آتش بازی در فضا

حدود پنجاه سال پیش مائوتسه دونگ رهبر جنجالی چین افسوس می خورد و می گفت چینی ها حتی عرضه ندارند که یک سیب زمینی را به فضا بفرستند. اما حالا چینی ها موفق شده اند یک ماهواره هواشناسی را به فاصله ۸۰۰ کیلومتری از زمین توسط موشک بالستیک هدف قرار دهند. موشک بالستیکی که از زمین شلیک شده بود این قابلیت را داشت که لبخند را بر چهره رقیبان چین بخشکاند و جهان را در حیرت فرو ببرد.
ماهواره هواشناسی فنگ یان C-۱ در سال ۱۹۹۹ به فضا پرتاب شده بود. انهدام این ماهواره اگرچه تجربه بزرگی برای چین به حساب می آمد ولی ضربه مهلکی به خوشبینی های آمریکا، ژاپن و بخصوص تایوان وارد کرد.
چینی ها نخست سعی کردند در مورد آزمایش موشکی خودسخنی نگویند.حدود ۱۲ روز پس از آن که بسیاری از کارشناسان غربی در شوک حادثه فرو رفته بودند، صاحب منصبان چینی سرانجام لب به اعتراف گشودند و گفتند «چیزی را در فضا مورد آزمایش قرار داده اند». انتشار این خبر حتی کارکنان دولت چین را نیز در حیرت فرو برد.
این امر بی شباهت به انتشار خبر شیوع بیماری سارس در بیمارستانی نظامی نبود، زیرا در آن دوران نیز اغلب مسوولان دولتی چین اطلاعی از شیوع بیماری سارس در کشور نداشتند. کاملا مشخص است که در هنگام بروز حادثه ای خاص تنها بخشی از بدنه حکومتی چین از این واقعه مطلع می شود. در رابطه با انهدام ماهواره هم کاملا مشهود است که چین به وضوح نسبت به آنچه رخ داده اعتراف نکرده است.
سخنگوی وزارت امور خارجه چین اصرار می کند که این کشور قصد ندارد در رقابت های تسلیحات فضایی وارد شود، اما با این حال چنین استنباط می شود که انجام این آزمایش فقط به خاطر نمایش قدرت فضایی به ایالات متحده بوده است. از جانب آمریکا، ژاپن و تایوان شکایت هایی در رابطه با انجام آزمایشات فضایی به چین تقدیم شد. چین نیز در عوض اعلام کرده که صاحب منصبان آمریکایی و ژاپنی را توجیه کرده است.
در این حال به نظر می رسد که توضیحات چین به مقام های آمریکایی و ژاپنی پس از آن صورت گرفت که آزمایش پرتاب موشک به فضا با موفقیت پایان گرفته بود.
بی شک چین بر این نکته پافشاری کرده که آمریکایی ها حق اعتراض ندارند. این امر بعضا به دلیل آن است که آمریکا و روسیه موشک های ضد ماهواره را قبلا آزمایش کرده اند و از زمان آخرین آزمایش آنها چیزی حدود ۲۰ سال می گذرد.
در سال ۲۰۰۲ چینی ها طرح ممنوعیت تسلیحات فضایی را به آمریکا و روسیه ارائه کردند. آمریکاییان از مذاکره بر سر این طرح سر باز زدند و روس ها نیز از آنان حمایت کردند. در آگوست سال گذشته میلادی جورج بوش طرح خط مشی جدید فضایی ایالات متحده را ارائه کرد. این طرح به شدت باعث ناراحتی چینی ها شد. خط مشی جدید ایالات متحده آمریکا از حق این کشور برای استفاده از فضای کشور به منظور دفاع نظامی و جمع آوری اطلاعات حمایت می کند و به آمریکا اختیار آن را می دهد که از فضا در جهت منافع ملی خود بهره برداری کند.
هدف اصلی چین از انجام چنین آزمایشی این است که به آمریکا، ژاپن و تایوان نشان دهد از قابلیت مقابله با فناوری های فضایی برخوردار است. فناوری های فضایی دقیقا همان چیزی است که ارتش آمریکا به آن افتخار می کند. چین همواره این نگرانی را دارد که مبادا سلاح های هسته ای این کشور در مقابله با نظام دفاع موشکی ایالات متحده عقیم بماند.
آزمایش موشک ضدماهواره در چین ثابت نمی کند که این کشور از پس نظام دفاع موشکی آمریکا برمی آید بلکه می تواند نشان دهد که نظام موشکی چین قابلیت درهم ریختن نظام موشکی آمریکا را دارد.
سال هاست که آمریکاییان به توسعه فناوری ضدماهواره ای چین ظنین بوده اند. در سپتامبر سال گذشته میلادی گزارش هایی مبنی بر انداخته شدن پرتولیزرهای پرقدرت بر ماهواره های جاسوسی آمریکا منتشر شد. هدف مشخص چین برای انجام چنین آزمایش هایی آن بود که چینی ها قصد داشتند این ماهواره ها را کور کنند.
