جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا
بیا شوخی کنیم
۱) مهدی اخوان ثالث در یکی از مصاحبههایش به نکته جالبی اشاره میکند (نقل به مضمون میکنم البته): پرسندهای از او میپرسد که آیا شعر جوانان را میخوانید یا خیر؟ اخوان هم با همان طنازی خاصش پاسخ میدهد که: خیر! ... مصاحبهکننده که از قرار معلوم از این پاسخ جا خورده، می پرسد: چرا؟ و اخوان هم میگوید: چون کار است دیگر! یکهو دیدید زد و آدم خوشش آمد. آن وقت بیا و درستش کن...
۲) غزل، قرنهاست که در هیات یک قالب قدر و قلدر، پایداریاش را به رخ شعر مدرن فارسی میکشد و تنها قالبی است که بر خلاف سایر قالبهای کلاسیک پا پس نگذاشته و رو به انحطاط نرفته است. هر چند هر از گاهی هواداران شعر کلاسیک فریاد وا مصیبتا بر آوردهاند: «که غزل رفت... غزل مرد... غزل به ابتذال کشیده شد.»؛ و از دیگر سو منتقدان و شاعران شعر نوین هم هر از گاهی حکم دادهاند که «غزل، قالب مطلوب این روزگار نیست و کارش تمام است»؛ اما غزل و غزلسرایان گوششان به این حرفها بدهکار نیست و کماکان با سماجت و پشتکار و لطایفالحیل توانستهاند این قالب سنتی را زنده نگه دارند.
۳) حالا ربط آن قسمت ظریفه اول و این قسمت فخیمه ثانی را عرض میکنم. من به عنوان یک شعرخوان حرفهای و پیگیر که اتفاقا غزل را هم دوست میدارد، از یک برهه که هر کس رسید طرحی نو در انداخت و بلایی به سر این قالب مظلوم آورد و شروع کرد به شعبدهبازی با قافیه و ردیف و وزن و مضمون و فرم، قدری نا امید شدم و تقریبا بالکل ارتباطم را با غزل امروز قطع و محدودش کردم به نگاه گذرا و گاه و بیگاه به انگشتشماری که در مطبوعات منتشر میشد. اما بالاخره این اواخر یکی، دو باری وسوسه شدم و مجموعهای به دست گرفتم و همان شد که اخوان مرحوم فرموده بود... خوشمان آمد و دیگر نمیشود کاری کرد!
۴) اگر با یک شعر سرشار از تغزل، سرزنده، شوخطبع و طناز، خوشفرم و دلنشین روبهرو باشید، آیا اصولا برایتان فرقی هم میکند که قالبش چه باشد؟ برای من فرقی نمیکند. غزلهای «غلامرضا طریقی» در دفتر «هر لبت یک کبوتر سرخ است» تمام اوصافی را که گفتم دارد. ضمن آنکه غزلش، غزل است، نه قصه است، نه بازیهای عجیب و غریب عروضی و قافیهای و نه هیچ ادا و اطوار دیگری؛ غزلی سرشار از احساسات و عواطف از زبان معشوقی شوخطبع (و اتفاقا با نمک) که اگر چه گاهی معشوقش شبیه کلیشه کلاسیک معشوق در شعر فارسی است، اما گاهی هم رفتاری به او نسبت میدهد که نشان میدهد طرف پر دور هم نیست از زمانه ما: «یا میگذری از من یا راه نمیآیی/ چون قد بلند خود، کوتاه نمیآیی/ مهتاب منی اماچندی ست که پیوسته/ بر روی زمین هستی- از ماه نمیآیی! »(ص۲۶-متن کتاب)
غلامرضا طریقی، دستکم در ۱۰ غزل این مجموعه قدرت تخیل کم نظیر و تغزل مدرن و دلپذیرش را به رخ میکشد. او چنان دایره واژگانیاش را گسترده میگیرد و چنان در چینش این واژگان در کنار هم ماهرانه عمل میکند که همنشینی آرکائیکترین و منسوخترین کلمات با پیش پا افتادهترین واژهها و اصطلاحات بدل به یک ویژگی فرمی در شعرش میشود و طنزی را موجب میشود که شاید با هیچ فرمول دیگری نمیشد به آن رسید. تخیل توام با تغزل او گاهی تصاویری چنین رشک برانگیز و فریبنده خلق میکند: «همین که گفت: قطاری به شکل زن هستم/ بدون سوت گذشت از پلی –که من هستم! / -پلی که هر طرفش میخورد به یک دره/شبیه پیرهنی بین دو کفن هستم! ...» (ص۳۲-متن کتاب)
۵) بارها نالیدهام که شعر ما زیادی عبوس و تلخ است. در شعر سپید و آزادمان البته حرکتهایی بوده و قابل احترام هم بوده، اگر چه تمایل حضرات و نسوان شاعر بیشتر به سمت و سوی گروتسک است و این هم لابد ناشی از وضعیت اجتماعی و روانی ماست. اما «طریقی» نشان میدهد که در قالب عرفای جدی و پر سوز و گداز غزل، راه طنازی را خوب شناخته و به کار میگیرد: «دوشیزه غم! آیا وکیلم که شما را…/شادی کنم تا هی نگریانید ما را؟/ آیا وکیلم من که زیر پلکهایم/یکسان کنم وضعیت آب و هوا را؟» (ص۲۷-متن کتاب)
راوی غزلها در مغازله هم از باب شوخی وارد میشود و با ساختاری نزدیک به «پارودی» به خلق موقعیت توامان تغزل- طنز میپردازد. در خیلی از جاها هم الحق تلاشش نتیجه میدهد: «اگر منعم کند دین از شراب خون گیرایت/ دو فنجان قهوه مینوشم به یاد مردمکهایت/ دو فال قهوه میگیرم، سپس شاید بدانم کی/میسر میشود همراه هم فال و تماشایت!» (ص۲۴- متن کتاب)
۶) مدرن که میگویم به گمان خودم بیراه نمیگویم. شعرهای این دفتر تر و تازه و نشاطآورند. بی رودربایستی خواندنشان کیف میدهد و من این کیف را خیلی دوست دارم. به ویژه که همین کیف است که مدتی است از شعر امروز ما غایب شده و موجبات قهر خوانندگان بالقوه را با کتابهای شعر فراهم آورده است. زبان بیشیله و پیله و کشفهای غلامرضا طریقی بیاغراق کیف میدهند: « گرچه هنگام سفر جادهها جانکاهاند! / روی نقشه همه فاصلهها کوتاهاند/ فاصله بین من و شهر شما یک وجب است/ نقشهها وقتی از این فاصلهها میکاهند! / من که از خود خبرم نیست؛ چه قیدی دارم؟/ جملههای خبری قید مکان میخواهند» (ص۴۷-متن کتاب).
۷) دل و حوصله اگر به خرج داده باشید و تا اینجای این مقال با حقیر همراه شده باشید، حتما متوجه این نکته شدهاید که عمده فکتهایی که از متن آوردم از مطلع و بیت دوم غزلها بود. نقطه ضعف شعرهای این دفتر اکثر همین است: از بیت سوم به بعد، حس طنز، خلاقیت و تخیل شاعر افت میکنند. هر چند گاهی پایانبندیهای شوکآور و جالبی پیش روی خواننده قرار میگیرد، اما فاصله بیت سوم تا بیت پایانی غزلها جذابیت و قوت کمتری دارد انگار و چه حیف! ... شاید این بر میگردد به لاجرمهای قالب غزل که به هر حال شعری است قافیه محور و باید دستکم شش بیت باشد تا هویت پیدا کند. خب دیگر... مثلی هست در باب خربزه و لرز! ... کسی که سراغ غزل میرود باید مضایق آن را برای خودش بدل به ظرفیت و امکان کند تا کمیتش در میانه راه لنگ نماند و بعد از آن سه بیت اخیرالذکر یکهو نرسد به این بازی کم رمق و نخ نمای زبانی: «شهر پر میشود از اهل جنون برج به برج/ مهر خواهان شما مشتری هر ماهاند (ص۴۷- متن کتاب).»
۸) دلم میخواست که فرصت و فضایی بود و اشاره میکردم به کاربرد ظریف تلمیح یا المانهای تغزل در اشعار این دفتر، اما هیچ کدام از خواستههای دل من عجالتا میسر نیست. پس بد نیست دل خوش کنم به همین مختصری که بود و شد و خوشترم که این چندمین کتاب شعری است که امسال میخوانم و میبینم که دلنشین است و نیتش شعر بوده و در پارهای از لحظات هم به شعر رسیده و بیادعا برای خودش کنجی را در اختیار گرفته است. این نشانه خوبی است. نشانه آشتیکنانی قریبالوقوع میان شاعران و خوانندگان است. هر چند که ممکن است برایم حرف در بیاورند که میخواهد مثل سینمای بدنه، شعر بدنه را ترویج کند و هنر را به ابتذال و عامهپسندی برساند! خدا را شکر که کسی گوشش به حرفهای من بدهکار نیست و بنابراین از این بابت هم برای زعمای قوم جای نگرانی نباید باشد که نیست الحمدلله...
علی مسعودی نیا
منبع : روزنامه کارگزاران
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران غزه حسن روحانی روسیه مجلس شورای اسلامی نیکا شاکرمی روز معلم معلمان رهبر انقلاب مجلس بابک زنجانی دولت
هلال احمر یسنا سیل آتش سوزی قوه قضاییه پلیس تهران بارش باران شهرداری تهران آموزش و پرورش فضای مجازی سازمان هواشناسی
بانک مرکزی دولت سیزدهم حراج سکه قیمت طلا قیمت خودرو قیمت دلار خودرو بازار خودرو دلار سایپا ایران خودرو کارگران
سریال نمایشگاه کتاب کتاب مسعود اسکویی تلویزیون عفاف و حجاب سینمای ایران سینما دفاع مقدس
اسرائیل رژیم صهیونیستی فلسطین حماس جنگ غزه اوکراین چین نوار غزه ترکیه انگلیس نتانیاهو ایالات متحده آمریکا
استقلال فوتبال علی خطیر پرسپولیس سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر ایران تراکتور لیگ برتر رئال مادرید لیگ قهرمانان اروپا بایرن مونیخ
هوش مصنوعی گوگل کولر اپل آیفون همراه اول تبلیغات اینستاگرام ناسا
فشار خون خواب کبد چرب بیمه کاهش وزن دیابت داروخانه