سیستم نوین دفاعی از نگاه لوتار ماتیوس

به نوعی می توان دید كه اكنون نسبت به گذشته تعداد گل های رد و بدل شده در یك بازی كمتر شده است و بسیاری آن را به تغییرات سیستم دفاعی نسبت داده و این وضعیت را به عنوان نقطه ضعف سیستم ۲-۴-۴ فعلی دانسته اند اما به نظر می رسد كه كم شدن تعداد گل های بازی از هیجان بازی می كاهد اما بلافاصله باید اضافه كنم كه پیچیده تر شدن سیستم های بازی فوتبال با تغییر در نظام دفاعی تیم ها اتفاق افتاده است؛ یعنی وقتی از تغییر روش های بازی صحبت می كنیم چیدمان خط دفاعی اهمیت زیادی دارد. اولین بازی رسمی فوتبال با سیستم ۱-۱-۸ برگزار می شد.
در حالی كه امروزه تعداد بازیكنان دفاع افزایش می یابد و باید سیستمی برای هماهنگی آنها به وجود آورد. امروزه هوش و جایگیری درست بازیكنان مدافع بیش از گذشته اهمیت دارد، كافی است یك دفاع اشتباه كند تا برای همیشه جایگاه خود را از دست بدهد، در حالی كه برای مهاجمان چنین وضعیتی وجود ندارد.بنابراین امروزه هدف مهم دیگری به هدف پیشین فوتبال كه «گل زدن» بود، اضافه شده و آن هم «گل نخوردن» است و مدافعان مهم ترین عوامل برای تأمین این هدف هستند. امروز دیگر می توان علاوه بر تاكتیك های زیبای هجومی تیم ها از تاكتیك های دفاعی آنها لذت برد و به هنر دفاعی مربیان بزرگ آفرین گفت.
وقتی می گوییم ۲-۴-۴ یا ۳-۵-۲ تنها با اعداد بازی كرده ایم، در حالی كه می توان با این اعداد به هر شكلی بازی كرد. تأكیدی كه دارم به استراتژی بازی تیم ها بازمی گردد. وقتی از سیستم ۲-۴-۴ مدرن صحبت می كنیم منظور ما سیستمی نیست كه برزیل در سال ۱۹۸۲ بازی می كرد و به علت خطی بودن دفاع آن ۳ گل از ایتالیا خورد. منظور ماسیستمی است كه آریگو ساچی در تیم میلان اواخر دهه ۱۹۸۰ ابداع كرد و باعث شد تا علاوه بر استحكام دفاعی، فوتبال تهاجمی تیم ها هم كیفیت بهتری پیدا كند.
● اهمیت استراتژی دفاعی
در فوتبال، دفاع بازیكنی است كه جلوی دروازه بان بازی می كند و وظیفه اصلی اش جلوگیری از گل زدن تیم حریف است. مدافعان در شكل تخصصی خود نقش های متفاوتی دارند:
▪ دفاع وسط
نقش اصلی دفاع وسط پیشگیری از گلزنی مهاجمان حریف و بیرون آوردن توپ از محوطه جریمه خودی است. منطقه بازی آنها میانه خط دفاع است. مدافعان وسط كه تعداد آنها معمولاً ۲ و گاه ۳ نفر است به ۲ شكل وظایف خود را انجام می دهند:
(۱) یا محوطه خاصی را مد نظر قرار می دهند و هر مدافع آن منطقه خاص را تحت پوشش قرار می دهد. در این نوع دفاع كه به آن دفاع منطقه ای می گویند تقسیم محوطه دفاعی به شكلی است كه منفذی در آن باز نماند.
(۲) یا آن كه مدافعان با بازیكن خاصی یارگیری «من تو من» انجام می دهند، به این نوع مدافعان «یاركوب» یا «استاپر» می گویند.مهم ترین ویژگی های مدافعان وسط، قد بلند برای سرزنی و مهارت بالای تكل زدن است. مدافعان معمولی چندان باهوش نیستند و قدرت بازی خوانی بالایی ندارند اما درفوتبال امروز لازم است كه مدافعان پوشش خوبی بدهند و بتوانند جلوی پاس های كوتاه و بلند حریف را بگیرند. مضاف به اینكه امروزه بازیسازی از خط دفاعی آغاز می شود و مدافعان بزرگ باید مهارت حمل توپ و پاسكاری دقیق را داشته باشند.گرچه در اكثر اوقات بازی مدافعان وسط در زمین خودی حضور دارند، اما در هنگام ضربات آزاد و كرنر پیشروی می كنند تا با استفاده از قدرت سرزنی بالای خود در امر گلزنی هم مشاركت كنند.مشهورترین مدافعان حال حاضر جهان عبارتند از: آلساندرو نستا، فابیو كاناوارو، روبرتو آیالا، ریو فردیناند و كارلس پویول.
