هماهنگی شبکه اطلاع رسانی اروپا(اورونت)

شبكه اطلاع رسانی اروپا یكی از شبكه های اطلاعاتی است كه كشورهای اروپایی را به هم ارتباط داده و تسهیلاتی در جهت دسترسی آنان به بانكهای اطلاعاتی سراسر جهان در كلیه رشته های علوم و تكنو لوژی به وجود خواهد آورد. این شبكه دارای تسهیلاتی بسیار عظیم و گسترده با برنامه های بسیار جدی است و از طرف كمیسیون جوامع اروپایی[۱]، سرمایه عظیمی برای این منظور اختصاص یافته است. باید دانست سالها وقت لازم است تا این شبكه اطلاعاتی به صورت یك شبكه نمونه درآید.حتی اولین گامهایی كه در این زمینه برداشته شده است با مسائل و مشكلات عملی و سیاسی زیادی در حصول یك روش مورد توافق بین ۹ كشور عضو همراه بوده است.
● مفهوم اورونت
در سال ۱۹۷۱ شورای وزیران جامعه اروپا[۲] به این نتیجه رسید كه برای هماهنگ ساختن فعالیتهای اطلاعاتی كشورهای عضو باید یك شبكه اروپایی تولید اطلاعات و مدارك عملی و فنی تاسیس شود و برای این منظور از كشورهای عضو دعوت به عمل آمد تا در این زمینه برنامه ریزی كنند.این شبكه اطلاع رسانی در زمینه های وسیعی از مسائل علمی و فنی، اقتصادی و اجتماعی فعالیت خواهد داشت. طی دهسال گذشته از طرف بسیاری از سازمانهای بین المللی مانند ـ یونسكو [۳]شورای بین المللی مجامع علمی چكیده نویسی[۴] (ایكسو ـ اب) و نیز كمیته اطلاعات علمی و فنی همین شورا به نام (ایسكو ـ كوداتا)[۵] و سازمان همكاری اقتصادی و عمران[۶] (او. ئی. سی. دی.) روشها و سیاستهایی در جهت توسعه همكاریهای بین المللی پیشنهاد شده و در این راه گامهایی برداشته شده است. مع هذا همكاریهایی كه از طرف این گونه سازمانها، به منظور اشاعه و انتقال اطلاعات صورت گرفته است، اثرات چندانی در انتقال اطلاعات از مرزهای كشورهای اروپایی نداشته است و چنین فعالیتهایی بیشتر منحصر به زمینه های تخصصی مانند نظامهای اینیس[۷] و اندز[۸]برای فیزیك هسته ای یا نظام اسا ـ اس. دی. اس [۹]برای برقراری ارتباط مستقیم با بانك اطلاعاتی ناسا [۱۰]در ایالات متحده امریكا بوده است.فعالیتهای جامعه اروپا[۱۱] (ئی. سی.) بیشتر بر پایه سیاستهای اطلاعاتی كه بوسیله او. ئی. سی. دی. و یونی سیست [۱۲]توسعه و گسترش یافته است، قرار دارد و این شبكه عاملی برای گسترش و تكمیل مسائل برنامه‌ریزی این سازمانها خواهد بود. قرار است تا زمانی كه حدود و ثغور فعالیتهای او. ئی. سی. دی. وئی. سی. كاملا مشخص و روشن نشده باشد، او. ئی. سی. دی. به طور مقدماتی به توسعه اطلاعات وئی. سی. به مسائل برنامه ریزی توسعه و مدیریت بپردازند.
● برنامه كاری اورونت
برنامه جامع اورونت كه از طرف شورای وزیران ارائه شده، برنامه ای ساده و منطقی است و در آن وظایف و برنامه كاری سالهای آینده این طرح در نظر گرفته شده است. قرار است این برنامه ابتدا با استفاده از شبكه ارتباط مستقیم اروپا كه از طریق آن خدمات اطلاعات كتابشناختی به كشورهای مختلف می رسد شروع به كار كند و سپس سایر نظامهای ملی تخصصی موجود مانند نظام اطلاعاتی "موسسه اطلاعات و مدارك پزشكی آلمان[۱۳] (دیم دی) یا نظام اختصاصی دو زبانه موسسه نساجی فرانسه به نام (تی توس[۱۴]) و شبكه پزشكی موسسه كارولینسكا در استكهلم یا لیبریس[۱۵] (شبكه كتابخانه ای در حال توسعه اسكاندیناوی) به آن افزوده شوند. هم چنین پیشنهاد شده است كه اورنت از شبكه های ارتباط تلفنی مستقیم كه بین كامپیوترهای نظامهای اطلاعاتی سیگال[۱۶] و ئی. آی. ان. برقرار[۱۷] خواهد شد، استفاده نماید. استفاده از شبكه‌های اطلاعاتی فوق و امكانات موجود، به دلایل اقتصادی، خود كفائی و توجیه وضع بازار كنونی استفاده‌كنندگان، روش بسیار مناسبی برای طرح اورونت خواهد بود.در اجرای طرح اورونت تسهیلاتی از طرف نمایندگیهای شركت پست و تلفن و تلگراف[۱۸] (پی. تی. تی.) نیز ایجاد خواهد شد، لیكن این تسهیلات نارسا بوده و هزینه زیادی در بر خواهد داشت. اجاره یك خط از شبكه تلفن و برخورداری از همكاریهای پی. تی. تی. (شركت پست و تلفن و تلگراف) نیز راه حل كوتاه مدتی برای اجرای مراحل اولیه طرح اورونت خواهد بود.قرار است برنامه كاری اورونت بوسیله یك شبكه تلفن اختصاصی كوچك و با استفاده از نظامهای دیم دی. و سیگال شروع به كار كند. این برنامه بین سالهای ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۵ با اضافه شدن شبكه های ارتباط تلفنی مستقیم مثل ئی. آی. ان. و شبكه اطلاعاتی اسكاندیناوی (اسكانت)[۱۹]و چند بانك اطلاعاتی دیگر و احتمالا پاره ای از شبكه های تجارتی توسعه خواهد یافت. این امید وجود دارد كه بعد از سالهای ۱۹۸۰ بهره‌برداری از شبكه اطلاعات بین المللی پی. تی. تی. پایان پذیرد و آنچه كه قبلا به این شبكه اضافه شده است به نظام اطلاعاتی اورونت منتقل گردد.
● مطالعه برنامه ریزی های اخیر
اخیرا مطالعات زیادی در مورد دامنه فعالیتها، خط مشی ها و برنامه ریزی اورونت صورت گرفته است. یكی از این مطالعات پیش بینی تعداد استفاده كنندگانی است كه بین سالهای ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۵ از نظامهای پیوسته[۲۰] بازیابی اطلاعات، بر حسب موضوع، كشور یا تقسیمات كوچكتر جغرافیایی استفاده خواهد نمود. بر اساس این مطالعات پیش بینی می شود كه تعداد استفاده كنندگان در اروپا به نحو چشمگیری افزایش یابد و تعداد آنها از ۶۰۰۰۰ نفر در سال ۱۹۷۶ به ۹۶۰۰۰۰ نفر در سال ۱۹۸۰ و ۲۳۵۰۰۰۰ نفر در سال ۱۹۸۵ برسد. در برنامه ریزی طرح اورونت برای كسانی كه در آینده از خدمات اطلاعاتی كامپیوتر استفاده خواهند كرد، و تعدادشان هم رو به فزونی است، اولویت خاصی قائل گردیده اند. علاوه بر سازمان مجزایی كه كلیه بانكهای اطلاعاتی را به وسیله شبكه كامپیوتری و ارتباط تلفنی اروپا در اختیار همگان قرار می دهد، هر یك از كشورها به طور جداگانه دارای یك یا چند مركز كامپیوتری برای استفاده از بانكهای اطلاعاتی خواهند بود. بر اساس مطالعات انجام شده طرح فعالیتهای فعلی و آینده سه سال اول برنامه اورونت از طرف شورای وزیران به تصویب رسیده است و در آن یك سلسله فعالیتهای ویژه و بودجه لازم برای اجرای آنها در نظر گرفته شده است. برای سال ۱۹۷۵ تقریبا بودجه ای معادل ۳/۲ میلیون دلار پیش بینی شده و افزایش این بودجه برای دو سال آینده نیز به تصویب رسیده است.برنامه ریزی طرح اورونت با همكاری كمیته اطلاعات و دكومانتاسیون علمی و فنی [۲۱](سیدست) انجام می پذیرد. این كمیته متشكل است از مدیران و متخصصان نه كشور عضو، متخصصانی كه در زمینه مسائل اطلاع رسانی فعالیت دارند و در موقعیتهایی هستند كه می توانند برنامه ریزیهای ملی خود را با برنامه‌ریزیهای ئی. سی. منطبق و هماهنگ نمایند. كمیته فوق كمیته مشورتی است و بیشتر در جهت رفع مشكلات و مسائل بنیادی فعالیت می نماید.
