آب‌معدنی واقعا بهداشتی‌تر است؟

در سال‌های اخیر خرید آب آشامیدنی در بطری گسترش یافته است. اینکه چرا آب آشامیدنی در بطری خریداری می‌شود، دلایل گوناگون دارد. از سویی خوب نبودن کیفیت آب لوله‌کشی در برخی از کشورها و مناطق دلیل این کار است و از سوی دیگر نا آگاهی در مورد آب و خواص آن در کنار رفع عطش و دلیل آخر سوء استفاده تولیدکنندگان آب در بطری از نا آگاهی عموم. به علاوه بعضی‌ها خواصی را برای آب آشامیدنی (معدنی) برمی‌شمارند که یا اساسا ناصحیح است و یا صحت علمی آنها هیچ‌گاه به اثبات نرسیده...
چنانچه در صورت فقدان مواد مضر در آب میزان مواد سالم معدنی موجود در آن را به‌عنوان معیار مفید بودنش در نظر بگیریم، به سهولت می‌توان بر اساس مقایسه میزان موادی که روی بطری‌ها نوشته شده با میزان املاح سالم در آب لوله‌کشی به این نتیجه رسید که میزان املاح در آب لوله‌کشی همان اندازه و یا در غالب موارد بیشتر است.
● تحمیل هزینه‌های بالا
آن‌چه مسلم است اینکه چنانچه بخواهیم نیاز املاح بدن خود را از طریق نوشیدن آب (معدنی) برطرف کنیم این روشی غیرممکن است زیرا که در این صورت انسان باید روزانه تا حدود ۲۰ لیترآب بنوشد، ضمن اینکه برخی از متخصصان امور تغذیه بر این باورند که چون املاح موجود در آب منشاء معدنی دارند، بیش از ۵ درصدشان جذب بدن نمی‌شوند. ضمنا بهای آب در بطری‌ها ۵۰ تا ۷۰ برابر آب تصفیه شده لوله‌کشی است. طبیعی‌ است که حداقل قشر ضعیف قادر به تامین چنین هزینه‌ای نبوده در حالی‌ که نوشیدن فراوان آب ضروری است. از آنجا که آب مهم‌ترین ماده غذایی است، توجه جدی به آن از طرف دولت امری است انکارناپذیر زیرا از یک سو بروز تنها یک اپیدمی هزینه گزافی برای دولت دربر دارد و از سوی دیگر سلامتی‌ آب هزینه‌های درمانی را کاهش می‌دهد.
● آب‌های بطری شده مشکوک
آب‌های لوله‌کشی باید بر اساس قوانین سازمان بهداشت جهانی و کشوری همه روزه مورد آزمایش قرار گیرند و در صورت سالم نبودن، به ویژه هنگامی که مقدار باکتری‌ها بیش از حد مجاز در آن وجود داشته باشند، موارد از طریق رسانه‌ها به اطلاع عموم برسند. البته این امر در ایران هم رعایت شده و روزانه علاوه بر آزمایش‌های متعدد در تصفیه خانه چند نمونه از نقاط مختلف شهر نیز مورد آزمایش قرار می‌گیرند. در مورد آب معدنی آب در بطری قوانین جدی کنترل مواد آن وجود ندارد و به استناد نشریه سازمان یونسکو
(the new Courier No.۳, ۲۰۰۲)
نه تنها قوانین جدی در مورد این آب‌ها وجود ندارد بلکه تولیدکنندگان قادر به آنالیز روزانه همه مواد در آب نبوده و حتی در کشورهای صنعتی نیز دولت آنها را کنترل جدی نمی‌کند. از سوی دیگر حلال‌های شیمیایی موجود و مضر در ظروف پلاستیک در آب حل می‌شوند. در بطری‌های پلاستیک ماده شیمیایی استالدیید وارد آب می‌شود که مزه آب را عوض می‌کند. موسسه بررسی محصولات در آلمان (۲۰۰۸, Stiftung Warentest) در یک بررسی اعلام کرد نیمی از آب‌ها در بازار یا مزه استالدیید یا پلاستیک یا مقوا و یا مزه‌های عجیب می‌دادند.
