چه جور مسواکی بخریم؟

● تاریخچه مسواک
اگر از باستان‌شناسان سؤال کنیم، آن‌ها در حفاری‌های خود ابزار و وسایل متفاوتی را یافته‌اند که از آن به عنوان مسواک در تمدن‌های مختلف بشری استفاده می‌شده است؛ خلال دندان، شاخه‌ها و ریشه‌های باریک درختان، پارچه‌های کتانی پر پرندگان، استخوان‌های حیوانات و خارهای جوجه‌ تیغی از آن جمله هستند.
در کشورهای اسلامی، چوب مسواک در میان مسلمانان بسیار رایج بوده است. برای ساختن این مسواک‌های چوبی از شاخه‌ها و ریشه‌های باریک درختانی که خواص ضد عفونی و تمیزکنندگی داشته‌اند، استفاده می‌شده است. مالیدن گچ و آهک و همچنین جوش شیرین بر دندان‌ها نیز رایج بوده است.
مسواک برای اولین بار در سال ۱۶۰۰ میلادی در چین تولید شد. ویلیام آدیس انگلیسی هم اولین مسواک دارای الیاف را ساخت. ولی تولید انبوه مسواک در سال ۱۸۸۵ در آمریکا آغاز شد. دسته مسواک‌های اولیه از استخوان حیوانات و الیاف آن از جنس موهای بدن حیوانات بود. در سال ۱۹۳۸، الیافت مصنوعی از جنس نایلون جایگزین الیاف طبیعی شد.
جالب است بدانید اولین مسواک برقی هم در سال ۱۹۵۹ به تأیید انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) رسید.
● چوب مسواک
چوب مسواک از سوغاتی‌هایی است که کسانی که به زیارت خانه خدا می‌روند، آن را برای دوستان و اعضای خانواده خود به ارمغان می‌آورند. بسیاری از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیز چوب مسواک را به مسواک‌های معمولی ترجیح می‌دهند. چوب مسواک یک نوع مسواک طبیعی است که در فرهنگ اسلامی و از همان نخستین روزهای ظهور اسلام، توسط پیامبر (ص) به مسلمانان توصیه می‌شده است.
مسواک‌های چوبی از درختانی چون salvadore persica، arak، peelo، vilvo که در خاورمیانه می‌رویند، تهیه می‌شود.
می‌گویند چوب مسواک باعث تقویت لثه، پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها، ‌بوی خوش دهان، تقویت حس چشایی و جلای دندان‌ها می‌شود و در صورت استفاده درازمدت، باعث تقویت حافظه، درخشندگی پوست، قوت بینایی و صاف شدن صدا می‌گردد.
نقل است که پیامبر (ص) هنگام روزه‌داری چندین بار در روز از این وسیله استفاده می‌کردند و استفاده از چوب مسواک را قبل از نماز، قبل و بعد از خواب و همچنین قبل از مهمانی رفتن به مسلمانان توصیه می‌کردند. همچنین امام رضا (ع) نیز در حدیثی بیان کرده‌اند که بهترین چوب مسواک چوب درخت اراک است.
● چه مسواکی بخرم؟
این روزها به هر داروخانه یا فروشگاهی سربزنید انواع و اقسام مسواک‌ها را در طرح‌ها، رنگ‌ها و فرم‌های متفاوت خواهید یافت که این امر، انتخاب را دشوار و گاهی گیج‌کننده می‌کند.
بهترین راه برای انتخاب مسواک این است که از دندان‌پزشک خود بخواهید با توجه به شرایط لثه و دندان‌هایتان، مسواک مناسبی را به شما پیشنهاد کند. در غیر این صورت این بار که قصد خرید مسواک جدیدی را داشتید، با آرامش به سراغ ۶ فاکتور زیر بروید و ببینید آن مسواک شاخص‌های کلیدی زیر را دارد یا نه؟
۱) بیشترین گستره خدمت‌رسانی
یک مسواک مناسب مسواکی است که به شما امکان دسترسی به بیشترین سطح از دندان‌ها را بدهد و شما بتوانید آن را به راحتی به دندان‌های عقبی برسانید و آن‌ها را خوب تمیز کنید.
