سیستم سنتی در مقابل آموزش الکترونیکی از راه دور

اگر تا چند سال قبل تکنولوژی های صوتی و تصویری مثل ویدئو ضبط صوت به نوعی یک تکنولوژی جدید آموزشی محسوب می شد امروزه که دانش آموزان از طریق کامپیوتر و شبکه اینترنت و در داخل خانه خود به سایت مدرسه شان متصل می شوند و در کلاس های درس شرکت می کنند چه باید گفت.
آموزش های الکترونیکی E-Learning آموزش های هستند که از طریق تکنولوژی های کامپیوتری و اینترنتی و در حقیقت از راه دور در اختیار خدمات گیرندگان (دانش آموزان و دانشجویان ) قرار می گیرد. بر این اساس اشکال مختلفی از این نوع آموزش در طی سال های گذشته در کشورهای مختلف تجربه شده و روش های متعددی نیز در حد تئوریک باقی مانده است .
اساس کار آموزش الکترونیکی بر استفاده از تکنولوژی های ارتباطی نهفته است به این ترتیب برای راه اندازی حداقل این سیستم نیازمند زیر ساخت متوسط ارتباطی در کشور می باشیم.
علی صادق زاده یک کارشناس کامپیوتری می گوید : در بسیاری از کشورها زمینه های ارتباطی و مخابراتی پیاده سازی آموزش های الکترونیکی به وجود آمده است در حقیقت در پله نخست یک شبکه پرقدرت ارتباطی برای رد و بدل کردن اطلاعات بین مرکز آموزشی و دانش آموزان ضروری است به عنوان مثال در بسیاری از کشورهای اروپایی و خصوصا در ایالت متحده اغلب مدارس با سرعت بالا به اینترنت متصل هستند و شبکه های قدرتمند ی برای تشکیل کلاس های مختلف در این مدارس به وجود آمده است . به این ترتیب گاه حتی نیازی به حضور معلم در مدرسه نیست و او می تواند از کامپیوتر منزل خود به اینترنت متصل شده و وارد شبکه مدرسه و دانشگاه شود و سپس دانش آموزان را که همگی از طریق کامپیوترهای منازل وارد کلاس مجازی شده اند مشاهده کند با آنها صحبت نماید و یا مطالبی را در اختیارشان قرار دهد.
صادق زاده در مورد مزایای چنین روش های نوین آموزشی توضیح می دهد آموزش های الکترونیک برتری های متعددی نسبت به آموزش های سنتی دارند نخست اینکه ابزار آموزشی با نوجوانان و جوانان مانوس است چرا که امروزه همه می دانیم جوانان و نوجوانان بیشترین درصد استفاده کنندگان اینترنت و کامپیوتر را تشکیل می دهند . در چنین شرایطی ارایه مطالب آموزشی روی اینترنت و از طریق کامپیوتر تاثیر مثبتی بر دانش جویان می گذارد از طرف دیگر اتصال مستقیم به شبکه جهانی اینترنت ابزار مناسبی را در اختیار استادان معلمان قرار می دهند تا آنها برای ارجاع دادن دانش آموزان به منابع اصلی آموزشی روی اینترنت و سایت های مختلف توانایی داشته باشند.
به گفته این کارشناس با استفاده از این روش دیگر نیاز به حضور فیزیکی دانش آموزان در محیط مدرسه نیست و آنها به دلیل اینکه از خانه خود آموزشی را فرا می گیرند در موقعیت بهتری قرار دارند.
با وجود جنبه های مثبت فراوانی که برای آموزش های الکترونیک وجود دارد برخی از کارشناسان اعتقاد دارند روش های جدید آموزشی مبتنی بر کامپیوتر و اینترنت از نظر آموزشی و حتی زندگی اجتماعی افراد مشکلاتی را به همراه دارد.
دکتر رضا پارسا در این باره اعتقاد دارد روش های آموزشی جدید هر چند امکانات و منابع بیشتری را در اختیار دانش آموزان و دانشجویان قرار می دهد اما به دلیل آنکه این گروه را به نوعی از زندگی اجتماعی دور می کند تا اندازه ای مشکل آفرین است و در حقیقت زمانی که یک دانش آموز پشت کامپیوتر می نشیند مجبور به برقرار کردن ارتباط از راه های مجازی است و از این رو ارتباط اجتماعی وی به طور کامل برقرار نمی شود، این موضوع می تواند تاثیرات نامطلوب روانی بر ذهن و روح دانش آموزان بگذارد.
به گفته پارسا مشکلات جسمی حاصل از کار طولانی مدت با کامپیوتر مثل ضعف پشتیبانی و دیــــگر ضعف های حاصل از تحرک کم بر مجموع فوق افزوده می شود با جود چنین مواردی از منفعت ها و مشکلات آموزش از راه دور بسیاری از تحقیقات انجام شده نشان از برتری این گونه آموزش ها بـــر آموزش های سنتی دارد اما برای کشوری مثل ایران که سیستم آموزش عادی و سنتی آن نیز دچار مشکلات متعددی پیاده سازی چنین شکلی از آموزش تا چه حد قابل انجام است .