یکی از دلایلی که سبب شد آمریکاییان با چین وارد مذاکره نشوند آن بود که هرگونه پیمان منع آزمایشات فضایی می تواند آمریکا را عقیم کند و به کشورهایی نظیر چین این فرصت را بدهد که همچون گذشته به طور مخفیانه درپی توسعه تسلیحات خود باشند. چین ازجمله کشورهایی است که به غرور ملی خود افتخار می کند. طرح غیرنظامی فضایی چنین حاکی از آن است که این کشور توان رقابت با آمریکا و روسیه را دارد. در سال ۲۰۰۷ میلادی چینی ها قصد دارند ماهواره ای به فضا پرتاب کنند که قرار است به دور ماه گردش کند.
صاحب منصبان غربی معتقدند که در سال ۲۰۲۰ چین می تواند افرادی را به کره ماه بفرستد. در سال ۲۰۰۸ میلادی چین قصد دارد سومین ماهواره خود را که دارای چند سرنشین است در مدار زمین قرار دهد. در ماه می سال ۲۰۰۶ میلادی یکی از گزارش های پنتاگون اظهار می داشت که چین را از این پس می توان به عنوان یکی از قدرت های برخوردار از فناوری پیشرفته فضایی پذیرفت. چین در این حال بازی مخاطره آمیز بزرگی را آغاز کرده است. قدرت گرفتن نظامی چین درحالی انجام می شود که این کشور به هیچ رو حاضر نیست به کشورهای همسایه خود تضمینی درمورد صلح آمیزبودن آزمایشات خود بدهد. هنگامی که کشورهای جهان ناخشنودی خود را در قبال آزمایش نظامی چین اعلام کردند.
تایوان بلافاصله به جمع آنان پیوست. تایوان چنین اظهار می دارد که چین حدود ۹۰۰ موشک را در مرز ساحلی خود با تایوان مستقر کرده. در آگوست سال ۲۰۰۶ تایوان اعلام کرده بود که تعداد دقیق این موشک ها ۸۲۰ تا است. مضاف بر این، آزمایش موشکی چین می تواند به نوعی رقابت تسلیحاتی در منطقه آسیای شرقی دامن بزند. این آزمایش نمی تواند منجر به همکاری نزدیک فضایی میان غرب و چین شود. در سپتامبر سال ۲۰۰۶ مایکل گریفین از سران سازمان ناسا به چین سفر کرد تا این دو رقیب بزرگ تسلیحاتی را به یکدیگر نزدیک کند.
اما نتیجه همه این تلاش ها آن شد که صاحب منصبان آمریکایی اکنون نگرانند که چین بخواهد با موشک بازی های خود یکی از سفینه های مستقر در فضا را نشانه رود. سان ژو طراح نبردهای نظامی چین در ۲۵۰۰ سال پیش گفته بود؛ «اگر دشمن شما از خلق و خوی تندی برخوردار است بهتر آن است او را تحریک کنید.» انگار گفته های سان ژو هنوز در میان چینی ها رواج دارد، زیرا چین کنونی به خوبی در انجام این کار موفق بوده است.
چینی ها ثابت کرده اند که قابلیت ورود به رقابت های فضایی را دارند. ولی آزمایش فضایی آنان سبب شده که قطعات متلاشی شده ماهواره هواشناسی در فضا معلق بمانند و همچون گلوله های فلزی پرشتابی در مدار زمین به گردش درآیند. این قطعه های ریز فلزی ممکن است تا قرن ها در مداری به دور زمین گردش کنند و برای ماهواره ها یا سفینه های فضایی خطرآفرین باشند. حال که چین قصد دارد ایستگاه های جدید فضایی ایجاد کرده و حتی سفینه ای سرنشین دار در سطح ماه پیاده کند، برخورد همین تکه های ماهواره چینی به سفینه هایش بسیار طنزآمیز خواهد بود.
به احتمال قریب به یقین چینی ها از وقوع احتمالی چنین حوادثی مطلع بوده اند ولی سرانجام به این نتیجه رسیده اند که وقوع هرگونه واقعه در آینده ارزش انجام این آزمایش موشکی را دارد. سال هاست که همکاری فضایی میان چین و ایالات متحده آمریکا قطع شده و این امر بعضا به دلیل آن بود که چینی ها سعی داشتند با ورود به فضای باز تحقیقاتی آمریکا، اطلاعات ذی قیمت را به چین ارسال کنند. در این حال دانشمندان آمریکایی بر این باورند که سرقت اطلاعات توسط چینی ها به رقابت و چشم و هم چشمی ارجحیت دارد.
تاریخ نشان داده که رقابت در زمینه تسلیحات فضایی به زیان همه و حتی کسانی تمام خواهد شد که خود را در این میدان پیروز می دانند. یکی از نکاتی که جهان کنونی و به ویژه سازمان ملل متحد باید در جهان کنونی به آن توجه کند آن است که می بایست قوانینی منسجم برای آزمایش تسلیحات فضایی تنظیم شود و دولت ها مکلف به اجرای آن گردند. در بازی تسلیحات فضایی قدرت آمریکا از باقی کشورها بیشتر است و چینی ها ثابت کرده اند که قواعد بازی را فراگرفته اند. این رقابت به همین آزمایش ها ختم نمی شود و قطعا راهی برای نظارت بر این موشک بازی ها وجود خواهد داشت.

گردآوری و ترجمه: ژیلا رشیدی نیا

منبع : روزنامه کارگزاران