اگر سر مسواک شما نسبت به دهان خیلی بزرگ باشد، مسلماً رساندن مسواک به همه نواحی دندان‌هایتان دشوار است. توجه به این نکته در انتخاب مسواک برای کودکان که دهان کوچکی دارند، بسیار با اهمیت است.
۲) سلیقه و نظر شما
مسواکی را انتخاب کنید که با آن راحت باشید و با سهولت بتوانید با آن دندان‌هایتان را بشویید. سعی کنید با مسواکتان احساس خوبی داشته باشید.
۳) مسواک با الیاف بیشتر
مسواک‌هایی که الیاف بیشتری دارند، دندان‌ها را بهتر تمیز می‌کنند.
۴) الیاف نوک گرد
الیاف نوک گرد (round-end) نسبت به الیافی که سطح مقطع صاف و لبه‌های تیز دارند، آسیب کمتری به لثه می‌رسانند.
۵) مسواک نرم. مسواک متوسط. مسواک سخت
همیشه مسواکی را انتخاب کنید که خیلی سخت نباشد. مسواک‌هایی که طول الیافشان خیلی کوتاه و ضخامت آن‌ها زیاد است، مسواک‌های سختی هستند و موجب آسیب رسیدن و تحلیل لثه، همچنین سایش گردن دندان می‌شوند.
در مقابل، مسواک‌های نرم دارای الیاف انعطاف‌پذیری هستند که به آسانی خم و وارد فضای بین دندان‌ها و مرز بین لثه و دندان‌ می‌شوند و آن نواحی را که بیشتر اوقات به خوبی تمیز نمی‌شوند،‌ پاک می‌کنند.
۶) دسته بزرگ (حجیم)
- انتخاب شکل و حجم دسته به سلیقه شما بستگی دارد، ولی بهتر است دسته مسواک به گونه‌ای باشد که به راحتی در دست شما قرار گیرد. دسته مسواک هرچه حجیم‌تر باشد، راحت‌تر در کف دست جای می‌گیرد و در نتیجه کنترل بهتری در مسواک‌ زدن خواهیم داشت.
- زاویه بین دسته و سر مسواک باید کم باشد، یعنی دسته با شیب ملایمی به سر ختم شود.
- بعضی مسواک‌ها شیارهایی بر روی دسته خود دارند که به نگهداری مسواک در دست کمک می‌کند و از سرخوردن آن وقتی خیس می‌شود، جلوگیری به عمل می‌آورد.
● انتخاب مسواک در یک نگاه
۱) سر کوتاه
۲) الیاف نایلونی
۳) نوک الیاف گرد
۴) نرم یا متوسط
۵) ۳ تا ۴ ردیف الیاف داشته باشد
● راهنمای خرید مسواک برای کودکان
▪ برچسب سن
اکثر مسواک‌های مخصوص کودکان دارای برچسب‌هایی هستند که بر روی خود رده سنی کودکانی که می‌توانند از آن استفاده کنند، نوشته شده است.
▪ دسته بزرگ و ضخیم و سرکوچک
اگر دسته مسواک حجیم باشد، کودک راحت‌تر می‌تواند آن را در دست ‌گیرد و سر کوچک مسواک به او اجازه می‌دهد تا مسواک را به راحتی در دهانش جای دهد.
▪ مسواک نرم
مسواک نرم بهترین نوع مسواک برای کودکان است. چون کودک هنوز کنترل کاملی بر فرآیند مسواک زدن ندارد، احتمال آسیب رسیدن به لثه‌هایش به وسیله این نوع مسواک کاهش می‌یابد و چون الیاف این مسواک انعطاف‌پذیرترند، راحت‌تر به نواحی بین دو دندان وارد می‌شوند و آن نواحی را به خوبی تمیز می‌کنند.