به گفته حسین بیاتی کارشناس تکنولوژی آموزشی دو معضل عمده برای رسیدن به آموزش الکترونیک در کشور وجود دارد نخستین معضل نبود زیر ساخت مناسب مخابراتی است در حقیقت بدون چنین زیر ساختی عملا ارتباطات ضعف اینترنتی و شبکه های کوچک قادر به برپایی یک سیستم آموزشی الکترونیکی از نوع متوسط نیز نیست. به عنوان مثال وقتی ارتباط معمولی یک کاربر اینترنت در یک تماس یک ساعته چندین بار قطع می شود چگونه می توان انتظار داشت ۱۰ الی ۱۵ دانش آموز در یک لحظه با مدرسه آن لاین ارتباط داشته باشند و تمام درس را بدون وقفه فرا بگیرند.
از طرف دیگر مشکل سیستم آموزشی ما نیز به این مجموعه اضافه می شود اغلب درس های سیستم آموزشی ما از نوع حفظ کردنی و با متن های طولانی هستند و در هنگام آموزش الکترونیکی که نیاز به مطالب کوتاه و در عین حال با هدف درک بالاتر مطلب دارد جور در نیامده و در هنگام تدریس مشکلاتی را هم برای معلمان و هم برای دانش آموزان ایجاد می کنند .
به گفته این کارشناس قبل از ایجاد روش های آموزشی الکترونیکی نیازمند بازنگری در کل روش های آموزشی خود هستیم و تازه پس از آن می توانیم در مورد الکترونیکی کردن آن صحبت کنیم .
اما برخی نیز اعتقاد دارند در شرایط فعلی حرکت به سمت آموزش های الکترونیک باید انجام گیرد .
در همین رابطه صادق زاده می گوید : شرایط کشور ما در زمینه آموزش یک شرایط استثنایی است موج گسترده مدرک گرایی هجوم جوانان را برای کسب مدرک دانشگاهی به همراه داشته است از طرف دیگر کمبود فضای آموزشی برای مقاطع مختلف تحصیلی نیز باعث بروز مشکلات زیادی شده است در طی سال مبالغ کلانی صرف ساختن مدرسه و دانشگاه در کشور می شود در حالیکه با مبلغ بسیار کمتری می توان صدها کلاس مجازی ایجاد کرد این کار موجب می شود امکان تحصیل برای بسیاری از افراد جامعه به شکلی عادلانه برقرار گردد.
● دور از ذهن
طی یک سال گذشته برخی از مراکز آموزشی ایران تلاش های را برای انجام آموزش های الکترونیکی انجام دادن اما مشکلات بسیاری در این زمینه وجود دارد برخی از آنها برای جذب دانشجو نیز به حضور فیزیکی و گرفتن امتحان و تست متوسل شده اند گاهی حتی ارایه کلاس های حضوری برای آموزش دانش آموزان و دانشجویان با سیستم آموزشی وجود دارد این نوع آموزش ها عموما آموزش الکترونیک غیر مستقیم قلمداد می شوند چرا که کاربران پس از اتصال به سایت مرکز آموزشی مطالب را دریافت کرده و سپس ارتباط خود را قطع می کنند و بعد به خواندن درس می پردازند این در حالی است که در بسیاری از کشورها سیستم آموزشی از راه دور ارتباط آن لاین یا مستقیم دانشجو با معلم و با دیگر دانشجویان برقرار می کند. یک کارشناس تکنولوژی آموزشی در این باره اعتقاد دارد آموزش آف لاین (غیر حضوری) و با استفاده از متن های نوشتاری که اخیرا از طرف برخی از دانشگاههای ما به آموزش الکترونیکی معروف شده اساسا از یک خود آموز (Self Study) فراتر نمی رود وقتی شما مجبور باشید ستون آموزشی را صرفا به صورت PDF یا فرمت های نوشتاری دیگر دریافت کنید چه نیازی به کامپیوتر و اینترنت و هزینه های از این گونه است .
این کار از طریق پست نیز انجام می شود و در حقیقت همان آموزش های غیر حضوری است که پیش تر هم در کشور سابقه داشته است .
به گفته این کارشناس استفاده از بهره گیری از تمامی توان و امکانات مولتی مدیا ، کامپیوتر و اینترنت لازمه آموزش الکترونیکی است شاید بتوان گفت تا زمانی که ارتباط آن لاین دانشجو و مدرسه یا دانشگاه مجازی به طور کامل برقرار نشود استفاده از نام دانشگــاه مجازی و آموزش الکترونیکی دور از دهن نیست .
● سخن آخر اینکه
آموزش های الکترونیکی در میان ابزارهای تکنولوژی اطلاعات از جایگاه ویژه ای برخوردارند با این وجود و علیرغم اینکه در کشور ما طی چند سال اخیر توجه اندکی به موضوع تکنولوژی های اطلاعاتی انجام گرفته در مورد آموزش از راه دور کمتر تلاشی انجام شده است.
به نظر می رسد متولی اصلی این موضوع وزارت آموزش و پرورش باشد هر چند ایــــن وزارتخانه برنامه های مختلفی را با صرف هزینه های کلان در زمینه IT مدنظر دارد اما به نظر می رسد در این زمینه هنوز کارها در حد تئوری باقی مانده است . مسئولان آموزش و پرورش طی یکسال اخیر بیشترین توجه را به تجهیزات مدارس خصوصا دبیرستان ها به شبکه اینترنت داشته اند اما سوال این است وقتی که هنوز یک واحد درسی برای آموزش دروس کامپیوتر وجود ندارد چگونه می توان به آموزش الکترونیکی فکر کرد.

نویسنده : مینو مومنی

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات