کودکان باید چه بخورند، چه نخورند؟

بی‌تردید شما می‌خواهید کودکانتان موادغذائی مناسب بخورند، اما آیا می‌دانید که شیوه تغذیه شما ممکن است تندرستی آنان را به خطر اندازد؟
● اشاره:
پسر دوساله‌ام همچون بیشتر بچه‌های کوچک، بدغذا بود. وی امکان داشت گاهی به موادغذائی و خوراک‌های بزرگسالان مانند سوسیس، پیتزا، رشته یا نان حلقوی روی آورد. ولی به خوردن شیر و سبزی چندان علاقه‌مند نبود. چون سنین رشد را سپری می‌ساخت من نگران بودم که مبادا مواد مغذی به بدنش نرسد. از همین رو شروع به شمردم لقمه‌هایش کردم! لیکن روزی پزشک معالج ضمن معاینه فرزندم مرا مطمئن ساخت که اینگونه مراقبت افراطی، بیهوده است و در واقع نگرانی از تغذیه بچه‌ام احتمالاً وی را از برگزیدن شیوه مستقل غذا خوردن بازمی‌دارد. بنابراین با عنایت به توصیه‌های پزشک، رویه‌ام را در این مورد متعادل ساختم. نمی‌خواستم کودکم به اجبار من غذا بخورد و از لحاظ تغذیه دچار اشکال شود و یا زمان سیری و گرسنگی‌اش را تشخیص ندهد. وانگهی، دریافتم که مانند بسیاری از پدران و مادران بی‌جهت دلواپسم. در زیر ۱۰ راهنمائی متداول اشتباه راجع به تغذیه کودکان و واقعیاتی را که در پشت آنها نهفته‌اند، آورده‌ایم.
۱) خوردن گوشت قرمز برای کودکان ضروری است تا دچار کم‌خونی نشوند
واقعیت این است که کمبود آهن، خطر بزرگی است که هر کودک کم سن و سال را تهدید می‌کند، به گزارش ”مرکز پیشگیری و مهار بیماری‌ها“ واقع در آتلانتا ۹ درصد از کودکان ۱ تا ۲ ساله به کمبود آهن مبتلا هستند. این ارقام در مورد کودکان ۶ تا ۱۱ ساله ۳ درصد و درباره بچه‌های ۶ تا ۱۱ ساله، ۳ درصد می‌باشد. یقیناً نوپایان می‌توانند از غذای روزانه خود، آهن، کافی به‌دست آورند بی‌آنکه گوشت قرمز بخورند. که این خود، مایه دلخوشی است، چرا که بسیاری از آنان طبعاً گیاه‌خوارند و امکان دارد جویدن گوشت برایشان دشوار باشد.
هر چند آهن موجود در گوشت قرمز به سادگی جذب می‌شود ولی کودک خردسال شما می‌تواند موادمعدنی موردنیازش را از طریق مصرف غلات آماده و نان پخته شده، میوه‌های خشک نظیر کشمش، اسفناج، لوبیا، عدس، تخم‌مرغ، برخی ماهی‌ها و گوشت تیرهٔ ماکیان تأمین کند.
بچه‌های کمتر از ۱۰ سال، باید هر روز دست‌کم ۱۰ میلی‌گرم آهن مصرف کنند. اگر باز دلهره دارید که کوکتان همچنان از دستیابی به آهن کافی محروم است با متخصص بیماری‌های اطفال رای‌زنی کنید تا احتمالاً قرص‌های مکمل حاوی چند نوع ویتامین برایش تجویز کند.
۲) کودکی که از خوردن انواع سبزی‌ها رویگردان است، ویتامین‌ها و مواد معدنی اصلی را از دست می‌دهد
واقعیت این است که بسیاری از کودکان از مصرف سبزی‌ها پرهیز می‌کنند. با این حال رشدشان روند رضایت‌بخشی دارد. شاید یک دلیلش این است که آنان با علاقه پیدا کردن به میوه‌های شیرین که ممکن است جایگزین مناسبی برای سبزی‌ها باشد این کمبود را جبران می‌کنند کودکان رفته رفته به ارزش سبزی‌هائی همانند کلم بروکلی یا اسفناج پی برده (یا لااقل آنها را تحمل می‌کنند!) میوه‌ها از ظرف ویتامین‌ها و الیاف گیاهی (فیبر) با سبزی‌ها سنجش‌پذیرند. لذا مصرف روزانه پنج وعده سبزی یا میوه کافی است.