● ابعاد استاندارد مسواک
▪ طول موهای مسواک ۱۱ میلی‌متر
▪ طول سر مسواک ۴/۲۵ تا ۸/۳۱ میلی‌متر یا ۱ تا ۲۵/۱ اینچ
▪ عرض سر مسواک ۹/۷ تا ۵/۹ میلی‌متر یا تا اینچ
▪ ۲ تا ۴ ردیف الیاف داشته باشد
▪ در هر ردیف ۵ تا ۱۲ دسته تافته (الیاف) داشته باشد
● جنس الیاف مسواک
۱) طبیعی: موهای بدن حیوانات
۲) مصنوعی: نایلون
امروزه در اکثر مسواک‌ها به دلیل خواص بهتر نایلون از الیاف مصنوعی استفاده می‌شود.
▪ مقایسه خصوصیات الیاف (موهای) طبیعی و مصنوعی
۱) الیاف طبیعی
ـ شکنندگی زیاد
ـ آلودگی و جذب میکروب‌ها
ـ از دست رفتن قابلیت ارتجاع
ـ نرم می‌شود
ـ سایش پیدا می‌کند
۲) الیاف مصنوعی
ـ الیاف یک اندازه و یکنواخت
ـ الیاف قابلیت ارتجاع دارند
ـ مقاوم در برابر شکنندگی
ـ دفع آب و مواد زاید
● شناسنامه مسواک برقی
▪ تاریخ تولد: ‌۱۹۳۹
▪ محل تولد: آمریکا
▪ شغل: سهولت مسواک زدن
▪ مسواک برقی معجزه نمی‌کند
به طور کلی مسواک برقی نسبت به انواع دستی برتری ندارد جز این که در تمیز کردن نواحی بین دندانی و مرز بین لثه دندان‌ها بهتر عمل می‌کند.
در روزهای اولی که از مسواک برقی استفاده می‌کنیم، میزان پلاک میکروبی روی سطح دندان‌ها بیشتر برداشته می‌شود و کنترل بیشتری بر بهداشت دهان خواهیم داشت. البته این خصوصیت به شور و شوق بیشتر ما برای استفاده از این وسیله جدید و مسواک زدن بیشتر و منظم‌تر با آن مربوط می‌شود تا به کارایی بیشتر مسواک برقی.
● چه کسانی از مسواک برقی استفاده کنند؟
۱) استفاده از این مسواک برای افرادی که در مسواک زدن تنبل و سهل‌انگار هستند، کمک شایانی به کنترل بهداشت دهانشان می‌کند.
۲) افرادی که پارکینسون دارند و کنترل کاملی بر حرکات خود حین مسواک زدن ندارند.
۳) افرادی که عقب‌ماندگی ذهنی یا جسمی دارند.
۴) بیماران بستری در بیمارستان‌ها.
۵) کسانی که در حین انجام عمل ارتودنسی هستند و سیم و براکت‌های ثابت بر روی دندان‌هایشان دارند.
۶) کودکان شور و شوق زیادی برای استفاده از این نوع مسواک دارند و می‌توان به این وسیله آن‌ها را به رعایت بهداشت دهان و دندان تشویق کرد.
● مسواک برقی چگونه کار می‌کند؟
همه مسواک‌های برقی بر تماس مکانیکی بین الیاف مسواک و دندان‌ها برای برداشتن پلاک، تکیه دارند. اضافه کردن انرژی صوتی با فرکانس پایین، باعث ایجاد حرکت دینامیک مایع می‌شود و بنابراین عمل تمیز کردن این مسواک اندکی دور از نوک الیاف آن صورت می‌گیرد. همچنین ارتعاشات تولیدشده در اتصال باکتری‌ها به سطوح دندانی اختلال ایجاد می‌کند.
● کی مسواکم را عوض کنم؟
▪ هر ۳ ماه یک‌بار مسواکتان را عوض کنید
۱) مسواک‌ کهنه با الیاف کج و بدشکل، می‌تواند به لثه‌ و دندان‌های شما آسیب برساند
۲) باکتری‌ها و میکروب‌ها در طول ۳ ماه روی الیاف مسواک جمع می‌شوند
۳) الیاف بدشکل و کج‌شده، سطح دندان را به خوبی تمیز نمی‌کنند
اگر موهای مسواک شما پس از مدت کوتاهی مثلاً ۱ هفته کج و بدشکل شد، نشانه این است که شما با نیروی زیادی مسواک می‌زنید. بنابراین باید فشار دستتان را حین مسواک زدن کاهش دهید.
