نیازهای ویژه ورزش

مصرف انرژی ارتباط مستقیم با فعالیت جسمانی دارد. اساساً ورزش هم از این قاعده مستثنی نیست. انرژی مصرفی در حین ورزش، معادل انرژی مصرفی در حین انجام کار است و محاسبات پایه ای هم فرقی نمیکنند. برای مثال میتوان کار فیزیکی انجام شده در طول یک دوی صد متر سرعت را با اندازهگیری جابجایی مرکز ثقل و ضرب آندر تعداد گامهای برداشته شده در طول مسابقه محاسبه کرد. مانند محاسبات مربوط به فعالیتهای روزمره و فعالیتهای شغلی که در فصل گذشته بحثشد، اینجا هم دانشمندان محاسباتی را در مورد اکثر فعالیتهای ورزشی محتمل انجام دادهاند، محدوده این محاسبات از تیراندازی تا کشتی متغیر است و میزان کار آن دسته از فعالیتهای حذف شده از فهرست مذکور را میتوان با تلفیق برخی دیگر از فعالیتهای موجود در فهرست بدست آورد. مثلاً با ترکیب پرتاب نیزه و دو میتوان انرژی و مهارت یک مدافع ورزش راگبی را تخمین زد.
با نگاه به تأثیری که ورزش بر مصرف انرژی دارد، بلافاصله معلوم میشود که این وضعیت به شکل قابل توجهی با میزان "درگیری" فرد متغیّر است. فاکتور "درگیری" در بازیکنان رشتههای مختلف، در مسابقه و یا در یک بازیکن از مسابقهای تا مسابقهٔ دیگر متغیر است. سطحی که در آن بازی انجام میشود هم میتواند به طور تئوریک بر میزان مصرف انرژی تأثیر بگذارد، اگرچه هنگام چنین محاسباتی میتوان از سطح متوسط استفاده کرد. اما یک متخصص زیرک در زمینه آمار با یادداشتبرداری از حرکات ویژه انجام شده در هر نوبت، به شدت فعالیت توجه داشته و خواهد توانست تصویر صحیحتری از فعالیت فرد ارائه دهد.
تجزیه و تحلیل یک بازی که اساساً برای تثبیت سلسلهٔ برنامه‌های تمرینی ویژه به کار میرود به سرعت در حال مبدّل شدن به ابزار حرفهای برای یک مربّی یا ورزشکار پرانگیزه است. اگرچه بازی یا رقابت محصول نهایی تلاش یک ورزشکار است، اکثر افرادی که در آرزوی رسیدن به سکّوهای قهرمانی هستند، عملاً وقت و تلاش بیشتری را در برنامههای تمرینی خود لحاظ میکنند. برای مثال برای یک بازیکن برتر تنیس ویمبلدون، تمرین به مدت چند ساعت، تقریباً قبل از مسابقه فینال امری غیرمعمول نیست. به طور قطع اکثر قهرمانان جهان هر روز به مدت چند ساعت تمرین میکنند، گرچه رقابت آنها ممکن است تنها لحظاتی طول بکشد. بنده جداً اعتقاد دارم، موفقیت در ورزش رابطهٔ مستقیمی با میزان انجام کیفی تمرین (قابلیت بازگشت سریع ورزشکار به وضعیت اولیه)دارد.
تمرین ورزشی را باید به عنوان یک حساب سرمایه‌گذاری فیزیولوژیک قلمداد کرد. هر چه بیشتر درون بدن خود سپرده‌گذاری کنید، در آینده نیز به میزان بیشتری از آن برداشت خواهید کرد، باز هم از همین تمثیل استفاده کنیم، هر چه سرمایهگذاری بیشتر تحت نظارت یک مربّی کارآزموده ـ به عبارتی مشاور مالی ـ باشد، میزان نرخ بهره هم افزایش خواهد یافت، فاکتورهای تمرین که بر مصرف انرژی تأثیرگذارند عبارتند از:
۱- مدت یا دوره فعالیت
۲- تکرّر یا وسعت فعالیت
۳- شدت یا حجم فعالیت
اینها سه متغیر اصلی در هرگونه برنامهٔ تمرینی هستند. به ویژه برای آنهایی که از اصل کار متناوب پیروی میکنند. این اصل اشاره به نوعی تمرین دارد که در آن دورههای فعالیت از دورههای استراحت مجزّا میشوند. در زمینهٔ مصرف انرژی بیشترین میزان تخلیه انرژی در سیستم، معمولاً به دلیل شدت فعالیت است. چنانچه شدت فعالیت زیاد باشد، انرژی بیشتری مصرف میشود و ذخایر بدن سریعاً تخلیه میشوند، این وضعیت به طور خودکار دورههای استراحت طولانیتر، تکرار کمتر و به طور قابل توجه کاهش مدت فعالیت را در فرد ایجاب میکند.
سیستم انرژی به احتمال زیاد در چنین وضعیتی به شکل غیرهوازی مورد استفاده قرار میگیرد که در آن مواد زائد حاصل میشود و دارای یک اثر مهاری بر فعالیت ورزشی مداوم میباشد. مثلاً در طول یک دوی صد متر سرعت، میزان، مصرف انرژی kcal ۵۱ در دقیقه، برای یک بدن با وزن طبیعی kg ۶۸ است. حال آنکه دویدن با سرعت ۱ مایل (۱۵۰۰ متر) در هر ۵ دقیقه نیاز به چیزی کمتر از نصف این مقدار انرژی دارد. با این حال، به دلیل اینکه متغیرهای بسیاری در جلسات تمرین وجود دارند، بسیار محتمل است که هم دوندهٔ سرعت و هم دوندهٔ استقامت هر دو میزان انرژی یکسانی را در پایان تمرین مصرف کنند. در مورد دوندهٔ سرعت شدت فعالیت مدت آن را محدود میکند و در مورد دوندهٔ استقامت سطح پائینتر شدت به فرد اجازه فعالیت در دورهٔ طولانیتری را میدهد.
مثلاً: ۳ دقیقه دوی سرعت به میزان دقیقه /kcal ۱۵۳= kcal ۵۱
۶ دقیقه دو استقامت دقیقه /kcal ۱۵۰= kcal ۲۵
مهارت نیز میتواند تأثیر بسیار زیادی بر مصرف انرژی داشته باشد. شما مکرراً میشنوید که برای ورزشکار مجرّب و ماهرهر کار سختی آسان به چشم میآید. البته یک سری از ورزشکاران ذاتاً بااستعداد، قادر به حفظ انرژی هستند، همینطور ورزشکارانی هستند که با تمرین زیاد مهارت خود را به سطح عالی رساندهاند. در هر دو حالت فاکتورهایی مثل Anticipation (پیشبینی و برنامهریزی جلسات تمرین) زمانبندی، تعادل، fluidity (تغییرپذیری در تمرین) و استراحت عضلانی، ماهیچههای فرد را قادر به فعالیت بدون افزوده شدن بار اضافی بر یک گروه عضلهٔ مخالف میکند، درواقع همهٔ حرکات غیرضروری از بین میرود و به عضلات اجازه داده میشود تا به طور مؤثری کار خود را انجام دهند و سطح مصرف انرژی کاهش یابد. برای مثال یک مسابقه تنیس را در نظر بگیرید که چندین ساعت طول میکشد.مهارتهای از قبل تمرین شده، تعادل، زمانبندی، همگی حیاتیاند بخصوص اگر قرار باشد به طور مداوم یک فعالیت عضلانی شدید را انجام دهیم. غالباً در رقابتهای بسیار نزدیک و سخت نتیجه را عامل استقامت تعیین میکند، چه ورزشکاری که در طول مراحل اولیه بازی، انرژی خود را ذخیره میکند و چه ورزشکاری که در طول تمرین قادر به ایجاد ذخایر بیشتر انرژی است، پیروز میدان خواهند بود. جملهٔ اخیر حاکی از آن است که ذخایر انرژی، میتوانند تحت تأثیر تمرین واقع شوند، این گفته اکنون، دیگر فقط یک فرضیه محسوب نمیشود بلکه صحت آن با تحقیقات فیزیولوژیک به اثبات رسیده است. تمرین به طور قطع ذخایر گلیکوژن فرد را افزایش میدهد و بدینترتیب میزان مواد آزادکنندهٔ انرژی در دسترس را افزایش میدهد. ذخایر گلیکوژن تحت تأثیر رژیم غذایی هم هستند.
اصل اساسی فیزیولوژیک در این قضیه آنست که بدن همیشه خود را با فشار سازگار میکند (در این جا فشار ناشی از تخلیهٔ گلیکوژن) و این کار را از طریق بیش جبرانی و ایجاد ذخایر در دسترس بیشتر در فعالیتهای آتی انجام میدهد. اما تأثیر تمرین تنها محدود به ذخایر انرژی نمیشود. سطوح بالای فعالیت فیزیکی، مواد زائدی ایجاد میکند که تجمع یافته و سطوح فعالیت ورزشی را محدود میکنند و نهایتاً باعث توقف آن میشوند. بدن انسان ذخایری دارد که قادر به مقابله با این وضعیت اسیدی (ناشی از تجمع اسیدلاکتیک) هستند و به بدن اجازهٔ فعالیت بیشتر یا دورهٔ طولانیتری را میدهند. این ذخیره مواد قلیایی موسوم به بافرهای خونی را میتوان از طریق روشهای تمرینی انتخابی تا حدود ۱۲ درصد ارتقاء داد.
تمرین کردن در سطح صحیحِ قابل قبول، ورزشکاران را با استرس خستگی و افزایش مقاومت در برابر این وضعیت آشنا میسازد. بدن انسان یک ماشین شگفتانگیز است که ظرفیت تبدیل برخی از مواد زاید به مواد حاوی انرژی را دارد. این سیستم با تمرین و تا حدودی رژیم غذایی، تقویتپذیر است. به طور خلاصه، تمرین کردن اثر جامع بر ارتقاء ظرفیت استقامت فرد از طریق افزایش طبیعی ذخایر انرژی، دفع و خنثی کردن اسیدها، تسهیل میزان بازسازی مواد زاید به مواد حاوی انرژی و آشنا ساختن قهرمان ورزشی با خستگی دارد آن چنان که بدن بتواند با وجود پیامهای بازدارنده، همچنان با تلاش به کار خود ادامه دهد. Roger Bannister تنها کسی که تاکنون توانسته ۱ مایل را در ۴ دقیقه بدود شاید حق داشته اگر گفته باشد؛ کلید پیروزی بیشتر از آنکه فیزیولوژیک باشد، سایکولوژیک (روانی) است.
پس از این بحث مقدماتی که در آن هم شرکت در ورزش و هم تمرین برای ورزش مطرح شد، کاملاً مشهود است که نیازهای انرژی برای تأمین این فعالیتهای ورزشی به طور قابل ملاحظهای هم تحت تأثیر طبیعت ورزش خاص و هم تحت تأثیر برنامه تمرینی ارائه شده برای فرد به دلیل ماهیت خاص آن ورزش قرار دارد. به طور مثال تفاوت فاحشی از نظر نیاز به انرژی بین ورزش سبک بولینگ و ورزش سنگین راگبی وجود دارد.
درزیر که از نوشتهٔ W. Paish گرفته شده و نتایج موجود در آن براساس تحقیقات انجام گرفته توسط Yakovlev در شوروی و Sharkey در ایالات متحده میباشد. در اینجا شماری از ورزشها همراه با میزان مصرف انرژی به kcal/min فهرست شدهاند. وزن نرمال kg ۶۸ در نظر گرفته شده و به ازای هر ۷ کیلوگرم بالاتر از این مقدار باید ۱۰% به ستون دوم اضافه شود.
نوع فعالیت Kcal/Min
تیراندازی با کمان ۲/۵
بدمینتون حرفهای ۱۰
بسکتبال ۹ـ ۶
بوکس غیرحرفهای ۱۵ ـ ۱۰
بدنسازی و زیبایی اندام ۵
دوچرخه سواری (۲۴ ـ ۸ کیلومتر بر ساعت) ۱۲ ـ ۵
فوتبال ۹
دو با مانع ۳/۲۱
جودو و کاراته ۱۳
پرش ۷
قایقرانی ۱۵
ورزش دو (۴۰۰ متر در دقیقه) (۴۴۰ یارد در دقیقه) ۹۲
ورزش دو (۱۶۰۰ متر در ۵ دقیقه)(۱مایل) ۲۵
اسکیت سواری (مسابقه) ۱۰
دوی سرعت صد متر ۵۱
اسکواش ۱۰
شنا (۶۰ متر در دقیقه) ۲/۲۹
شنا (۷۰ متر در دقیقه) ۱/۳۵
پرتابها ۶/۱۲
راه رفتن (۸ کیلومتر درساعت ) ۳/۱۱
کشتی ۴/۱۴

منبع : واحد مرکزی خبر