بررسی وضعیت آمادگی جسمانی در بانوان ورزشکار

از آنجا که متأسفانه فرهنگ ورزش در جامعة ما و به ویژه در میان بانوان کشور رواج چندانی ندارد، بسیاری از جمعیت نسوان کشور دچار فقر حرکتی هستند و از سوی دیگر با توجه به اعتقادات و باورهای مذهبی، بانوان ایرانی نمی توانند در اکثر مسابقات بین المللی حضور فعال داشته باشند و همین امر باعث شده است که زنان ایرانی بیشتر به سمت ورزش های همگانی و باشگاه های ورزشی پراکندة سطح شهر سوق داده شوند. لذا در این مطالعه بر آن شدیم که به بررسی وضعیت آمادگی جسمانی بانوان ورزشکار غیرحرفه ای در سطح باشگاه های ورزشی شهرستان کرج بپردازیم.
● روش
در یک مطالعة مقطعی (Cross sectional) ۱۴۳ خانم ورزشکار به صورت سرشماری از چهار باشگاه ورزشی شهرستان کرج در پژوهش شرکت داده شدند. همة این ورزشکاران زیر نظر یک مربی واحد و با یک برنامة ورزشی یکسان مشتمل بر سه جلسه تمرین هوازی در هفته با شدت ۸۵-۵۰% ضربان قلب بیشینه به مدت ۳۰ دقیقه و یک جلسه تمرین هوازی در هفته با وزنة سبک به مدت ۱۵ دقیقه و تمرینات کششی و انعطاف پذیری در هر جلسه تمرین به مدت ۱۰ دقیقه فعالیت می نمودند. جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه صورت گرفت و پس از جمع آوری پرسشنامه، توسط یک مربی از تمامی آزمودنی ها تست آمادگی جسمانی مطابق دستورالعمل پایگاه های ورزش قهرمانی به عمل آمد.
در این مطالعه افراد بر اساس سابقة فعالیت ورزشی به دو گروه کم سابقه (کمتر یا مساوی ۶ ماه) و پرسابقه (بیش از ۶ ماه) تقسیم شدند. همچنین BMI شرکت کنندگان محاسبه و افراد طبق جدول استاندارد در گروه های لاغر، قابل قبول، دارای اضافه وزن و شدیداً چاق قرار داده شدند.
داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از آمار توصیفی برای توصیف مشخصات ساختاری و شاخص های آمادگی جسمانی آزمودنی ها استفاده شد. از آزمون تحلیلی واریانس (ANOVA) برای مقایسة میانگین ها در دو گروه پرسابقه و کم سابقه استفاده گردید. برای بررسی رابطة بین سابقه و علائم زمان قاعدگی از تست Chi-square استفاده شد. در مورد نتایج تحلیلی P<۰.۰۵ معنی دار تلقی گردید.
● نتایج
مشخصات توصیفی آزمودنی ها به شرح ذیل می باشند:
سن ۴۳/۹ ± ۲۲/۳۳؛ وزن ۶۶/۱۰ ± ۶۴/۶۵ و قد ۲/۵ ± ۳/۱۶۰
در میان افراد شرکت کننده از نظر BMI ۵/۳% در گروه لاغر، ۶۵% در حد قابل قبول، ۸/۲۳% دارای اضافه وزن و ۷/۷% مبتلا به چاقی شدید بودند. از نظر تلقی شخصی افراد ۶% خود را لاغر، ۸/۵۳% متناسب، ۸/۳۷% چاق و ۲/۴% بسیار چاق قلمداد می کردند.
پس از تفکیک افراد برحسب سابقة ملاحظه گردید که افراد کم سابقه در مقایسه با افراد پرسابقه به نسبت بیشتری در گروه های چاق و لاغر قرار داشتند و نسبت کمتری از آنها وزن مطلوب را داشتند (P=۰.۰۱۷).
بین افراد پرسابقه و کم سابقه اختلاف معنی داری از نظر میانگین متغیرهای دراز و نشست در ۳۰ ثانیه (۱۵/۱۷ بار در مقابل ۷۳/۲۲، P<۰.۰۰۱)، انعطاف پذیری تنه به جلو (۸/۵۰ سانتی متر در مقابل ۵/۵۵ P<۰.۰۰۱)، مسافت پیموده شده طی ۱۲ دقیقه (۱۵۲۸ متر در مقابل ۱۶۹۹، P<۰.۰۰۱) دوی سرعت ۳۶ متر (۸۱/۸ ثانیه در مقابل ۰۲/۸، P=۰.۰۰۱) و پرش ارتفاع درجا (۱۹/۱۹ سانتی متر در مقابل ۹۷/۲۱، P=۰.۰۰۷) مشاهده می گردد، حال آنکه بین میانگین متغیرهای تعداد ضربان قلب در حال استراحت و پس از دوی ۱۲ دقیقه، فشارخون در حال استراحت، دوی ۹×۴ متر، پرش طول درجا و انعطاف تنه به پشت در دو گروه اختلاف آماری قابل ملاحظه ای به چشم نمی خورد.
همچنین بین سابقة ورزشی و فاصله و مدت سیکل قاعدگی و علائمی مثل درد عضلانی، تهوع، سرگیجه، دل پیچه و... رابطة آماری معنی داری وجود نداشت.
● بحث
اگرچه اختلاف بین دو گروه از نظر بسیاری از متغیرهای آمادگی جسمانی معنی دار بود، ولی کمتر از حد مورد انتظار محققین می باشد که البته در این مورد نمی توان با قاطعیت کامل نظر داد. چه بسا بانوانی که به سطح آمادگی مطلوب رسیده اند یا به عبارت دیگر به خواسته های خود در مورد ورزش دست یافته اند، ورزش را کنار گذاشته باشند یا اینکه بالعکس در سطوح بالاتر به فعالیت پرداخته باشند. از سوی دیگر شاید عدم برنامه ریزی مناسب برای ارتقاء اجزای آمادگی جسمانی به تفکیک در این زمینه دخیل باشد. با توجه به مسائل فوق الذکر لزوم انجام یک مطالعة آینده نگر در این زمینه به چشم می خورد.

رضا قاسمی
نویسندگان: دکتر فرید رزاقی، دکتر فرزین حلب چی، دکتر مسعود یونسیان

منبع : هم طناب