● راهنمای نگهداری مسواک
▪ مسواک را کاملاً بشویید
▪ پس از هر بار مسواک زدن آن را به طور کامل بشویید و باقی‌مانده خمیر دندان و خرده‌های غذایی را از لابه‌لای الیاف آن پاک کنید.
▪ مسواک را در محیط خشک نگهداری کنید.
▪ مسواک را داخل حمام یا هر جایی که هوای آن‌جا مرطوب است، نگهداری نکنید؛ چون الیاف مسواک نرم می‌شوند و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند. همچنین میکروب‌ها بر سطح آب روی مسواک تجمع می‌کنند.
▪ مسواک را درون درپوش قرار دهید.
▪ قرار دادن مسواک درون درپوش، در جلوگیری از نشستن گرد و غبار و آلودگی محیط بر سطح مسواک کمک می‌کند. مسواک خیس را درون درپوش قرار ندهید چون در محیط مرطوب باکتری‌ها و قارچ‌ها سریع‌تر رشد می‌کنند.
▪ لیوان نگهداری مسواک‌ها را تمیز نگه دارید.
▪ شما هم قبول دارید که یک لیوان کثیف و جرم‌گرفته، علاوه بر این‌که منظره خوبی ندارد، از نظر بهداشت هم مناسب نیست.
دندان‌های پوسیده خود را ترمیم کنید.
ـ در صورتی که دندان‌های پوسیده پر کرده یا شکسته دارید، ممکن است این دندان‌ها به مسواک شما آسیب برساند و باعث شکستن و از دست رفتن خاصیت ارتجاعی الیاف شوند.
● اشکال مختلف سر مسواک
▪ نظر کارخانجات تولیدکننده مسواک:
برخی کارخانجات تولیدکننده مسواک، مدعی هستند که به دلیل ایجاد تغییراتی اندک در نحوه قرارگیری، طول، سختی و نحوه قرار گرفتن، دارای بهترین طراحی هستند و طرح جدید مسواک ارایه‌شده آن‌ها، بهترین کارایی را دارد.
▪ نظر دندان‌پزشکان:
ادعا می‌شود بعضی انواع مسواک‌های جدید، پلاک‌های میکروبی را بهتر برمی‌دارند. ولی در کاربرد عملی و تحقیقات، نشان داده شده است که هیچ یک برتری مشخصی بر دیگری ندارند و هیچ مسواکی قادر نیست همه پلاک‌ها را بردارد.
● نتیجه نهایی این‌که روش مسواک زدن صحیح مهم‌تر از نوع مسواک است
▪ اگر بعد از شش‌ ماه، موهای مسواک شما دست نخورده باقی مانده است، نشان می‌دهد که یا شما با نیروی کمی مسواک می‌زنید و به این ترتیب دندان‌هایتان به خوبی تمیز نمی‌شوند یا این که تنبلی می‌کنید و فقط گاه گاهی به مسواکتان سر می‌زنید!
▪ به نشانگر رنگی روی مسواک توجه کنید
▪ گروهی از سازندگان، یک نوع مسواک جدید را به بازار ارایه کرده‌اند که الیاف مرکزی آن با رنگ‌های خوراکی رنگ‌آمیزی شده‌اند. در این مسواک‌ها وقتی نوار آبی موهای مسواک‌ تا نیمه آن بی‌رنگ می‌شود، زمانی است که باید با مسواکتان خداحافظی کنید!
▪ با مسواک جدید، ملایم‌تر مسواک بزنید
▪ اگر شما به نرمی الیاف یک مسواک کهنه عادت کرده‌اید، ممکن است وقتی از یک مسواک جدید با همان نیروی قبلی استفاده کنید، به لثه‌هایتان صدمه بزنید. بنابراین در هنگام استفاده از مسواک جدید فشار دستتان را تنظیم کنید.

منبع : پیک تندرستی