رقابتی شدن جشنواره موسیقی فجر در نگاه اهالی موسیقی

● جشنواره رقابتی باید به دور از نگاه‌های خطی باشد
وضعیت نابسامان و نه چندان مساعد موسیقی در ایران باعث شده است تا جشنواره‌های موسیقی هیچ‌گاه نتوانند نقشی مانند جشنوارهء فیلم فجر و یا حتی تئاتر را ایفا كنند، ضمن آنكه در سال‌های اخیر به علت عدم حضور چهره‌های شناخته شده، این جشنواره پیش از پیش از رونق افتاده است.
با تمام این اوصاف این جشنواره به عنوان تنها جشنوارهء‌رسمی موسیقی در ایران در رقم‌زدن جریان موسیقی و فراهم آوردن الگوهای نظارتی و جهت دهی به سیاست‌های كلان موسیقی نقش مهمی ایفا می‌‌كند.
دبیری كامبیز روشن‌روان بر جشنوارهء موسیقی سال گذشته و سخنان پر امیدی كه زمان برگزاری جشنوارهء بیست و دوم بیان كرد، انتظار برپایی جشنواره‌ای متفاوت را به وجود آورد، به ویژه آن‌كه یكی از مهم‌ترین انتقادات و ایرادهای صاحب‌نظران و موسیقی‌دانان در چند دههء گذشته بر این بوده است كه مدیران و دبیران برنامه‌های موسیقایی و رخدادهای مهم مربوط به موسیقی غالبا با موسیقی بیگانه‌اند وهمین امر موجب پایین بودن سطح كیفی برنامه‌ها از یك‌سو و كناره‌گیری و عدم شركت هنرمندان برجستهء موسیقی از سوی دیگر شده است.
روشن‌روان البته در تمام مدتی كه به عنوان دبیر در این جشنواره فعالیت می‌كرد از ماهیت آن به شكل كامل دفاع كرد. او همچنین از برگزاری این جشنواره به شكل غیررقابتی دفاع و این مساله را به عنوان یكی از نقاط قوت جشنوارهء موسیقی فجر بیان كرد .
اما تنها چند ماه از برگزاری جشنوارهء بیست و دوم و نویدهایی مبنی بر این‌كه برنامه‌ریزی جشنوارهء بیست و سوم بلافاصله آغاز می‌شود و این جشنواره با جذب اسپانسر حتما پربارتر خواهد شد نمی‌گذرد كه مركز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رقابتی شدن جشنواره را اعلام كرد.
این تصمیم در خلال برگزاری جلسهء شورای راهبردی موسیقی كه با حضور محمد حسین ایمانی خوشخو، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اعضای شورا گرفته شده تا فرصتی برای معرفی استعدادهای موسیقی و حمایت‌های بعدی از گروه‌ها باشد و نمونه‌ها و الگوهایی برای موسیقی كشور معرفی كند.
در این جلسه همچنین ایمانی خوشخو با تاكید بر ضرورت بازنگری در برگزاری جشنوارهء بین‌المللی موسیقی فجراعلام كرد: «ضروری است دربارهء وضعیت جشنوارهء موسیقی، جایگاه و نقش آن، انتظارات مخاطبان و تاثیرات این جشنواره و توفیق و دستیابی به اهداف آن بازنگری شود تا جشنواره به صورت یكنواخت و تكرار نباشد.»
این مساله البته تاكنون نظرات متفاوتی را در اهالی موسیقی به وجود آورده و بسیاری از آنان با این طرح به مخالفت پرداخته و _بر عكس تعدادی نیز نظر موافقی نسبت به آن داشته‌اند.
درهمین ارتباط محمد سریر با اشاره به سكون و ركود فعلی موجود در هنر كشور، ایجاد خلاقیت در كارها را به ‌عنوان عنصری احیاكننده در موسیقی می‌داند: «اصولا در جشنواره‌ها، از كارهایی كه به‌نوعی برجسته‌‌ترند، تقدیر می‌شود و این تقدیرها می‌تواند باعث خروج جوانان از خمودگی باشد. باید از هر گروهی در هر زمینه و زاویه‌ای كه برتر است تقدیر شود و ژانرها و گونه‌های مختلف در نگاه‌های مختلف باید معدل‌گیری شوند تا به عدالت از هر كس در زمینه‌ای كه لایق آن ست، تقدیر شود.»
محمد سریر با تاكید بر این مساله به این نكته نیز اشاره كرده است كه «پررنگ كردن انگیزه‌ها در زمینه‌های آهنگ‌‌سازی، نوازندگی، گروه ‌نوازی و دیگر بخش‌ها بسیار مهم است.» او البته مسالهء دیگری را نیز یادآوری می‌كند: «شكل رقابتی نباید باعث استنكاف برخی گروه‌ها شود و منظور از رقابتی ‌بودن شكل گذشته و قدیم نیست، بلكه نگاهی جدید است.»