چنانچه به‌طور مثال کودکتان تمایلی به خوردن هویج ندارد. آلو یا طلبی به او بدهید تا جبران ویتامین ”آ“ و ”کاروتنوید“ مورد نیازش بشود. توت فرنگی و پرتقال جایگزین مناسبی برای اسفناج، جهت تأمین اسیدفولیک ضروری بدن، می‌باشند. موز که منبع غنی پتاسیم است، جایگزین سیب‌زمینی می‌تواند باشد و مرکبات را می‌شود به‌جای کلم بروکلی مصرف کرد تا احتیاجات بدن به ویتامین‌های ”ث“ مرتفع گردد. ولی حتی اگر کودکتان به‌طور عادی از سبزی استفاده نمی‌کند، ضروری است که گهگاه آن را در برنامه غذائی او بگنجانید تا اندک اندک به خوردن آن خو بگیرد.
۳) مصرف فرآورده‌های شیری سرماخوردگی، بچه را بدتر می‌کند
واقعیت این است که اسفتاده از فرآورده‌های لبنی سبب افزایش ترشحات مخاط نمی‌گردد و ویروس سرماخوردگی علت عمده این ترشحات در بینی و گلو می‌باشد. فرآورده‌های شیری تنها انتهاء گلو را می‌پوشانند و موجب احساس تحریک می‌شوند. شما می‌توانید موقع سرماخوردگی کودکتان، به دادن لبنیات به وی ادامه دهید. چنانچه به نوشین شیر تمایل ندارد، دلواپس نشوید فقط به او آب، آبمیوه و یا سوپ مرغ بدهید تا حالش بهتر شود. حتی اگر کودک اشتهائی به غذا خوردن ندارد، جهت پیشگیری از کاهش آب بدن و ادامه ترشحات مخاط بینی از مجراهای مربوطهٔ به اندازه کافی به وی مایعات بخورانید.
۴) به‌منظور جلوگیری از فربهی، باید مصرف چربی را از سنین پائین محدود کرد
واقعیت این است که نوزادان و کودکان تا دو سالگی احتیاج دارند که ۴۰ درصد کالری مصرف روزانه‌شان از راه جزئی فراهم شود. چون مغز و بدن آنان در حال رشد سریع است، مغز رو به رشد به اسیدهای چرب و دیگر مشتقات چربی نیازمند است. از همین رو، بیشتر کارشناسان، آشامیدن شیر کامل را به‌جای شیر بی‌چربی برای کودکان کمتر از دو سال توصیه می‌کنند.
با این وجود، بچه‌های بزرگتر نیز در برنامه غذائی روزانه‌شان به اسیدهای چرب به‌منظور داشتن پوستی سالم رشد کافی، تولید هورمون‌های جنسی و جذب ویتامین‌ها احتیاج دارند. ولی پس از دو سالگی، تأمین ۳۰ درصد از کالری ضروری بدن از طریق چربی‌ها کافی است.
همین‌طور چربی موجود در غذا به سیر شدن بچه‌ها کمک می‌کند. پس چنانچه مقدار چربی در خوراک کودکتان را به مقدار زیاد محدود نمائید. این احتمال هست که وی جهت جبران چربی مورد نیازش، پرخوری کند. بهتر این است که مصرف درست چهار گروه غذائی را به کودکتان بیاموزید.
۵) مواد قندی، کودکان را ”پیش‌فعال“ می‌سازد
واقعیت این است که بر پایه بررسی‌ها و پژوهش‌ها، چنین امری صحت ندارد. حتی افزایش مواد قندی در غذای روزانه جانوران آزمایشگاهی، از میزان فعالیتشان کاسته است. لیکن خاستگاه این اندیشه کجاست؟ ممکن است یک علت آن، این باشد که پدر و مادر وقتی مشاهده کنند که کودکشان در پی مصرف مواد قندی همچون شکلات و نوشابه کافئین‌دار فعال‌تر شده، خیال کنند که قند موجود در چنین موادی عامل این امر گشته، در صورتی‌که کافئین موجود در مواد یاد شده امکان دارد سبب این عمل گردد.
۶) باید مواظب غذای کودک بود، چون شمار زیادی از بچه‌ها به اغذیه گوناگون حساسیت دارند
واقعیت این است که حساسیت غذائی، آنگونه که مردم تصور می‌کنند، متداول نیست. حدوداً از هر سه پدر و مادر یکی از ایشان فکر می‌کنند که فرزندش به پاره‌ای غذاها حساسیت دارد. لکن تنها ۶ تا ۸ درصد از کودکان به این مشکل دچار هستند.
حساسیت غذائی موقعی پدید می‌آید که دستگاه ایمنی بدن به برخی غذاهای بی‌ضرر هجوم برده و به بروز حساسیت‌هائی همچون کهیر، اگزما، استفراغ و اسهال یا در موارد حاد به آنافیلاکسیس می‌انجامد و هر چند پدران و مادران تعداد زیادی از خوردنی‌ها را عامل حساسیت می‌دانند، لیکن حقیقت این است که شیر، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی مغزهای درختی (مثل بادام هندی و گردو)، گندم، سویا، ماهی و جانور صدف‌دار حساسیت‌زا هستند. اگر گمان می‌‌کنید که کودکتان حساسیت غذائی دارد، پیرامون مواد زیان‌آور با متخصص اطفال رایزنی کنید تا دستور آزمایش دهد و یا به پزشک متخصص معرفی نماید.
۷) برای برخورداری از استخوان محکم، نوشیدن شیر لازم است
واقعیت این است که شیر یکی از منابع کلسیم شمرده می‌شود. ولی چنانچه کودکتان میل به خوردن شیر ندارد باز هم می‌تواند مقادیر کافی از مواد استخوان‌ساز را از سایر موادغذائی به‌دست آورد. آنها شامل ماست، پنیر، شیر، سویای غنی‌شده از کلسیم، گل‌کلم ایتالیائی (بروکلی)، پنیر سویا، سبزی‌های پربرگ تیره رنگ، کلسیم غنی شده و آب پرتقال صد در صد خالص می‌باشند. آنچه که از اهمیت به‌سزائی برخوردار می‌باشد این است که کودکتان کلسیم موردنیاز روزانه‌اش را حاصل کند. این مقدار روزی ۵۰۰ میلی‌گرم برای کودکان ۱ تا ۳ ساله؛ ۳۸۰۰ میلی‌گرم خاص ۴ تا ۸ ساله و ۱۳۰۰ گرم مخصوص کودکان ۹ سال به بالا می‌باشد.
۸) وقتی کودک تب دارد، بهتر است به او غذا نخورانید
واقعیت این است که پزشکان معتقدند هیچگاه نباید کودک را به‌علت بیماری گرسنه نگه داشت. کودک شما برای مبارزه با هر نوع عفونتی، به همه مواد مغذی و مایعات احتیاج دارد. ولی در صورتی که از خوردن غذای کامل، روی برمی‌گرداند، تشویش به خود راه ندهید. بگذارید کوک با توجه به اشتهای خویش هر چه که مایل است بخورد. مهم این است که جهت جلوگیری از کاهش ”آ“ بدن، مقادیر فراوانی مایعات، ترجیحاً کربوهیدرات بدهید که شامل مایعاتی نظیر پدیالیت برای کودکان خردسالتر و آب میوه یا آب گازدار (سودا) ویژه بچه‌های بزرگتر است که به‌منظور جلوگیری از کم شدن آب بدن کودکان به‌محض بهبودی کالری مورد نیازشان را تقریباً فوری جبران می‌کنند.
۹) بهترین روش رفع تشنگی، نوشیدن آبمیوه است
واقعیت این است که گرچه آشامیدن آبمیوه کاملاً خالص قطعاً مقوی‌تر از نوشابه معمولی است ولی نباید تنها نوشابه‌ای باشد که به‌هنگام تشنگی در دسترس اطفال است. نوشیدن آبمیوه باید به‌قدر احتیاج باشد نه بیشتر. از سوی دیگر این امر سبب تقلیل اشتهای کودک شده و احتمالاً جایگزین شیر در نوشیدنی‌های روزانه او گردد. از همه مهمتر، مصرف زیاده از حد آبمیوه، به علت برخورداری از مواد قندی فراوان ممکن است به فساد دندان‌ها یا ناراحتی معده در نوزادان منتهی گردد. کارشناسان تغذیه غالباً استفاده از آبمیوه را برای کودکان کمتر از دو سال ۴ تا ۶ اونس (هر اونس برابر است با ۳۵/۲۸ گرم) و جهت کودکان بزرگتر تقریباً ۱۲ اونس در روز تجویز می‌کنند. آبمیوه را گهگاه به‌عنوان مایهٔ لذت نه فرونشانندهٔ تشنگی به کودک بدهید. آب بهترین نوشیدنی به ‌هنگام تشنگی است.
۱۰) نان سفید، موادمغذی ندارد
واقعیت این است که نان گندم (سبوس‌دار) همچنن بهترین انتخاب می‌باشد. این نوع نان به‌علت داشتن الیاف گیاهی (فیبر) زیاد از یبوست جلوگیری کرده و مانع امراض قلبی، پرفشاری خون و بیماری قند می‌گردد. ولی این به آن معنی نیست که نان سفید فاقد هرگونه ماده مغذی است. این نوع نان هم دارای آهن، ویتامین ”ب“ نیاسین، اسید فولیک، تیامین و ریبوفلاوین ست. پس اگر کودکتان از خوردن چنین نانی روی می‌گرداند، چاره‌ای ندارید جز اینکه به وی نان سفید بخورانید. این نوع نان هم قادر است الیاف گیاهی را مثلاً با مصرف یک میوه اضافی جبران کند.

مترجم: ۱. امیردیوانی

منبع : ماهنامه کودک