روایت زیبایی شناسی امریکایی

آنهایی که مجموعه «تاریخ نقد جدید» نوشته «رنه ولک» را درک کرده و به درستی خوانده اند، می دانند این مجموعه به دلیل ویژگی های تاریخ نگر، جریان شناسانه، آکادمیک و از همه مهمتر قراردادن چهره های مختلف و شیوه های اصلی و فرعی تاریخ نقد در کنار یکدیگر اهمیت ویژه یی دارد.
در واقع تاریخ نقد جدید و انتشارش در ایران باعث شده کتابی در دسترس مخاطبان ادبیات و نقد قرار بگیرد که اولاً روش شناسانه است و دوم اینکه می تواند با زبان و نگاهی تحلیلی به فرآیند نقد بپردازد. جلد ششم این مجموعه به تازگی و به همت انتشارات نیلوفر به بازار آمده است. مترجم کتاب نیز مانند مجلدات قبلی «سعید ارباب شیرانی» است که در طول این سال ها و به تدریج این کتاب سترگ را به فارسی برگردانده و منتشر می کند.
جلد ششم به صورت تمام و کمال به نقد در امریکا بین سال های ۱۹۰۰ تا ۱۹۵۰ می پردازد. در این جلد، رنه ولک با مروری کوتاه به جریان های اصلی نقد پیش از دوران آغاز نقد نو در امریکا وارد حوزه نقد امریکایی شده و به تفصیل در باب شارحان، تئوریسین ها و چهره های اصلی آن صحبت می کند.
او در تقسیم بندی اش مانند همیشه اشکال و خوانش های برآمده از مفاهیم و جریان های اصلی و شکل شناسانه نقد را در حوزه امریکا معیار خود قرار داده و سپس به تفکیک آنها می پردازد. برخی از فصل های ولک نیز اختصاص دارد به چهره های اصلی نقد در امریکای بین سال های ۱۹۰۰ تا ۱۹۵۰. جلد ششم تاریخ نقد جدید را باید روایتی دانست از دوران قدرت گرفتن چهره های نقد امریکایی در برابر همتایان اروپایی شان.
در این جلد ولک با اشاره به بازخوانی های شارحان امریکایی از برخی اسلوب های کلاسیک حوزه نقد، تقسیم بندی یی را ارائه می کند که در آن می توان تفاوت های بنیادین زیبایی شناسی را در دوران جدید مشاهده کرد.
به قولی تردید در معیارهای زیبایی شناسانه قرن نوزدهم و متمایل شدن به نوعی فقر انسان شناسانه در سال های بعد از جنگ جهانی دوم مسیری است که می توان آن را در حرکت های نقد امریکایی نیمه اول قرن بیستم مشاهده کرد.
به همین دلیل فصل های «اومانیست های جدید» این کتاب از جذابیت خاصی برخوردار است. در عین حال جریان «نقد نو» و چهره هایی مانند ادموند ویلسن نیز در جریان نقد امریکایی از تاثیرگذاران اصلی بوده اند که ولک با نگاه تحلیلی اش به آنها پرداخته است. جلد ششم تاریخ نقد جدید را باید نوعی دگردیسی یا تغییر مکانی حوزه نقد از انگلیس به امریکا دانست.
غرابت های آشکاری که بین این دو حوزه وجود داشته و تفارق های بعدی بین ایشان نیز در جای جای این کتاب و برای خواننده یی که از آغاز آن را تعقیب و مطالعه کرده است، عیان می شود. ولک که مبنای تاریخ نگارانه اش و دغدغه های رمانتیستی اش در نوشته شدن تاریخ نقد جدید بسیار اهمیت دارد، گزارش این جلد را به شکلی روایت می کند که می توان به خوبی و روشنی دلایل تغییر بنیادین شکل برخورد با متن ادبی و هنری در سال های نیمه دوم قرن بیستم امریکا را درک و مشاهده کرد.
جلد ششم تاریخ نقد جدید از یک منظر دیگر هم دارای اهمیت ویژه یی است و آن اینکه در آن می توان تفاوت های آشکار و بنیادین برخی متفکران امریکایی و منتقدان و تئوریسین های آن را در مقابل پدران اروپایی شان مشاهده کرد.
در این جلد مباحثی مانند نقد دانشگاهی، نقد مارکسیستی و بررسی آرای منتقدانی مانند آلن تیت، کلینت بروکس، لانیل تریلینگ، ویلیام کی ویمست و... را مطالعه کرد. در پایان نیز پی نوشتی وجود دارد که در آشنا شدن با کلیت نقد امریکایی و سیر تطور آن بسیار ارزشمند و پراهمیت است.
خواندن مجموعه تاریخ نقد جدید، به واقع یکی از الزامات مخاطبان ادبیات و اهالی نویسنده و منتقد آن است. کتابی که نه مدرس تئوری است و نه مفاهیم پیچیده را به ذهن تزریق می کند، بلکه روایتی است از یک دوره طولانی در نگاه زیبایی شناسانه به هنر و ادبیات که در درک سبک شناسانه آنها به مخاطب کمک می کند و این حداقل فایده کتاب بزرگ رنه ولک است.

مهدی یزدانی خرم

منبع : روزنامه اعتماد