● مشكلات سیاسی و عملی زبان شبكه
ئی. سی. به این نتیجه رسیده است كه نظام غایی باید نظام چند زبانه باشد. این امر علاوه بر دلایل سیاسی، دلایل عملی نیز دارد. زیرا با اینكه بیشتر استفاده كنندگان قادرند از سرویسها و نشریات انگلیسی زبان استفاده كنند، مع هذا ارتباط مستقیم بین نظام های داخلی شبكه اورونت، با استفاده از زبان ملی خود استفاده كنندگان راحتتر و موثرتر خواهد بود، و زمانی نیاز به كاربرد این نظام های چند زبانه بیشتر احساس خواهد شد، كه استفاده كنندگان آشنایی كمتری به زبان خارجی داشته باشند. به این جهت كوششهای زیادی به منظور تهیه و تكمیل اصطلاحنامه ای چند زبانه به كار رفته است و امید ضعیفی نیز برای ترجمه ماشینی آن وجود دارد. واژه نامه های كنترل شده میتوانند به طور موثری در نظامهای چند زبانه مورد استفاده قرار گیرند، ولی استفاده از برخی عناصر در زبان آزاد (طبیعی) برای پیگیری[۲۲] با محدودیتهای زیادی همراه است و در بسیاری از زبانها، ذخیره و بازیابی، با صرف هزینه های گزافی توام خواهد بود. به این جهت ئی. سی. بر خلاف روشهای پی گیری از طریق زبان آزاد (طبیعی ) ـ كه در ایالات متحده امریكا متداول است ـ از روش بازیابی از طریق اصطلاحنامه ها استفاده خواهد نمود.تاسیس شبكه اورونت به صورت شبكه ای مستقل قدمی است در جهت برقراری ارتباط و كنترل كلیه شبكه‌های اطلاعاتی موجود اروپا. در حال حاضر مسئولین طرح اورونت سعی دارند كه شبكه‌های اولیه و مقدماتی اورونت خیلی سریع تاسیس گردد. این مسئولین بیشتر از این بیم دارند كه مبادا بعضی از گروههای استفاده كننده كنونی، برای كسب اطلاعات مورد نیاز خود به سایر شبكه های اطلاعاتی به پیوندند و در آینده پس از تشكیل شبكه اورونت تمایل یا توانایی پیوستن به این شبكه را نداشته باشند، كه در این صورت لطمه زیادی به كارآئی و اقتصاد شبكه وارد خواهد شد.از مشكلاتی كه برنامه ریزان طرح اورونت با آن مواجه هستند، مشكل به دست آوردن پروانه استفاده از بانكهای اطلاعاتی بزرگ و توزیع آن بین كشورهای عضو ئی. سی. می باشد. در حال حاضر پروانه استفاده از بانكهای اطلاعاتی مركز چكیده نویسی شیمی[۲۳] و كتابخانه ملی پزشكی [۲۴]در اختیار بسیاری از سازمانهای اطلاعاتی اروپا قرار گرفته است، لیكن این پروانه منحصر به كشورهای طرف قرار داد بوده و حق اشاعه اطلاعات به سایر كشورها داده نشده است. بعضی از این قراردادها بخصوص قراردادی كه با مركز چكیده نویسی شیمی منعقد گردیده بر اساس توافق مشتركی است كه در زمینه فراهم آوردن اطلاعات برای خدمات كتابشناختی و داشتن حق رای در اداره امور به عمل آورده است. با این وصف شاید به سختی بتوان با لغو این قراردادها و ایجاد سازمان جداگانه ای مثل اورونت، نظام واحدی برای تمام اروپا به وجود آورد.
