علامه امینی صاحب «الغدیر»

شیخ عبد الحسین امینی معروف به علامه امینی صاحب اثر پر ارج «الغدیر» در سال ۱۳۲۰ ه‍. ق، مطابق به ۱۲۸۱ ه‍. ش در روستای «سردها» از توابع شهرستان سراب به دنیا آ‌مد.
در آغاز كودكی در كنار پدر (كه از علمای پرهیزگار آن سامان بود) پرورش یافت. وی از نوجوانی مقدمات علوم را در مدارس تبریز آموخت، آنگاه در محضر عالمانی چون سید‌محمد مولانا، سید مرتضی خسروشاهی و شیخ حسین، به فراگیری مراحل دیگری از علوم اسلامی پرداخت. سپس راهی نجف اشرف گردید و در آنجا از محضر سید‌محمد فیروز‌آبادی، سید ابوتراب خوانساری و دیگران استفاده برد.
علامه امینی از مراجع بزرگی چون سید‌ابوالحسن اصفهانی‌، میرزا حسین نائینی، و شیخ عبدالكریم حایری و شیخ محمد‌حسین كمپانی اصفهانی به خطوط خود آن بزرگان اجازهٔ اجتهاد دریافت داشت. وی مدتی بعد رهسپار تبریز شد و به مشاغل صنفی روی آورد. ولی مجدداً راهی نجف شد و به كار تألیف و تحقیق پرداخت.
علامه امینی در علوم اسلامی مانند تفسیر، حدیث، درایه و علم رجال، استاد بود و در علم فقه و تاریخ گوی سبقت را از همهٔ محققان ربوده بود. هنگامی كه نخستین تألیف وی تحت عنوان "شهدای راه فضیلت "در سی و پنجمین سال عمرش منتشر شد، مراجع و علمای بزرگ زمان از جمله سید ابوالحسن اصفهانی، حاج آقا حسین طباطبایی قمی، شیخ آقا بزرگ تهرانی، شیخ‌محمد‌حسن كمپانی، و شیخ محمد‌خلیل عاملی زبان به تحسین او گشودند و بر مقام علمی وی صحه گذاردند. این زمانی بود كه هنوز سخنی از الغدیر در میان نبود و پس از این مراحل بود كه علامه امینی عمر پربركت خویش را در راه تحقیق و تتبع گذرانده و كتاب نفیس خویش «الغدیر» را به جهان اسلام تقدیم داشت. با نگارش این كتاب كه در حقیقت خود كتابخانه‌ای است، ناقدان، محققان، نویسندگان، روحانیون، شعرا، و ... با هماوایی به ستایش این اثر و تكریم مؤلف آن پرداخته و ‌آن را بزرگترین سند وحدت مسلمین و از كتب منبع و مرجع خویش دانستند.
الغدیر در رأس تألیفات علامه و حاصل زحمات ۴۰ ساله ایشان است كه بالغ بر بیست جلد می‌‌شود. وی در نگارش این اثر به ده‌هزار جلد كتاب و رساله مراجعه و همه را مطالعه نموده است. علامه برای گردآوری مطالب الغدیر سفرهای پژوهشی بسیار كرد. این سفرها عموماً به مطالعه و استنتاج و تهیه مأخذ و ملاقات با استادان می‌گذشت. از جملهٔ شهرهایی كه وی با این هدف به آنها سفر كرد، می‌توان حیدر‌‌آباد، دكن، علیگره، لكنهو، كانپور، جلالی (در هند) رامپور، فوعه، معرفه، قاهره (در مصر)، حلب، نبل و دمشق (در سوریه) را برشمرد.
اسم الغدیر حاكی از موضوع آن است. كتاب الغدیر به اثبات خلافت حضرت علی (ع) از ناحیهٔ حضرت خاتم‌الانبیاء محمد بن عبدالله (ص) و نقل نص‌های راجع به غدیر خم و سایر نصوص از طرق غیر شیعه و از كتب علمای اهل سنت و تواریخ فرق اسلامی و رساله‌های تاریخی (كتب خطی و چاپی) و اثبات اغراض بعضی از تاریخ‌نگاران پیشین كه در نقل روایات تعصب ناروا به كار برده اند پرداخته است. این كتاب در حسن تنظیم و انشاء بسیار ممتاز و كثرت منابع و نقل مدارك و استنتاج و تجزیهٔ و تحلیل و كشف اغراض سوء مخالفان و پرده برداشتن از چهره شخصیتهای مغرض و خیانتكار از امور بسیار استثنایی و بی‌مانند محسوب می‌شود، به خصوص در فصاحت بیان و تنظیم جملات و انسجام و شیوائی عبارات فوق‌العاده ممتاز است.
شهرت كتاب الغدیر به بسیاری از ممالك اسلامی و سایر مناطق جهان رسیده و همه جا منادی وحدت بین مسلمین گردیده است.
علامه امینی غیر از الغدیر تألیفات ارزشمند دیگری دارد، همچون: كامل‌الزیارات، سیرتنا و سنتنا، سیره نبینا، اعلام الانام فی معرفه‌الملك، شهدای راه فضیلت، تفسیر سورهٔ حمد، ثمرات الاسفار، رساله در علم درایه، رساله در نیت، ریاض الانس، راه و روش ما راه و روش پیامبر ماست.
علامه غیر از تألیف كتب، به اقدامات حسنه دیگری نیز می‌پرداخت از جمله تأسیس كتابخانهٔ مكتبه‌الامام امیرالمؤمنین العامه در نجف كه از نظر كیفیت در شمار با ارزشترین كتابخانه‌های علمی دنیای اسلام است.
علامه امینی روز جمعه ۱۲ تیر ماه ۱۳۴۹ هنگام اذان ظهر بعد از حدود دو سال بیماری در آستانه ۷۰ سالگی به ملكوت اعلی پیوست. پیكر وی در تهران تشییع و سپس به نجف اشرف حمل و در آنجا بعد از طواف بر گرد مزار مولای متقیان در كتابخانه عمومی كه خود تأسیس كرده بود (مكتبه الامام امیرالمؤمنین) به خاك سپرده شد.

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی