شفاف و شکننده!

«شهرت، محبوبیت و مسؤولیت» حوزه هایی هستند که آدمها را بزرگ می کنند و زیر ذره بین قرار می دهند. خیلی ها به واسطه زاویه دیدی که نسبت به این آدمها دارند، علاقه بسیار زیادی دارند که آنها را زیر ذره بین قرار بدهند و در زندگی، افکار و دنیایشان کنجکاوی و حتی فضولی کنند.
اما در گستره رسانه این امر به گونه ای دیگر اتفاق می افتد؛ تلویزیون و مطبوعات نقش این ذره بین را ایفا می کنند و به جای عموم مردم، به کنجکاوی در مورد آدمهای محبوب و مشهور می پردازند.
یکی از پربیننده ترین برنامه های تلویزیونی که طی چند سال اخیر با چنین رویکردی توانست عده بسیار زیادی از مردم را پای صفحه تلویزیون بنشاند، برنامه «صندلی داغ» بود که چندی بعد جای خود را به برنامه پرمخاطب تر «شب شیشه ای» در شبکه ۵ تهران داد.
«شب شیشه ای» تا سال گذشته به پربیننده ترین برنامه و جنجالی ترین آنها در تلویزیون مبدل شد و باز هم به گونه ای تغییر شکل یافته، جای خود را به برنامه ای داد که نیش تند چالش و انتقاد را حتی در عنوانش نیز به سمت میهمان نشانه رفته است.
«مثلث شیشه ای» با اجرای «رضا رشیدپور» در شبهای گذشته یکی از برنامه های پرطرفدار تلویزیون در شبکه ۵ تهران بود که البته گستره مخاطبان آن وسیع تر از استان تهران است و گویا قسمتهای مختلف آن به صورت ضبط شده بر روی لوح فشرده به همه شهرهای کشور هم می روند. البته این برنامه جذاب و پربیننده به دلایل نامعلومی از ابتدای هفته دچار «توقف» شد، اما امیدواریم به زودی از محاق، خارج شود.
«مثلث شیشه ای» که این بار با هدف انتقاد و چالش حتی عنوانی چالش برانگیز هم دارد، تکنیکهای مختلفی را برای ایجاد جذابیت و قرار گرفتن در برنامه های منتخب مردم مورد استفاده قرار می دهد که مهمترین و اولین آن انتخاب میهمانهای آن است. هر چقدر میهمان برنامه شناخته شده تر و محبوب تر- یا شاید بالعکس- باشد، حساسیت برانگیزتر خواهد بود.
حضور چنین میهمانی مخاطب را که باید میل و علاقه مواجهه با این میهمان را داشته باشد آماده یک برخورد با آدمهای منتخب می کند.
در این صورت مخاطب چه برای آشنایی بیشتر و چه به خاطر سؤالهای خود و ایجاد چالش، نیازمند یک ابزار ارتباط دهنده ذره بین است. این نقش را مجری برنامه ایفا می کند.
در واقع، مهمترین عامل جذابیت بعد از میهمان برنامه، ابزار ارتباط دهنده است. «رشیدپور» به عنوان یک ابزار به شکل مطلوب ایفای نقش می کند و ضمن اینکه ابزارهای- سؤالها و اطلاعات- لازم را برای تحریک نیازها و سؤالهای مخاطبان به کار می گیرد، در فاصله میان دو طرف، به اصطلاح یکی به نعل و یکی به میخ می زند.
همان طور که متوجه شده اید، مضمون این یادداشت هم حالت «مبارزه ای» برنامه را مورد تأکید قرار داده است. خب،این طبیعی است؛ زیرا هدف و رویکرد «مثلث شیشه ای» همین چالش و مبارزه است. تقابل و چالش میان مجری و میهمان با وجود همه ملاحظات، ظاهری مبارزه ای دارد و این نکته کاملاً جذابیت بخش و درگیر کننده، همانقدر که در موفقیت برنامه مؤثر است، می تواند جنبه های مخربی هم داشته باشد.
چند شب پیش دکتر چیستایثربی یکی از میهمانان این برنامه، در مقابل رشیدپور ضمن انتقاد از یکی از جنبه های احتمالاً مخرب برنامه، برروی برخی از میهمانان، به نحوه مواجهه و برخورد مجری برنامه با برخی از دعوت شدگان خرده گرفت و عدم دقت در جزئیات سؤالها و نحوه طرح سؤال و برخورد با برخی میهمانان را مورد تأکید و توجه قرار داد.
واقعیت این است که قرار گرفتن در مقابل دور بینی که هزاران نفر مقابل آن نشسته اند و به تمام رفتارها، سؤالها و پاسخها توجه دارند، کار ساده ای نیست و انتقادی که می توان به مثل شیشه ای وارد دانست، به همین وجه از کار و رعایت نکردن روانشناسانه رفتار در مورد میهمانان بر می گردد. هر چند رعایت و ملاحظه و مراعات قرار است در برنامه شفاف مثلث شیشه ای جایگاهی نداشته باشد.
رشیدپور به عنوان مجری برنامه مثلث شیشه ای یکی از ارکان موفقیت است و مهمترین ویژگی حضور او، تسلط زیاد و لبخند و خنده همیشگی اش در مقابل دوربین است. رشیدپور که به نظر می رسد مشاوران خوبی هم در زمینه انتخاب و طرح سؤالها دارد، در برنامه اش آنچنان مسلط و مشرف بر موضوع دیده می شود که تماشاگر به راحتی او را به عنوان نماینده خود قبول می کند و انگار تفاوتی ندارد که میهمان برنامه عبدالعلی زاده (وزیر سابق مسکن) باشد یا بهرام رادان (بازیگر) یا افشین قطبی (ورزشی)!
رشیدپور با خنده ای که همیشه بر لب دارد، سؤالهایش را که از پیش آماده شده اند می پرسد و هر گاه احساس کرد تسلطش بر موضوع را از دست داده، به صورت بداهه به جبران پرداخته یا با تقطیع های آرام و غیر مشهود، بحث را عوض می کند و چندی بعد از آن دوربین از قاعده مثلث (که دو طرف بحث رئوس آن هستند) به سمت رأس تند مثلث حرکت می کند.
برنامه موفق «مثلث شیشه ای» علایق و احساسات تماشاگر را هم به خوبی تحت اداره و کنترل خود می گیرد و از این بابت نیز به موفقیت دیگری در زمینه درگیر سازی بیننده با برنامه دست می یابد.
همین چند شب پیش و در ویژه برنامه روز مادر، که «بهاره رهنما» میهمان مثل شیشه ای بود، برنامه به وضوح توانست در تکرار تحریک احساسات مخاطبانش موفق شود، و مرتب بر آمار بینندگان که با یک مسابقه پیامک سنجیده می شوند، بیفزاید.
موسیقی، کلیپی از میم مثل مادر ملاقلی پور و دعوت از میهمانی که به راحتی از نظر احساسی تحریک می شود و مقابل قرار دادن او، مادر و دخترش لحظات احساسی تحریک آمیز را برای مثلث شیشه ای به همراه آورد که مسلماً در جذب و جلب مخاطب هم کم تأثیر نبود.
مثلث شیشه ای یکی از محبوبترین و پربیننده ترین برنامه های تلویزیون است که حتی به لحاظ آمار مخاطبان، با پربیننده ترین مجموعه های تلویزیون نیز رقابت می کند.
امیدواریم نقدهای این برنامه و نیش و کنایه های گاه گاه آن باعث رنجیده شدن خاطر عاطر عده ای از دوستان نشود.
به هر حال، اگر مدعی هستیم که رسانه ها تأثیر گذارند و باید تأثیرگذار باشند، نقد کنند و به چالش بکشند باید مقداری هم سعه صدر از خودمان نشان دهیم.

مهدی نصیری

منبع : روزنامه قدس