عفونت روح

اولگا اسكیپكو این شانس را داشت كه قسمت اعظم دوران بزرگسالی اش را در یك روستای زیبا در قلب زیباترین جنگل اروپا و مسكن گرگ، سیاه گوش و گاومیش اروپایی كه نسل اش در خطر است در لهستان بگذراند. متاسفانه این محل زیبا، علاوه بر همه اینها مامن ساس هایی نیز هست كه عامل انتقال بیماری اند. اسكیپكوی ۴۹ ساله تصور می كند حدود ۱۰ سال پیش از یكی از همین ساس ها دچار بیماری سیستم عصبی به نام بورلیوزلایم شده و در آن زمان دارای علائمی چون سردرد و درد مفاصل بود. وی تا سال ۱۹۹۸ اقدام به درمان بیماری اش نكرد، ولی بعد «آنتی بیوتیك دریافت كردم و حالم قدری بهتر شد.»این تنها شروع مشكلاتش بود. چند سال بعد شروع كرد به فراموش كردن چیزها و صحبت كردن هم برایش مشكل شد. وضع آنقدر خراب شد كه ناچار شد كارش را در یك محل پرورش و فروش نهال درختان رها كرده به روانپزشك مراجعه كند. وی می گوید: «امیدوارم آنها كمكم كنند. به بچه هایم قول داده ام كه وقتی به خانه برگشتم بتوانم یك بار دیگر به حل كردن جدول، كه كار مورد علاقه من است، بپردازم.» پزشكان یك سری تست بر رویش انجام دادند كه در نهایت به این نتیجه رسیدند مشكلات روانی اش در واقع مربوط می شوند به مرحله پیشرفته بیماری لایم كه سال ها پیش گرفتارش بوده است.
مدت هاست كه دانشمندان می دانند برخی بیماری ها می توانند موجب مشكلات رفتاری شوند. وقتی كه نخستین بار پنی سیلین در درمان سیفیلیس مورد استفاده قرار گرفت، هزاران بیمار مبتلا به اسكیزوفرنی كه به طور قطعی علاج یافته بودند، از آسایشگاه های روانی مرخص شدند لیكن، اكنون دانشمندان شواهدی دارند مبنی بر این كه عفونت ها می توانند نقشی به مراتب بزرگ تر از آنچه كه تاكنون تصور می شد در بیماری های روانی داشته باشند. آنها مواردی از اختلال وسواس، دوقطبی و اسكیزوفرنی را به برخی از عوامل عفونی نسبت می دهند و هم اكنون مشغول تحقیق پیرامون اوتیسم (در خودماندگی)، بیماری تورت (Tourette) و بی اشتهایی هستند. حتی اندك اندك به این فكر افتاده اند كه این حشرات بدجنس ممكن است بسیاری از اختلالات روانی دیگر را نیز موجب شوند. پل ادوارد زیست شناس از دانشگاه لوئیز ویل می گوید: جالب اینجاست كه مردم از سیفیلیس همیشه تحت عنوان «مقلد بزرگ» یاد می كردند در حالی كه باید آن را «نمایشگر بزرگ» خواند. نمونه ای برای درك علل بیماری های مزمن.
بیماری های روحی سهم بزرگ و رو به افزایشی از مشكلات بهداشتی جهان را به خود اختصاص می دهند. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، افسردگی یكی از ناتوان كننده ترین بیماری هاست و از این لحاظ با فلج چهار اندام بدن برابری می كند. بیماری های روانی ۱۰ درصد «بار بیماری» (معیاری برای تعیین میزان ناتوان سازی بیماری) را در جهان تشكیل می دهند و انتظار می رود كه این رقم تا سال ۲۰۲۰ به ۱۵ درصد برسد. ممكن است مقدار زیادی از این بار كار ویروس ها، باكتری ها و انگل ها باشد. روانپزشك ای. فولر توری از «انستیتو تحقیقات پزشكی» در مریلند از مطالعات بر روی بایگانی های آسایشگاه های روانی به این نتیجه رسیده كه «نقاط داغ» (یا نقاطی كه احتمال بروز یك بیماری در آن جاها بیشتر از نقاط طبیعی است) بیماری های روانی همچون بیماری های عفونی می توانند تغییر كنند كه در واقع به معنای آن است كه ممكن است عوامل عفونی در ایجاد آنها نقش داشته باشند. به قول رونالد كسلر كارشناس سیاست های هاروارد كه مدیر پروژه های تحقیقاتی «سازمان جهانی بهداشت» در زمینه بهداشت روانی است «اختلالات روحی جزء اختلالات مزمن عمده نزد جوانان در تمام كشورهای توسعه یافته به شمار می روند.»