● سوئیپر و لیبرو
سوئیپر مدافعی است كه قدرت بازی خوانی بالایی دارد و در نتیجه می تواند بهتر از سایر مدافعان پشت بازیكنان خودی را پوشش دهد و توپ های ارسالی را قطع كند. نیاز به بازیكن سوئیپر وقتی احساس شد كه در سیستم دفاع خطی بازیكنان مهاجم با حركات تركیبی دفاع را پشت سر می گذاشتند و به دروازه می رسیدند، در حالی كه حضور یك سوئیپر پشت سایر مدافعان، توپ های عبوری را از آن خود می كرد و اجازه نمی داد بازیكنان حریف به راحتی به دروازه برسند. این مدافعان بیشتر در سیستم ۳ دفاعه به كار گرفته می شدند.
گاهی در سیستم های ۴ دفاعه هم از این بازیكنان استفاده می شود، مانند فرانسه ۱۹۹۸ تحت رهبری امه ژاكه. برخی منابع به دلیل تشابه بسیار نقش سوئیپر و لیبرو این ۲ را یك نقش دانسته اند اما می توان تفاوت هایی بین این ۲ ذكر كرد. مشهورترین سوئیپرها عبارتند از: لیلیان تورام و گیدو بوخوالد.دفاع لیبرو دفاع وسطی است كه آزادی عمل بیشتری دارد و در تهاجم های تیم مشاركت دارد. مهم ترین مشخصه این پست هوش بالا و قدرت پابه توپ و مهارت های تكنیكی است. این نقش دفاعی با فرانتس بكن باوئر متولد شد و وی توانست با ارایه حركات پابه توپ در پایه ریزی گل های تیمش مؤثر باشد و گاه خودش نیز گلزنی كند. در فوتبال امروز می توان از فرانكو باره سی و لوسیو به عنوان لیبروهای پیشرفته نام برد. ولی مجدداًً باید خاطرنشان كرد كه این پست شباهت زیادی به سوئیپر دارد و عجیب نیست كه باره سی یك سوئیپر بی نظیر هم بود.
● مدافعان كناری
مدافعان كناری بازیكنانی هستند كه در جناحین زمین بازی می كنند ومهم ترین وظیفه آنها پیشگیری از ارسال توپ بر روی دروازه خودی توسط بازیكنان حریف است. در مواقع حمله نیز در زمین حریف وارد می شوند و بر روی دروازه تیم مقابل توپ ارسال می كنند، گرچه این وظیفه جانبی آنها است.
در سیستم سنتی و قدیمی ۲-۳-۵ عدد ۲ بیانگر همین ۲ مدافع كناری بود تا از ۳ دفاع وسط متفاوت باشند اما در فوتبال امروزی مدافعان كناری نقش كلیدی تری نسبت به گذشته دارند. حضور و گلزنی تورام در نیمه نهایی جام جهانی ۱۹۹۸ و گلزنی بلتی در فینال لیگ قهرمانان اروپا یادآور همین اهمیت و نقش سرنوشت ساز آنها است.در فوتبال امروز مدافعان كناری قدرت بدنی بالا، مهارت تكل زنی خوب، سانترهای دقیق و قدرت حمل توپ قابل قبول دارند. از مشهورترین مدافعان كناری می توان به روبرتو كارلوس، پائولو مالدینی، اشلی كول، كافو، ویلی سانیول و زامبروتا اشاره كرد.
● پیستون ها یا مدافعان بال
پیستون ها مختص سیستم ۲-۵-۳ هستند كه به دلیل نبود مدافعان و هافبك های كناری تخصصی این دو نقش در یك نقش خلاصه می شود؛ یعنی بازیكن وظیفه دارد هم در كارهای دفاعی تیمش شركت كند و هم در حملات تیم به عنوان گوش كناری تیمش را همراهی كند. بنابراین این بازیكن باید به طور مداوم طول زمین را طی كند و در نتیجه حتماً باید قدرت بدنی خیلی بالایی داشته باشد. علاوه براین، چون در تهاجمات تیم شركت می كند قدرت پابه توپ بالا و ارسال های دقیق جزیی لاینفك از بازی او است. نقش دفاعی پیستون موجب می شود كه انتظار داشته باشیم مهارت های دفاعی تكل زدن را در حد استاندارد داشته باشد.
در فوتبال جهان «اندی برمه» یكی از بازیكنان تكرار نشدنی به عنوان پیستون چپ بود. امروزه سرجینیو هم تا حدی به این استاندارد نزدیك می شود. از دیگر پیستون های مطرح می توان به مانسینی در تیم رم و گروسو اشاره كرد. استراتژی های دفاعی ۲ شكل كلی دارند: ۱- بازیكنان دفاعی یك بازیكن مهاجم را كنترل می كنند و در طول بازی او را رها نمی كنند. در اصطلاح به این نوع دفاع «من تو من» می گویند. ۲- مدافعان سطح زمین را بین خود تقسیم می كنند و هر یك در قسمتی ازخط دفاع وظایف دفاعی را انجام می دهند.
به این نوع دفاع، «دفاع منطقه ای» می گویند.در استراتژی اول معمولاً از ۲ بازیكن دفاع وسط با عنوان «یاركوب» استفاده می شود كه دفاع سومی وظیفه پوشش آن ۲ را بر عهده دارد. بازیكنان كناری مستقیماً درگیر یارگیری نمی شوند و آزادی بیشتری در عمل دارند. در مقابل، در استراتژی دوم می توان از بازیكن پوششی استفاده كرد یا آنكه بدون استفاده از بازیكن سوم گوشه های زمین را به ۲ مدافع كناری سپرد و ۲ مدافع وسط كار دفاعی در مركز را بر عهده گیرند.چگونگی استقرار و استراتژی دفاع تیم بسته به نظریات مربی و توانایی های بازیكنان مشخص می شد. در میان سیستم های دفاعی، كاتاناچیوی ایتالیایی شهرتی همیشگی داشته است اما در دهه ۸۰ شاهد تغییر این دیدگاه هستیم.در دهه ۸۰تیم های اروپایی رو به استفاده از سیستم ۲-۵-۳ آوردند.
حتی درجام جهانی ۱۹۹۰ تیم برزیل تحت رهبری سباستیانو لازارونی از این سیستم استفاده كرد و مورد انتقاد فراوان قرار گرفت اما یك مربی نوگرای ایتالیایی در میلان انقلابی به وجود آورده بود كه اثرات آن همچنان بر فوتبال جهان و گرایش تیم ها به استفاده از سیستم ۴ دفاعه دیده می شود. این مربی آریگو ساچی است كه موفق شد نظام دفاع منطقه ای جدیدی به وجود آورد كه در آن همه بازیكنان در دفاع حضور دارند و با پوشش دادن بازیكن خودی امكان پیشروی را از حریف می گیرند. این سیستم دفاعی با نام انگلیسی زونال دیفنس شناخته می شود. سیستمی كه ساچی تیم های خود را با آن وارد زمین می كرد ۴ دفاع داشت و همین سیستم از جام جهانی ۱۹۹۴ تبدیل به سیستم غالب تیم های دنیا شد.
پس از ساچی سایر مربیان ایتالیایی از جمله كاپلو و لیپی و تراپاتونی از این سیستم استفاده كردند و دیگر كسی تیم ایتالیا را به ارایه بازی دفاعی صرف متهم نمی كرد؛ زیرا تفكر جدید از عناصر دفاعی هم برای حمله كردن بهره می برد. بدین ترتیب، مسابقات ایتالیا دیگر مكانی نبود كه تنها همه به نمایش مانكن های خوش تیپ نگاه كنند، بلكه كارشناسان فوتبال هم بازی منسجم و دفاع «زونال دیفنس» ایتالیایی را مورد بررسی قرار دادند. بهترین نمود چنین اتفاقی «پائولو مالدینی» است كه در بیرون زمین یك مانكن است و در داخل زمین یك بازیكن دفاعی كامل مناسب با دفاع مدرن.زونال دیفنس مدرن مشخصاتی دارد كه آن را نسبت به روش های پیشین متمایز می سازد:
۱) در اولین گام باید به این نكته اشاره كنم كه چرا مربیان مدرن از سیستم ۴ دفاعه استفاده می كنند. اگر زمین فوتبال را به ۹ قسمت تقسیم كنیم (۳ قسمت در طول و ۳ قسمت در عرض) می بینیم كه در سیستم ۲-۴-۴ در ۷ قسمت بازیكن وجود دارد، در حالی كه در سیستم ۲-۵-۳ تنها ۵ قسمت از زمین اشغال می شود
۲) در زونال دیفنس همه بازیكنان وظیفه دفاعی و پوششی را همزمان دارند. یعنی درست است كه مناطق زمین بین بازیكنان دفاعی تقسیم شده است و اگر مهاجمی وارد منطقه جدید شود بازیكن دفاعی تغییر می كند اما بازیكن پیشین همچنان در پشت مدافع جدید به كار دفاع مشغول می شود. بدین ترتیب مدافعان مدرن باید هم توانایی های یك مدافع پوششی را داشته باشند و هم توانایی های یك دفاع وسط سختگیر را.
بهترین مثال تركیب نستا و كاناوارو در تیم ملی ایتالیا است. از سوی دیگر سایر بازیكنان هم باید مشخصه های دفاعی داشته باشند. یعنی هافبك ها هم باید در كار دفاع مشاركت كنند و نمی توانند خود را از جریان دفاع تیمی كنار بكشند. مدافعان كناری هم باید در كار پوشش شركت كنند. در این سیستم بارها دیده شده است كه یك بازیكن دفاع كناری پشت ۲ مدافع وسط را پوشش داده است. تورام مثال خوبی از این دسته مدافعان است كه یكی از بهترین مدافعان راست و مدافعان پوششی جهان است.
۳) مدافعان و بخصوص مدافعان كناری باید خصوصیات تهاجمی داشته باشند. دیگر در فوتبال امروز كافی نیست كه مدافع در جای خود بایستد و توپ ها را دفع كند، بلكه باید بتواند در امور تهاجمی به تیمش كمك كند. نقش مدافعان كناری كه تا لب خط حركت كرده و توپ ها را ارسال می كنند اهمیت زیادی دارد.

منبع : روزنامه ابرار ورزشی