گرجستان و همسایه‌های نگران

هفته نامه انگلیسی <اکونومیست> برای دومین هفته متوالی به درگیری‌های روسیه و گرجستان و تاثیر کلی آن روی امنیت سیاسی و اقتصادی اروپا و غرب می‌پردازد. این روزنامه در مقاله‌ای به نام <محدوده وابسته> می‌نویسد که جنگ در گرجستان دوباره مساله امنیت انرژی اروپا را به میان می‌آورد. اگرچه برخی از تحلیلگران اروپایی در حال حاضر آن را مشکل‌ساز نمی‌یابند اما سفرای اروپایی معتقدند از آنجایی که هم‌اکنون از مسیر آذربایجان و گرجستان تنها ۳ درصد از نفت اروپا وارد می‌شود، این مساله بسیار جدی است.
کشورهای اروپایی مدت‌هاست رویای امنیت بخشیدن به دستیابی به مناطق گازخیز قزاقستان و ترکمنستان را از طریق گرجستان در سر می‌پرورانند که این امر می‌تواند از وابستگی شدید اروپا به روسیه که امروز کنترل تمامی مسیر تأمین‌کننده گاز اروپا را از آسیای میانه در اختیار دارد، بکاهد. اما جنگ گرجستان نشان از عدم ثبات اوضاع منطقه و دشواری‌های این روِیای اروپاییان دارد. روسیه امروز بزرگ‌ترین تأمین‌کننده نفت و گاز اروپاست.
در سال گذشته روسیه ۳۸ درصد از گاز و ۳۳ درصد از نفت اروپا را تأمین کرده است. تعدادی از کشورهای اروپایی که بیشتر آنها در محدوده جمهوری‌های شوروی سابق واقع شده‌اند به‌طور کامل به منابع نفتی روسیه وابسته‌اند و وابستگی اتحادیه اروپا نیز روز به روز بیشتر می‌شود چرا که از منابع درونی در اروپا، به‌خصوص در نروژ که دومین تأمین‌کننده انرژی در اروپاست کاسته می‌شود. همانطور که آژانس بین‌المللی انرژی اعلا‌م کرده است واردات گاز به اروپا تا سال ۲۰۳۰، دوبرابر خواهد شد که بیشتر آن از طریق روسیه خواهد بود. روسیه تاکنون بارها نشان داده است که از حربه نفت و گاز برایسنگین‌تر کردن معادلا‌ت سیاسی به نفع خود استفاده می‌کند.
در آغاز سال ۲۰۰۶ میلا‌دی روسیه گاز اوکراین را مسدود کرد که این امر موجب کاهش در گاز تحویلی به مجارستان و ایتالیا شد. روسیه همچنین نفت لیتوانی و گاز بلا‌روس و گرجستان را قطع کرد. اخیراً هم نفت تحویلی جمهوری چک را که از طریق خط لوله دروژبا (دوستی) تأمین می‌شد به نصف تقلیل داد که بسیاری آن را مجازات این کشورها به علت اعلا‌م آمادگی آنان برای نصب دفاع ضدموشکی آمریکایی می‌دانند. واکنش دولت‌های اروپایی بدون توجه به درخواست‌های عاقلا‌نه کشورها نامطمئن و مختلف بود. شرکت‌های بزرگ انرژی در فرانسه، آلمان و ایتالیا برای بستن قراردادهای طولا‌نی‌مدت با گازپروم، شرکت دولتی عظیم روسی، از یکدیگر پیشی می‌گرفتند تا از برآورده شدن نیازهایشان اطمینان یابند.
اوکراین هم، که هنوز اقتصادش از شک ناشی از گران‌شدن یکباره قیمت گاز روسیه رهایی نیافته، اینبار باید نگران حرکت‌های بعدی روسیه باشد. ویکتور یوشینکو روز یکشنبه در مصاحبه با <تایمز> خوشبینانه اعلا‌م کرد که ما هدف بعدی روسیه نخواهیم بود، وی ادامه می‌دهد، تهاجم به گرجستان نشان می‌دهد که ناتو باید به سرعت به سمت شرق گسترش یابد و اوکراین باید همه تلا‌ش خودش را انجام دهد تا در لیست کرملین نفر بعدی نباشد. وی افزود که بعد از جنگ سرد این اولین‌بار در تاریخ اروپا است که یک ارتش خارجی بدون هیچ عذر موجه بین‌المللی وارد خاک کشوری دارای قدرت مستقل مرکزی می‌شود. اگر ما در این مورد سکوت اختیار کنیم، در واقع تأییدی ضمنی داده‌ایم که کشور و مردم‌مان را به خطر می‌اندازد. اوکراین باید به سمت اتحاد با ناتو حرکت کند. تایمز در ادامه به نقل از یوشینکو می‌نویسد که بودجه دفاعی اوکراین باید همانند دیگر کشورهای حساس اروپای مرکزی هر چه سریع‌تر افزایش یابد. او به تمام نیروهای سیاسی کشورش که به جهت موضع بی‌طرفی اوکراین فریاد سر می‌دهند یادآوری کرد که بی‌طرفی به بهای گزافی تمام خواهد شد. وی ادامه داد که ما باید بودجه نظامی را افزایش دهیم تا دیگر سوال فردا چه پیش خواهد آمد را از خود نپرسیم. صلح و امنیت در اروپا در معرض تهدید است، در حالی که یک اروپای متحد باید جوابی سخت و مناسب بدهد.
تایمز در ادامه می‌نویسد که روسیه نیز به واسطه اقلیت‌های روس در تمام منطقه می‌تواند مشکل‌ساز شود. استونیا با دارا بودن ۳۰درصد جمعیت روس‌تبار، لا‌تویا ۳۳درصد، اوکراین با ۱۷درصد، مولدووا با ۱۳درصد و بلا‌روس با ۱۳درصد و حتی قرقیزستان در آسیای میانه با ۵/۲۱ درصد روس، مناطقی هستند که ممکن است با مشکلا‌تی مواجه شوند.
اما هیچ‌کس به طورجدی باور ندارد که روسیه قصد لشکرکشی به کشورهای بالتیک را دارد زیرا که می‌تواند با حربه نفت و گاز به‌راحتی اوضاع را کنترل کند.
یوشینکو که هنوز آثار مسمومیت با دیوکسین قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۰۵ را بر چهره دارد به اندازه کافی دلیل برای هراس از حیله‌های کثیف مسکو را دارد. مسمومیتی که به عقیده بسیاری، از مأموریت‌های مرسوم کگب است.
او که روزی به عنوان قهرمان انقلا‌ب و سپس قربانی مسموم‌کنندگانی مرموز شناخته می‌شد اکنون رئیس‌جمهوری بی‌تأثیر است و بیشتر محبوبیتش را از دست داده است و در حالی که یک‌سال بیشتر به انتخابات آتی نمانده است آگاه است که تهدید روسیه می‌تواند موقعیتش را بسیار بالا‌ ببرد و به او کمک کند تا برای خود لقب مدافع سرسخت استقلا‌ل اوکراین را دست و پا کند. این بازی برای دیگر رهبران منطقه نیز عیناً تکرار می‌شود و همه کارت‌های وطن‌پرستی را در مقابل ولا‌دمیر پوتین مظنون و ژنرال‌های روس بازی می‌کنند.

علی زمانپور
منابع: اکونومیست، بی بی سی اوکراین، تایمز

منبع : روزنامه اعتماد ملی