شاید شناخته شده ترین بیماری كه با اختلالات روانی ارتباطات آشكاری دارد بیماری لایم باشد، كه از میكروبی به نام بورلیا برگدور فرای (Borrelia burgdorferi) ناشی می شود. این بیماری كه نخستین بار در اواسط دهه ۱۹۷۰ در میان كودكان در حوالی لایم در كانكتیكات شناخته شد، اگر به حال خود رها شود موجب بروز مشكلات سیستم عصبی و مفاصل دردناك در بیماران می شود. هم اكنون دانشمندان دارند به این نتیجه می رسند كه بیماری لایم می تواند هرنوع علائم روانی از جمله افسردگی را موجب شود. یك نیویوركی (كه او را جو می نامیم) اولین بار دریافت كه بیماری تا چه اندازه می تواند ناتوان كننده باشد. هنگامی كه وی در سال ۱۹۹۲ شروع به دچار شدن به حملات افسردگی شدید كرد، كاملاً فراموش كرده بود كه چهار سال قبل یك ساس بدنش را گاز گرفته بود. او دو سال از عمرش را در كشاكش داروهای روانگردان، كلینیك های روانپزشكی، زندان ها و حتی چندین اقدام به خودكشی گذراند تا این كه پزشكی در یك بیمارستان بیماران روانی واقع در نیوجرسی به این فكر افتاد كه او را از نظر بیماری لایم مورد آزمون قرار دهد. پس از یك دوره مصرف آنتی بیوتیك با دوز كافی، بهبود آشكار، فوری و چشمگیری در وضعیت جو مشاهده شد. او به خاطر می آورد: «شروع كردم ابرها را كنار زدن» با این حال احتمالاً هنوز ناچار خواهد بود تا پایان عمر از داروهای روانگردان استفاده كند.
برخی روانپزشكان نگران آنند كه ممكن است هزاران تن بدون آن كه بدانند از افسردگی ناشی از بیماری لایم رنج می برند نه تنها تشخیص بیماری لایم به آسانی میسر نیست و اغلب گمراه كننده است _ همه بیماران آن لكه پوستی گرد مختص بیماری را ندارند و آزمون های آزمایشگاهی نیز هنوز هم كاملاً قابل اعتماد نیستند _ بلكه ممكن است برای آن كه علایم روانی بیماری ظاهر شوند تا ده سال زمان لازم باشد. مراكز كنترل بیماری های ایالات متحده می گوید كه از هر ۱۰ مورد بیماری ۹ مورد آن گزارش نمی شود. ۱۵ نوع بورلیا وجود دارد لذا، این باكتری شایع ترین میكروبی است كه در سراسر جهان از طریق ساس منتقل می شود.
انگلی به نام توكسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) كه در گوشت نپخته و مدفوع گربه یافت می شود، می تواند موجب یك دوره اختلالات روانی كامل شود. برخی مطالعات نشان می دهند كه این انگل تولید ماده ای شیمیایی شبیه ماده مخدر ال. اس. دی را تحریك كرده، بدین ترتیب موجب توهم و پسیكوز (روانپریشی) می گردد. حتی زمانی كه انگل به شكل غیرفعال در بافت های عضلانی و مغز، می تواند بر توجه فرد و زمان واكنش به محرك خارجی تاثیر گذارد. پژوهشگران در دانشگاه چارلز در پراگ كشف كرده اند در كسانی كه آزمون انگل در آنها مثبت است زمان واكنش آهسته تر از طبیعی است و _ احتمالاً در نتیجه این عارضه _ سه بار بیشتر از دیگران احتمال خطر تصادفات رانندگی برایشان وجود دارد. این چشم انداز نگران كننده ای است به ویژه اگر در نظر بگیریم كه میلیاردها انسان در سرتاسر جهان وجود دارند كه احتمال دارد آلوده به این انگل باشند.
حتی یك گلو درد ساده هم می تواند منجر به مشكلات روانی گردد. كودكان كمی وجود دارند، كه دچار عفونت استرپتوكوك نمی شوند. اكنون دانشمندان عقیده دارند كه از هر ۱۰۰۰ كودكی كه دچار چنین عفونتی می شوند، یك تن ظرف چندین هفته دچار عارضه وسواس فكری و عملی می شود. این عارضه حاصل فعالیت بیش از اندازه سیستم ایمنی است، كه به سلول های خاصی در مغز حمله ور می شود و موجب التهاب می گردد. به گفته سوزان سودو، كارشناس بیماری های دوران كودكی در «موسسه های ملی بهداشت» به طور كلی علایم ظرف چند ماه فروكش می كنند، لیكن ممكن است در آینده به ویژه در موارد عود عفونت دوباره شدت پیدا كند. موثرترین درمان، كه هنوز جنبه تجربی و آزمایشی دارد خارج ساختن آنتی بادی های غیرطبیعی از بدن است. اما بهترین كار درمان خود عفونت استرپتوكوك در اسرع وقت است.
طیف ارگانیسم هایی كه می توانند اختلال وسواس فكری و عملی به وجود آورند به نحو نگران كننده ای گسترده است ولی در عوض درمان های بسیاری هم - از آنتی بیوتیك ها و واكسن ها گرفته تا مبارزه با ساس ها و حشرات _ وجود دارند. متخصصین بر این باورند كه بیماری ها ممكن است با فعال كردن ژن های كلیدی باعث آشكار شدن پنهانی های روانی ارثی شوند. پیشگیری و درمان عفونت بسیار مهمتر و شاید ساده تر از یافتن و رفع عیوب ژنی بیماران است.
Newsweek
December۱,۲۰۰۳
جانت گنتربورگ- یومانا كووالسكا
ترجمه: ع. فخریاسری

منبع : باشگاه اندیشه