● بی توجهی به كتابخانه ها
بنا به گفته یكی از كتابداران، یكی از نقائص بزرگ برنامه ریزی طرح اورونت، بی توجهی نسبتا زیادی است كه به اهمیت نقش كتابخانه ها و خدمات كتابخانه ای در این شبكه اطلاع رسانی شده است. بررسی برنامه‌های انجام شده نشان می دهد كه متاسفانه در این طرح، كتابخانه ها تنها به عنوان اماكن تحویل و جمع آوری مدارك در نظر گرفته شده است و كوچكترین اشاره ای به اهمیت خدمات اطلاعاتی، و تلفیق خدمات اطلاعاتی سنتی و خدمات كامپیوتری آنها نشده است.یكی از متخصصان امریكایی معتقد است كه پاره ای از مسائل و به ویژه اهمیت نقش كتابخانه ها در برنامه‌ریزی طرح اورونت نادیده گرفته شده است. به عقیده او در كشورهای دانمارك، سوئد، انگلستان و فرانسه كتابخانه های عمومی و تخصصی بسیاری هست كه می توانند نمونه های مناسبی از تلفیق خدمات اطلاعاتی سنتی و كامپیوتری به شمار آیند. او می گوید در طرح اورونت كوششی برای استفاده از تجربه و دانش كتابداران به كار نرفته است و تقریبا حدود ۵۰ نفر از برنامه‌ریزان كمیسیون ئی. سی و نظام های یونی سیست و او. ئی. سی. دی. كتابدار نبوده اند.در هر حال طرح اورونت برنامه عظیمی است كه در آن گروهی از متخصصان اطلاع رسانی فعالیت دارند و وظایف خطیری مانند گزینش بانكهای اطلاعاتی مناسب، گزینش و توسعه افزارگان[۲۵] دستورگان[۲۶] گزینش سیاستهای ارزش گذاری، پركردن كمبودها، گسترش تكنیك های چند زبانه و توسعه استانداردها، به عهده آنها گذارده شده است.هنگامی كه شبكه اورونت آغاز به كار كند، كمیسیون ئی. سی. از فعالیتهای این شبكه در زمینه های شبكه ارتباطی دور برد، بازاریابی، هزینه ها و فعالیت های دیگری كه بوسیله سایر سازمانهای ملی و بین المللی انجام می شود، بهره برداری خواهد كرد.سال ۱۹۸۵ سالی است كه كلیه كشورها از خدمات ایجاد شده بهره برداری كامل خواهند نمود. این امر به آنها امكان می دهد كه در مسیر یك توسعه و تحول بزرگ قرار گیرند و این بدان معنی است كه در دهسال آینده باید در انتظار تغییرات وسیعی در زمینه تكنولوژی بود و شاید این تغییرات بسیاری از مفاهیم برنامه‌‌ریزی امروزی را دگرگون كند.

[۱] commission of the European communities
[۲] Council of ministers of the European communitiy
[۳]UNESCO
[۴] International Council of Scientific Unions through its Abstracting Board
[۵] International Council of Scientific Unions through its committee on data for science and technology
[۶] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD)
[۷] INIS
[۸] ENDS
[۹] ESA- SDS
[۱۰] NASA
[۱۱] European Community
[۱۲] UNISIST
[۱۳] Deutsches Institut fur Medizinsche Dokumentation und Information (DIMDI)
[۱۴] Textile Information Treatment Users Service (TITUS)
[۱۵] (LIBRIS)
[۱۶] (CIGALE)یكی از شبكه های ارتباط مستقیم تلفنی فرانسه كه در دست تاسیس است.
[۱۷] E.I.N. (European information network)
این شبكه برنامه مشتركی است برای استفاده از كامپیوتر كه تحت عنوان ۱۱ COST شروع به كار خواهد‌كرد.
[۱۸] Postal telephone and telegraph (PTT)
[۱۹] Scandinavian network (SCANET)
[۲۰] On line
[۲۱] Committee for information and documentation on science and technology
[۲۲] Search
[۲۳] Chemical abstracts service
[۲۴] National library of medicine
[۲۵] Hardware
[۲۶] Software

نوشته ملوین جان ویت
ترجمه و تلخیص مصطفی سید صادق

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی