فاطمه آینه کمال

گاهی شكوه بانوی بزرگ جهان، چنان دل و جان را می‏آكند كه توان هر سخن را از انسان می‏گیرد. جایگاه رفیع فاطمه اطهر (علیها السلام)، خیره ‏كننده دیدگان هر بیناست. باید چشم بصیرت داشت، تا گوشه‏ ای از سراپرده جلال فاطمی را دید. باری ... برخی در شناختن و شناساندن این بانو، كه مادر عصمت و آینه عفاف است، به دامن روایات و آیاتی پناه می‏ برند كه گویای شأن والای او است.
براستی هم، آنچه در قرآن، در منزلت این فخرزنان عالم آمده، بسیار است. روایات نیز همچون دریایی موّاج و متلاطم است كه طراوت ‏بخش ساحل اندیشه ‏ها و كرانه‏ های معرفت است.
امّا ... در این میان، راه دیگری نیز وجود دارد كه ما را با ژرفای كمالات و جلوه فضیلتهای این بانو، آشنا سازد، آن هم نگریستن به «سیره عملی» و «شیوه رفتاری» او است. در واقع، زندگینامه زیبا و پر نكته و آموزنده او در ابعاد گونه ‏گون، آینه ‏ای است كه نوری از بزرگیها و فضایل او را بر رواق دلمان می‏ تاباند و شبستان جان را همچون روز، روشن می‏سازد. از این‏رو، مروری داریم بر چند فراز فروزان و برجسته از زندگی حضرت زهرا(س) كه بیشتر كاربردی و عملی است. چون او «اسوه» است و «الگو»، ... و ما نیز كه در پی «تأسی» و الگوگیری از سیره و زندگانی و خصلت های عزیز آن محبوبه خداییم، شایسته است كه در بندبند این بخشهای نورانی از حیات فاطمه(س)، به دقت بنگریم و درسهایی را كه از تك‏تك این نمونه ‏ها می ‏آموزیم، در كلاس زندگی به كار بندیم:
حضرت زهرا(س) هم در سخن، معلم حجاب بود، هم در رفتار، اسوه عفاف. عقیده داشت بهترین چیز برای زن، آن است كه نه مردان نامحرم او را ببینند، و نه او مردانِ نامحرم را.
۱- حضرت زهرا(س)، در چهره، گفتار و رفتار، شباهت بسیار به رسول خدا(ص) داشت و هیبت و هیأت او، یادآور پیامبر(ص) بود.
۲- آن حضرت، شیفته عبادت و نیایش به درگاه الهی بود. آن قدر در پیشگاه خدا به عبادت می‏ ایستاد كه قدمهایش ورم می‏كرد. در نمازهایش از خوف خدا می‏گریست.
۳ـ برای هر یك از روزهای هفته، دعای ویژه ‏ای داشت. برای تعقیبات نماز هم ادعیّه خاص داشت. (متن دعاهای روزانه و تعقیبات نماز آن بانو، در كتب حدیث آمده است).
۴ـ روزی خسته از كارهای طاقت ‏سوز خانه، با دستهای تاول‏زده به محضر پیامبر خدا(ص) رفت تا برای كمك در انجام كارهای خانه، كنیزی برای خود بگیرد. رسول خدا(ص) بهتر از كنیز و خدمتكار را به او عطا كرد، یعنی «تسبیحات حضرت زهرا». این ذكرهای شریف را حضرت جبرائیل، از سوی خدا تعلیم حضرتش نموده بود. آری ... الهام و نیرو گرفتن از یاد خدا، برای غلبه بر دشواریهای زندگی!
حضرت زهرا(س)، ساده زندگی می‏كرد. از تجمل در زندگی پرهیز داشت و سختیهای دنیا را تحمل می‏كرد، تا به شیرینی های آخرت برسد.
۵ـ تسبیح حضرت زهرا(س)، نخی بود كه به تعداد ذكرها و تكبیرها، «گره» داشت و با آن تسبیح می‏گفت. پس از شهادت حمزه سیدالشهدا در جنگ احد، از خاك تربت او تسبیح ساخت و با آن ذكر می‏گفت. از آن پس مردم نیز چنان كردند. این نوعی احیاء فرهنگ شهادت و الهام‏ گیری از روح شهیدان راه خداست.
۶ـ حضرت زهرا(س) هم در سخن، معلم حجاب بود، هم در رفتار، اسوه عفاف. عقیده داشت بهترین چیز برای زن، آن است كه نه مردان نامحرم او را ببینند، و نه او مردانِ نامحرم را. داستان آن مرد نابینا كه به محضر پیامبر آمده بود و حضرت فاطمه به پشت پرده رفت، شاهد این سخن است.
