جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا

پرواز تا بینهایت


پرواز تا بینهایت
«در بند آن‌ باش‌ که‌ من‌ کیم‌ و چه‌ جوهرم‌؟ و به‌ چه‌ آمدم‌ و به‌ کجا می‌روم‌؟ و اصل‌ من‌ از کجاست‌؟ و این‌ ساعت‌ در چه‌ام‌؟ و روی‌ به‌چه‌ دارم‌؟» سلسله مباحث (فلسفه خلقت انسان) درصدد پاسخ به این سوالات مهم است.
● عبادت‌ چیست‌؟
وقتی‌ گفته‌ می‌شود که‌ هدف‌ از آفرینش‌ انسان‌ عبادت‌ است‌، بعضی‌ گمان ‌می‌برند که‌ منظور از آن‌ صرفاً انجام‌ اعمال‌ و مناسکی‌ است‌ که‌ به‌ نام‌ دعا تحقق‌ می‌پذیرد مانند نماز و روزه‌ و اذکار گوناگون‌.
● آیا حقیقت‌ عبادت‌ و پرستش‌ همین‌ است‌؟
مسلماً نه‌! چرا که‌ دعا و نیایش‌ جزیی‌ از عبادت‌ به‌ شمار می‌روند. طبق‌ جهان‌بینی‌ قرآن‌ هر حرکت‌ و عمل‌ مثبتی‌ که‌ از انسان‌ صورت‌ گیرد، بشرط‌ آنکه‌ به‌ انگیزه‌ قرب‌ ربوبی‌ و براساس‌ ارزش‌ها و تکالیف ‌الهی‌ باشد آن‌ عمل‌ و حرکت‌ عبادت ‌محسوب‌ می‌شود.
بنابراین‌ تعریف‌، کشاورزی‌ که‌ با دست‌های‌ پینه‌ بسته‌ خود در نیمه‌های‌ شب‌، برای‌ تامین‌ امرار معاش‌ خود و خانواده‌اش‌ به‌ آبیاری‌ باغ‌ و بستان‌ها می‌پردازد؛ کارگری‌ که‌ از صبح‌ تا به‌ شام‌ در کنار صداهای‌ سرسام‌آور ماشین‌ مشغول‌ کار و کوشش‌ است‌؛ پزشکی‌ که‌ در اطاق جراحی‌ تمام‌ اندیشه‌ها وافکار خود را برای‌ نجات‌ یک‌ انسان‌ متمرکز ساخته‌؛ استادی‌ که‌ در دل‌ شب‌ به‌ مطالعه‌ و تحقیق‌ می‌پردازد، تا گره‌ای‌ از مشکلات‌ فکری‌ بشری‌ را بگشاید و ... همه‌ مادامی‌ که‌ در جهت‌ خدا و به‌ نیت‌ و قصد الهی‌ ــ که‌ نتیجه‌ و ثمرش‌ مردمی‌ است‌ ــ می‌کوشند، هر آن‌ و لحظه‌ در حال‌ عبادت‌ به‌ سر می‌برند.
هدف‌ این‌ است‌ که‌ همه‌ کارها و اعمال‌ و رفتار انسان ‌للّه‌ شود. یعنی‌ انسان‌ به‌ مرحله‌ای‌ برسد که‌ حتی‌ خوردن‌ و خوابیدن‌ و زنده‌ ماندن‌ و مردنش‌ همه‌ و همه‌ برای‌ خدا باشند.
حرکات‌ و اذکاری‌ هم‌ که‌ به‌ عنوان‌ دعا و نیایش‌ در اسلام‌ مورد تاکید قرارگرفته‌، برای‌ آن‌ است‌ تا انسان‌ حالت‌ بندگی‌ خود را حفظ‌ کرده‌ و با آگاهی ‌خود را به‌ سوی‌ خدا بکشاند. دعا نیز ــ آن‌ گونه‌ که‌ گروهی‌ پنداشته‌اند،دخالت‌ در کار خداوندی‌ نیست‌، بلکه‌ وسیله‌ای‌ است‌ برای‌ تقویت‌ اراده‌ و نور امیدی‌ است‌ برای‌ برطرف‌ کردن‌ موانعی‌ که‌ سد راه‌ رشد و تعالی‌ انسان‌ هستند. آن‌ هنگام‌ که‌ تمام‌ درها به‌ روی‌ آدمی‌ بسته‌ می‌شود و انسان‌ به‌ بن‌بست‌ یاس‌ و نومیدی‌ می‌رسد، نیایش‌ تنها وسیله‌ای‌ است‌ برای‌ نشاط‌ و شادمانی‌ روح‌ و گریز از غم‌ و اندوه‌ و حرکتی‌ است‌ به‌ سوی‌ قله‌های‌ رفیع ‌کمال‌. به‌ وسیله‌ دعا انسان‌ زنگارها و آلودگیهای‌ درون‌ را شسته‌ و خود راآماده‌ می‌سازد تا در مسیر کمال‌ گام‌ نهد.
نیایش‌ پرواز روح ‌است‌ به‌سوی‌ معبود. پرواز بنده‌ است‌ به‌ سوی‌ الله‌. پرواز بینهایت‌ منفی‌ است‌ به‌ سوی‌ بینهایت‌ مثبت‌. پرواز ناقص‌ است‌ به‌ سوی‌ کمال‌.
نیایش‌ به‌ آدمی‌ نیروی‌ تحمل‌ غم‌ها و مصایب‌ را می‌بخشد و هنگامی‌ که‌ کلمات‌ منطقی‌ برای‌ امیدواری‌ نمی‌توان‌ یافت‌، انسان‌ را امیدوار می‌کند و قدرت‌ ایستادگی‌ در برابر حوادث‌ بزرگ‌ به‌ اومی‌دهد.نیایش‌ بر روی‌ صفات‌ و خصایل‌ انسان‌ اثر می‌گذارد. بنابراین‌، باید نیایش‌ را پیوسته‌ انجام‌ داد.اجتماعاتی‌ که‌ احتیاج‌ به‌ نیایش‌ را در خود کشته‌اند، معمولاً از فساد و زوال‌ مصون‌ نخواهند بود.
ویلیام‌ جیمز درباره‌ نیایش‌ چنین‌ می‌گوید:
«چنانکه‌ حقایق‌ و واقعیتهای‌ پزشکی‌ را قبول‌ داشته‌ باشیم‌، پزشکانی‌ اظهار داشته‌اند که‌ در بسیاری‌ از موارد، دعا، در بهبودی‌ حال‌ بیمار مؤثر بوده‌ است‌. بنابراین‌، باید دعا را در معالجه‌ بیماران‌ یکی‌ از وسایل‌ مؤثر دانست‌. در مورد بسیاری‌ از مردم‌، دعابرای‌ معالجات‌ امراض‌ روحی‌ بسیار مؤثر بوده‌ و در نتیجه‌، صحت‌ بدنی‌ و جسمی‌ آنها را در پی‌ خواهد‌ داشت‌. دعا و نماز امر ذهنی‌ و وهمی‌ نیست‌ و عبارت‌ است‌ از کسب‌ بیشتری‌ از نیروی‌ معنوی‌ و یا به‌ عبارت‌ دیگر، رحمت‌ الهی‌.»
بنابر آنچه‌ گفتیم‌، عبادت‌ که‌ در اسلام‌ به‌ عنوان‌ فلسفه آفرینش‌ و هدف‌ خلقت‌ شده‌ است‌، دارای‌ یک‌ ویژگی‌ مهم‌ است‌ که‌ هیچ‌ یک‌ از ادیان‌ و مذاهب‌ کنونی‌ از آن‌ برخوردار نیست‌ و آن‌ اینکه‌ شامل‌ تمام‌ فعالیت‌های‌ انسانی‌ می‌شود، چه‌ آنجا که‌ انسان‌ به‌ نیایش‌ خدا می‌پردازد و به‌ نماز می‌ایستد و خود را می‌سازد، و چه‌ آنجا که‌ در قلب‌ جامعه‌ مشغول‌ فعالیت‌ و تلاش‌ است‌، و چه‌ در کانون‌ خانواده‌، آنجا که‌ با همسر و فرزندان‌ یا پدر و مادر خود رابطه ‌برقرار می‌سازد. در حالی‌ که‌ عبادت‌ در مذاهب‌ دیگر منحصر به‌ نیایش‌ و برقراری‌ رابطه‌ با خداست‌، و شامل‌ فعالیت‌های‌ فرهنگی‌، سیاسی‌، اقتصادی‌، خانوادگی‌ و غیره‌ نمی‌شود.
منبع:
نصری، عبدالله، کتاب فلسفه خلقت انسان، با اندکی تصرف
منبع : تبیان