در حالی بحث بر سر رقابتی بودن و یا نبودن جشنوارهء موسیقی صورت می‌گیرد كه این جشنواره باید مهم‌ترین رویداد موسیقایی كشور بستری برای معرفی استعدادها، رقابت، نمونه‌سازی و الگوسازی و به عنوان نقطهء عطفی در جریان موسیقی كشور باشد، اتفاقی كه تاكنون به هیچ عنوان رخ نداده است، در حالی كه می‌شد با برگزاری آن به ارزیابی آنچه كه در سال گذشته اتفاق افتاده است، پرداخت و با شناسایی گروه‌های شاخص،حمایت‌ها و برنامه‌ریزی لازم صورت گیرد.
شهرام آقایی‌پور، آهنگساز، اعتقاد دارد: «اگر داوری و كارشناسی‌ها در جشنوارهء موسیقی به شكل صحیحی انجام شود، رقابتی برگزار شدن آن می‌تواند به رونق بیش‌تر این جشنواره كمك كند.»
او كه تا كنون خود و گروهش در هیچ جشنواره‌ای شركت نداشته‌اند، در این باره می‌گوید: «اگر فرد را مبنای این داوری‌ها قرار دهیم به نتیجهء مناسبی نخواهیم رسید، به خصوص آن‌كه نباید اساتید و جوانان را در یك سطح داوری قرار داد، بلكه تنها باید به این مساله اندیشید كه چه نوازنده‌ای از تكنیك و ظرفیت بیش‌تری در نوازندگی برخوردار است.»
اما زمانی می‌توان مشروعیت یك جشنواره را تعیین كرد كه در آن شرایط برای حضور تمام گروه‌های موسیقی كشور فراهم باشد، شاید به همین خاطر است كه از اولین ماه‌های سال جدید پنج نفر از فعالان موسیقی به منظور برنامه‌ریزی و ایجاد بستر مناسب برای حضور گروه‌ها و هنرمندان عرصهء موسیقی در بیست و سومین جشنوارهء موسیقی فجر كه بهمن ماه امسال برگزار می‌شود دور هم جمع شده و جلساتی را برگزار كرده‌اند.
در این شورا كامبیز روشن روان، داریوش پیرنیاكان، حمیدرضا نوربخش، حمید شاهنگیان و سید محمد میرزمانی و محمد حسین احمدی (مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) حضور دارند_ و چند ماه دیگر می‌توان دربارهء نتیجهء جلسات متعددی كه برگزار كرده‌اند، قضاوت كرد.
«متاسفانه قضاوت‌های هنری در كشوری مانند ایران بر اساس روابط شكل می‌گیرد نه بر اساس تخصص‌ها و ارزش‌های هنری و در چنین شرایطی رقابتی برگزار شدن جشنواره تنها به آزرده خاطر كردن هنرمندان راستینی می‌انجامد كه خارج از دایرهء این روابط قرار دارند و هرگز خود را در این دایره محصور نكرده‌اند.»
این‌ها را كیوان ساكت، نوازنده و آهنگساز می‌گوید. او در عین حال به این مساله اشاره دارد: «داورانی كه انتخاب می‌شوند، به اندازهء كافی خالی از دسته‌بندی و نگرش یك خطی نیستند و به همین خاطر قضاوت‌ها به گونه‌ای است كه داوران با یك دید خاص می‌خواهد كار موسیقی را نظارت كنند.»
این آهنگساز در ادامه بر این مساله تاكید می‌كند: «جشنواره‌ای می‌تواند به شكل رقابتی برگزار شود كه دارای رقابتی سالم_ و به دور از هرگونه عوامل باشد و در ایران تاكنون این موضوع سابقه نداشته است. جشنواره‌های رقابتی اسیر نوعی نگاه‌های خطی و روابط خاص جشنواره‌ای بودند و در چنین شرایطی اگر رقابتی نباشد، می‌تواند سمت و سوی بهتری پیدا كند.
در این سال‌ها تلاش شده است تا جشنواره‌های موسیقی با تنوع بیش‌تری برگزار شود، اضافه كردن بخش‌هایی مثل موسیقی نواحی، اركسترها، بخش تكنوازی، بین‌الملل، سخنرانی و... همه تلاشی است برای ارتقای این بخش هر چند كه تاكنون نتیجهء چندان درخشانی گرفته نشده است.»
امسال اما برگزاری نمایشگاه تخصصی موسیقی در راستای معرفی ظرفیت‌های موسیقی ایران و برگزاری برنامهء شب‌های موسیقی ایران از جمله دیگر برنامه‌هایی است كه برای افزایش سطح كیفی جشنواره به آن توجه شده است.
حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانهء موسیقی نیز از مذاكرات فراوان خانهء موسیقی با دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر می‌دهد: «جشنواره‌های موسیقی معمولا نباید به شكل رقابتی برگزار شوند، اما در شاخهء جوان اشكالی ندارد تا این اتفاق بیفتد، به خصوص آن‌كه برگزاری جشنواره در بخش جوان می‌تواند به انگیزهء بهتر جوانان كمك كند.»
او در ادامه تاكید می‌كند: «احتمالا تصمیم‌گیری‌ها بر اساس یك تفكری است كه پشت آن تحلیل درستی قرار دارد.»

سما بابایی

منبع : هنر و موسیقی