۷ـ گاهی شبهای جمعه تا صبح، به نماز و دعا می‏ پرداخت و برای دیگران دعا می‏كرد، اما برای خود، چیزی از خدا نمی ‏خواست. وقتی فرزندان خردسالش راز این كار را می ‏پرسیدند، می ‏فرمود: فرزندانم! اول همسایگان، آنگاه خانه!
۸ـ فاطمه زهرا(س) محبوب دل رسول خدا بود و پیامبر(ص) به او علاقه خاصی داشت، چرا كه اهل زهد و عبادت بود، از این جهت، نزد پیامبر اكرم، یادآور حضرت خدیجه(س) بود.
۹ـ «ادب»، سیره رایج بین این دختر و پدر بزرگوارش بود. هر گاه رسول خدا(ص) نزد فاطمه می‏رفت، وی برمی ‏خاست، پدر را می‏ بوسید و احترام كرده، او را در جای خویش می‏ نشاند.
۱۰ـ كمال ایمان و خلوص در بندگی و قرب او در پیشگاه معبود، در حدّی بود كه خشم و رضای او، خشم و رضای پروردگار محسوب می‏شد. پیامبر اكرم فرمود: هر كه او را بیازارد، مرا آزرده و هر كه مرا بیازارد ، خدا را آزرده است و حدیث است كه خدا به خاطر خشم و رضای فاطمه، خشمگین یا راضی می‏شود.
۱۱ـ وی از توان مالی خویش در راه محرومان نیازمند، بهره می‏گرفت. یك بار، پارچه‏ ای را كه داشت، به رسول خدا(ص) داد. آن حضرت نیز آن را تكه تكه برید و به تعدادی از اسیرانِ بی‏ لباس رومی می‏داد كه خود را بپوشانند.
۱۲ـ حضرت زهرا(س)، ساده زندگی می‏كرد. از تجمل در زندگی پرهیز داشت و سختیهای دنیا را تحمل می‏كرد، تا به شیرینی های آخرت برسد. وسایل زندگی او ساده و مهری ه‏اش اندك بود.
۱۳ـ پیامبر خدا، در شب عروسی حضرت زهرا گوسفندی ذبح كرد و به تعداد زیادی از مسلمانان مهمانی داد. جمعیت مهمان و افرادی كه برایشان غذا فرستاده شد، فراوان بود، ولی با دعای حضرت رسول، غذای اندك بركت یافت و همه سیر شدند.
۱۴ـ حضرت فاطمه(س) در صحنه‏ های اجتماعی دفاع از دین و پیشوا، حاضر بود. از جمله در جنگ احد شركت داشت و به امدادگری و مداوای زخمهای رسول خدا(ص) مشغول بود.
۱۵ـ آزاد ساختن بردگان در نظر او كاری ارزشمند بود. گردن‏بندی را كه علی(ع) برای او خریده بود، فروخت و با پول آن برده ‏ای خرید و آزاد كرد. پیامبر اكرم(ص) از این كار دخترش بسیار شادمان گردید و او را ستود.
۱۶ـ آیین خانه ‏داری و همسرداری را به خوبی مراعات می‏كرد و در زندگی، واقعا شریك همسرش علی(ع) بود. گاهی در خانه غذایی نبود و كودكان گرسنه بودند، اما فاطمه(س) چیزی به حضرت علی(ع) نمی‏گفت و چیزی از او درخواست نمی‏كرد. بیم داشت كه همسرش نتواند خواسته او را برآورده و تأمین كند و شرمنده شود!
خانواده فاطمه(س)، خانواده كمك به بیچارگان و ایثارگری نسبت به نیازمندان بود.
۱۷ـ خانواده فاطمه(س)، خانواده كمك به بیچارگان و ایثارگری نسبت به نیازمندان بود. علی(ع) و زهرا(س) سه روز روزه نذری گرفتند و هر سه روز، افطار خود را به یتیم، مسكین و اسیر دادند. خدای متعال در ستایش و تقدیر از این ایثار خالصانه كه جز به خاطر خدا انگیزه دیگری نداشت، سوره «هل اتی» را نازل فرمود كه اشاره به این داستان دارد.
۱۸ـ كارها میان علی(ع) و فاطمه(س) تقسیم شده بود. آوردن آب و تهیه هیزم و كارهای خارج از خانه بر عهده علی علیه‏السلام بود و درست كردن آرد و خمیر و نان پختن و كارهای داخل خانه با فاطمه(س) بود. حضرت زهرا(س) از این‏گونه تقسیم كار بسیار خرسند بود.
زهرای اطهر(س)، احیاگر یاد شهیدان و وفادار به خاطره عزیز آنان بود. روزهای دوشنبه و پنج‏شنبه به احد می‏رفت و مزار شهدای احد و حضرت حمزه را زیارت می‏كرد.
۱۹ـ همدم رنجها و غصه‏های شوهر بود و او را پناه محسوب می‏شد. علی(ع) می‏فرمود: وقتی به خانه می‏آمدم و به زهرا نگاه می‏كردم، تمام غم و اندوهم برطرف می‏شد. هرگز كاری نكردم كه فاطمه از من خشمناك و ناراحت شود. فاطمه نیز، هرگز مرا خشمناك نساخت.
۲۰ـ زهرای اطهر(س)، احیاگر یاد شهیدان و وفادار به خاطره عزیز آنان بود. روزهای دوشنبه و پنج‏شنبه به احد می‏رفت و مزار شهدای احد و حضرت حمزه را زیارت می‏كرد و چون در صحنه احد حضور یافته بود، به عنوان یك شاهد زنده و راوی حادثه، به دیگران نشان می‏داد كه: اینجا پیامبر بود، و آنجا مشركان بودند و ... .
۲۱ـ از تواضع و فروتنی او یكی هم رفتار شایسته با خدمتكار خانه‏ اش «فضّه» است. در سالهای آخر كه پیامبر خدا(ص)، فضّه را برای خدمت به خانه او فرستاد، فاطمه(س) كارهای خانه را میان خودش و فضّه خادمه تقسیم می‏كرد.
۲۲ـ در مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی، بی‏تفاوت نبود و جبهه حق را یاری می‏كرد. پس از رحلت پیامبر كه خلافت را غصب كردند و فدك را از او گرفتند، همراه زنانِ بنی‏هاشم به مسجد آمد و در جمع مسلمانان حاضر، ضمن خطبه‏ای كه پشت پرده خواند، از بدعتها، ستمها، حق‏كشیها و فراموش كردن وصیّت پیامبر و احیای سنتهای جاهلی انتقاد كرد. (این خطبه شریف و بلند و عمیق را تعدادی از دانشمندان و مؤلفان تاكنون شرح كرده ‏اند).
۲۳ـ تلاش برای اثبات حق و مقابله با انحراف در رهبری امت اسلامی را تكلیف خود می‏دانست. گاهی شبها به همراه علی(ع) به در خانه مهاجران و انصار می‏رفت و در حمایت از ولایت، وصیت پدرش را به یادها می‏ آورد و آنان را به دفاع از حق شوهرش در مسأله خلافت و حق خودش فرا می‏خواند، هر چند آنان با سردی و بی ‏مهری جواب می‏دادند!
۲۴ـ زهرا(س) تا زنده بود، علی(ع) حامی نیرومندی داشت و به تعبیر بعضی بزرگان، به خاطر فاطمه(س)، حرمت امیرالمؤمنین(ع) را تا حدّی پاس می‏داشتند. اما پس از شهادت فاطمه، حضرت علی تنها و بی ‏پناه ماند.
۲۵ـ حضرت زهرا(س) پس از وفات پیامبر خدا، دیگر خندان و شادمان دیده نشد، تا آنكه چشم از جهان فرو بست.
۲۶ـ پیش از وفات، به «اسماء» وصیتی كرد كه پس از مرگ، بدن مرا داخل تابوتی بگذارند، تا حجم بدن دیده نشود. این شیوه تا آن زمان مرسوم نبود. این وصیت، درسی از عفاف و حیا بود كه بانوان باید در برابر دیدگان نامحرمان، آن را مورد توجه خود قرار دهند.
۲۷ـ آگاهی، درایت و آینده‏ نگری او تا آنجا بود كه برای افشای ستم غاصبان، وصیت فرمود كه پیكرش را شبانه غسل دهند و به خاك سپارند، تا ظالمانی كه او را آزرده بودند، در مراسم دفن او حضور نیابند و از این حضور، بهره ‏برداری سیاسی برای تطهیر خود و توجیه كارهایشان نكنند.
اینها و نمونه‏ های دیگری از سیره رفتاری آن بانوی بی‏ همتا، جلوه ‏های «الگو» بودن او برای همه فضیلت ‏خواهان و حق جویان است كه در پی «اسوه» و سرمشقِ «چگونه زیستن»اند.
امید است كه این‏گونه خصلتها و رفتارها، همچون تابلویی، پیوسته در برابر دیدگانمان باشد و اگر همواره آن حضرت را سرمشق و اسوه می‏دانیم و معرفی می‏كنیم، «جهات الگویی» او را نیز در قالب سیره عملی و رفتاری حضرتش بشناسیم و بشناسیم.
این‏گونه، بهتر می‏توان مشی و مرام فاطمی را در بستر زندگی و اخلاق عینی پیاده كرد.

جواد محدثی

منبع : سایت مداحی