آزمایش‌های دیگری در آلمان در سال ۲۰۰۷ نشان دادند که در بطری‌های پلاستیکی‌ای که چند بار مورد مصرف قرار می‌گیرند، انواع و اقسام مواد از جمله روغن مشاهده می‌شوند. بر اساس همان گزارش سازمان یونسکو در بالا، حدود یک‌چهارم آب‌های به اصطلاح معدنی در بطری‌ها در آمریکا توسط تولید کننده مستقیما از شیر آب لوله‌کشی پر شده بودند. آنچه که اخیرا مورد توجه قرار گرفته و از اهمیت زیادی برخوردار است، مساله مواد رادیو اکتیو (اورانیوم، رادیوم و ایزوتوپ سرب) در آب‌ها است. این مواد که سلامت انسان را بیش از مواد دیگر مورد تهدید قرار داده و سرطان‌زا هستند، در بسیاری از آب‌ها (بیش از همه اورانیوم) اعم از آب لوله‌کشی و معدنی وجود دارند که منشأ طبیعی دارند لیکن غلظت آنها در آب‌ها مختلف است. جالب توجه آنکه آزمایش‌ها تاکنون نشان می‌دهند که در مجموع غلظت اورانیوم در آب‌های معدنی بیش از آب لوله‌کشی است اما تاکنون قانونی در مورد میزان مجاز آن وجود نداشته و شرکت‌ها هم موظف به ذکر غلظت اورانیوم روی بطری‌ها نیستند. چنانچه غلظت اورانیوم بیش از دو میکروگرم در لیتر باشد، فروشندگان نباید روی بطری‌ها ذکر کنند «قابل استفاده برای کودکان».
● مشکلات زیست‌محیطی
این مشکلات برای کشورهای کم آب به مراتب بیشتر است زیرا از یک سو با استخراج بیش از اندازه یک منبع آب در یک جا توازن زیست محیطی‌ آنجا بر هم خورده و می‌تواند به مرور آن ناحیه را لم یزرع کند. از سوی دیگر برای ارزیابی زیست محیطی‌ یک محصول باید تمامی‌ مراحل تولید و مصرف آن را از آغاز تا امحای زباله آن در نظر گرفت. جهت ارزیابی تاثیر زیست‌محیطی‌ آب در بطری تصور کنید که فرد جهت بر طرف کردن تنها یک بار عطش خود، یک بطری خالی‌ بر جای می‌گذارد. حال جهت تولید یک بطری باید مواد اولیه را فراهم آورد و با مصرف انرژی و آب آن را تبدیل به بطری کرده و باز هم با مصرف انرژی آن را پرکرده و گندزدایی کرد و در مرحله بعد باز هم با صرف انرژی آن را بسته‌بندی (با مصرف ماده اولیه و انرژی) کرد و به دست مصرف‌کننده رساند.
گاهی آب در بطری صدها و هزارها کیلومتر راه پشت سر می‌گذارد و در آخر امر بطری و بسته‌بندی تبدیل به زباله شده و امحای آن با صرف انرژی جهت حمل و نابودی آن همراه است. با این دقت مشاهده می‌کنیم که میزان مصرف انرژی، مواد خام و آلودگی هوا توسط این محصول به هیچ وجه تناسبی با مورد مصرف آن ندارد. حال چنانچه ?? میلیون انسان بخواهند آب آشامیدنی خودرا این‌گونه تامین کنند، می‌توان تا حدودی حدس زد که این کار چه تاثیرات مخرب و غیرقابل بازگشتی برای سلامت انسان، آب و هوا بر جای می‌گذارد که باز دولت و مصرف‌کننده باید این هزینه‌ها را بپردازند. تنها این تولیدکننده آب در بطری است که از این جریان سود می‌برد. به‌خاطر مصایبی که برای آب در بطری برشمردیم، وزارت محیط‌زیست انگلستان مصرف آب در بطری را در این وزارتخانه سال قبل ممنوع کرد تا این کار الگوی مصرفی برای دیگران شود. جهت بهینه کردن الگوی مصرف نباید صرفا منافع یک اقلیت کوچک را مد نظر قرار داد.
در جهان صنعتی امروزه جهت تولید یک کالری ماده غذایی ۱۰ کالری انرژی مصرف می‌شود. امری که با توجه به کاهش منابع انرژی از یک سو و آلودگی هوا از سوی دیگر قابل دفاع نیست. کارشناسان بر این باورند که چنانچه این فرآیند ادامه پیدا کند، نابودی بشریت در مدت کوتاهی عملی‌ خواهد شد. حال چنانچه این روش را برای آب‌رسانی هم گسترش دهیم طبعا آتیه خوبی‌ در انتظار ما نخواهد بود.

دکتر مسعود کریم‌نیا

منبع : روزنامه سلامت