود در سه ماهه اول حاملگی حتی الامكان به دفعات غذاخوردن بیفزایند ولی حجم غذاهای مصرفی در وعده های غذایی را كاهش دهند

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران