لوازم انتخابات دموکراتیک

بحث ها و مقدمات برگزاری یک انتخابات دیگر، با گستره و حجم بیشتری نسبت به ماه های پیش، در محافل سیاسی و مطبوعاتی جریان یافته است. انتخابات به مثابه یکی از شروط و لوازم یک نظام دموکراتیک، مورد توجه و مداقه صاحب نظران و اندیشمندان سیاسی بوده است. به بیان دیگر، چنانچه بپذیریم که دموکراسی در عمل به مفهوم مشارکت و رقابت سیاسی شماری از گروه ها و منافع سازمان یافته به منظور تصرف قدرت سیاسی و اداره کشور برحسب سیاست ها و مواضع هر یک از آن گروه ها است، در این صورت احزاب سیاسی و انتخابات، کانون و هسته اصلی زندگی دموکراتیک را سامان می دهند.
به تعبیر یکی از متفکران علوم سیاسی (Haynes) دموکراسی زمانی وجود دارد که شرط های زیر در جامعه محقق شود؛
۱) انتخابات رقابتی منظم برگزار شود.
۲) مشارکت آزاد افراد و گروه ها در انتخابات و فرآیند سیاسی وجود داشته باشد.
۳) رهبران و نهادهای سیاسی مستقل باشند، یعنی قادر باشند بدون فشار غیر ضرور از سوی گروه های ذی نفع ویژه، حکومت کنند.
اینچنین و با عنایت به مقدمات گفته شده آشکار است که صرف برگزاری یک انتخابات، دموکراتیک بودن یک نظام را مورد تایید قرار نمی دهد. نه تنها انتخابات باید آزاد، سالم و رقابتی برگزار شود، بلکه مشارکت افراد و جریان های سیاسی در روند انتخابات باید آزادانه و با امنیت لازم، فراهم و محقق شود.
از این منظر، رقابت های انتخاباتی و بحث های مربوط به آن از هم اینک آغاز شده است، نیازی به تامل و صبوری تا هنگام ارائه فهرست نهایی نامزدهای واجد فعالیت از سوی شورای نگهبان- و اعمال نظارت استصوابی- نیست؛ این قصه، حکایتی دیگر است و مربوط به مقطع اجرای مقدمات انتخابات.
آنچه نیازهای مقدماتی یک انتخاب آزاد و سالم است، همچنان که اشاره شد، امکان حضور و تبلیغ و فعالیت جریان های سیاسی رقیب است. وقتی چند جریان اصلی سیاسی در جغرافیای جمعیت های سیاسی کشور، فاقد «ارگان»، روزنامه و نشریه برای بیان مواضع و دیدگاه های خود هستند، هنگامی که مطبوعات مستقل و منتقد که می توانند به مثابه رکن چهارم دموکراسی، روندهای دموکراتیک را حمایت یا نقد کنند، مورد تحدید و تهدید مستقیم و غیر مستقیم قرار دارند و پیوسته از تیغ «توقیف موقت» در رنجند.
آن هنگام که جمعیت های سیاسی منتقد و مخالف، ماه ها پیش از برگزاری انتخابات، مورد خطاب قرار می گیرند که پا به عرصه رقابت ها نگذارند، چرا که فاقد صلاحیتند و در شرایطی که ابزارها و امکان های تبلیغاتی رسمی و حکومتی، متکی بر توان خیره کننده یک «دولت رانتی» (نفتی)، به اشکال و شیوه های گوناگون، نامزدهای متبوع خویش را مورد شارژ و لطف قرار می دهد و... در چنین شرایطی، سخن گفتن از تحقق یک انتخابات آزاد و سالم و منصفانه، چندان موجه به نظر نمی رسد.
بماند که به تعبیر نغز شیخ مهدی کروبی، «امدادهای غیبی» در روندهای انتخاباتی، اثرگذارند و سرنوشت نهایی رقابت را در هنگام شمارش آرا، تحت تاثیر قرار دهند... این چنین، به نظر می رسد که ضروری است از هم اینک (ماه ها مانده به انتخابات مجلس هشتم) فعالان سیاسی اصلاح طلب که دغدغه برگزاری یک انتخابات آزاد و سالم و رقابتی و منصفانه دارند، روندهای تکوینی انتخابات را مورد تامل قرار دهند و تدبیرهای لازم برای تاثیرگذاری حداکثری بر فرآیند شکل گیری و برگزاری انتخابات سالم مورد توجه ویژه قرار گیرد.
افزون بر مقدمات و لوازم یک انتخابات دموکراتیک- به معنای دقیق کلمه- دقت در بحث مهم و کلیدی «صیانت از آرای مردم» ضروری می نماید. تامل در تمهیدات لازم برای حراست و حفاظت از آرای مردم و پیگیری جدی این مقوله، و گزارش دهی اقدامات انجام شده به افکار عمومی، می تواند نقشی به سزا در سرنوشت یک رقابت انتخاباتی ایفا کند.
اما مستقل از بحث غیرقابل اجتناب اخیر، در مقطع زمانی کنونی، اولویت با تامین لوازم ضروری برای یک روند انتخاباتی است؛ آزادی و امنیت فعالیت احزاب سیاسی منتقد و مخالف و دگراندیشان، آزادی و امنیت مطبوعات مستقل و منتقد، اعطای مجوز انتشار روزنامه (ارگان) به تمامی جریان ها و جمعیت های سیاسی ملتزم به قانون اساسی و رفتار دموکراتیک و غیرجناحی رسانه های وابسته به ساخت قدرت- و به ویژه صدا و سیما- از جمله لوازمی است که تحقق آنها توسط دولت احمدی نژاد، عزم و اراده قوه مجریه را برای برگزاری یک انتخابات آزاد و دموکراتیک به معرض داوری افکار عمومی قرار می دهد، پیگیری مجلس هفتم و حاضران در قوه مقننه نیز معیار مناسبی برای سنجش میزان دوری و نزدیکی آنان به روندهای دموکراتیک است.
دموکراسی، لوازم ویژه خود را داراست؛ نمی توان تنها از یک شکل(برگزاری انتخابات) سخن گفت اما چگونگی انجام و نحوه برگزاری و لوازم فرآیند و تکوین آن را با بی اعتنایی، به حاشیه راند و مورد بی مهری قرار داد. پابه پای نظارت و نقد رفتار دستگاه های اجرایی متولی، وظیفه نیروهای اجتماعی دموکراسی خواه است که خود با بهره جستن از امکان ها و ابزارهای در اختیار مشروع و قانونی، برای تحقق و شکل گیری روندی دموکراتیک و انتخاباتی سالم، در حد توان، بکوشند و کناره نگیرند.

مرتضی کاظمیان

منبع : روزنامه اعتماد