حماسه سه بعدی قوم انگلو ساکسون

گوش کنید، گوش کنید،
از پادشاهان روزگار عتیق دانمارک شنیده اید
که بودند جنگجویان و بودند سلحشورانی کبیر
«شیلد» پسر «شیف»
کرسی عدوان بسیار گرفته
هراس بسیار افکنده بر جنگ آوران،
و اینها از پس ً آن هنگام بود که یتیم گشت
او به زیر فلک کامکار گشته
چنان که به وقت سخن گفتن اش
مردمان از هرکجا به گوش می ایستادند،
شاه ً خوبی بود، او شاه ً خوبی بود،
آنچه خواندید اولین سطرهای مقدمه حماسه «بئوولف» است؛ قدیمی ترین و در عین حال بلندترین (نزدیک سه هزار بیت) شعری که به زبان انگلیسی کهن یافت شده است. تاریخ نگارش این اثر را بین قرن هشتم تا دهم میلادی تخمین زده اند؛ سراینده آن ناشناس است و بسیاری از بخش های آن در طول تاریخ از بین رفته اند. بئوولف هم همچون دیگر حماسه ها، به تقابل نیروهای خیر و شر در فضایی اساطیری می پردازد؛ شرح ماجراهای پهلوانی از اهالی اسکاندیناوی که به پادشاهی می رسد و با اهریمنی به نام «گرندل» و مادر او و یک اژدهای دیگر می جنگد و در آخر قهرمانانه می میرد و جسدش را به همراه غنائمی که به دست آورده به آب می سپارند. آن طور که در اساطیر آمده گرندل فرزند قابیل و موجودی نیمی انسان - نیمی هیولا بوده است. با اینکه شخصیت ها از اساطیر اسکاندیناوی هستند و داستان در سرزمین های دانمارک و سوئد قدیم می گذرد اما این اثر به عنوان «حماسه ملی انگلستان» شناخته شده است؛ حماسه یی که بارها منبع اقتباس های ادبی و سینمایی و تلویزیونی قرار گرفته. « جی آر تالکین» خالق معروف «ارباب حلقه ها»، بئوولف شناس قهاری است و صاحب بیشترین مقالات تحقیقی در باب این اثر. تالکین بارها به الهام گرفتن از این حماسه در نوشتن ارباب حلقه ها و دیگر آثارش مثل «هابیت» اشاره کرده است.
اما از آن طرف بشنوید از رابرت زمکیس، فیلمسازی که آنقدر فیلم خوب ساخته که سینمادوستان هر خبری درباره او را دنبال کنند. بازگشت به آینده، فارست گامپ و حتی جدا افتاده فقط چند نمونه از فیلم های او هستند که در خاطره علاقه مندان سینما جا خوش کرده اند. زمکیس این بار به سراغ اقتباسی تازه از این حماسه قدیمی رفته و انیمیشنی ساخته است که در ادامه کار قبلی اش «قطار سریع السیر قطبی» قرار می گیرد و از همان تکنیک « Motion Capture» در آن استفاده شده است. اینکه زمکیس در اقتباس از چنین حماسه یی به جای ساختن فیلمی پر خرج در ردیف گلادیاتور یا آرتورشاه، در اقدامی عجیب انیمیشنی سه بعدی به مدت ۱۱۵ دقیقه می سازد نکته یی بود که یکی دوتا از منتقدان به آن اشاره کرده اند. برخی از منتقدان معتقدند حیف است کارگردانی چون زمکیس به جای ساختن فیلم های ماندگار، وقتش را با تکنولوژی های دیجیتالی مثل روتوسکوپی تلف کند. فیلمنامه این کار را راجر آیوری (همدست تارانتینو در «قصه های عامه پسند») و نیل گایمن با هم نوشته اند. فیلم محصول کمپانی پارامونت است و ۱۵۰ میلیون دلار هزینه تولید داشته است. ری وینستون، آنجلینا جولی، آنتونی هاپکینز و جان مالکوویچ در فیلم نقش دارند. فیلم در سه فرمت دو بعدی، سه بعدی و سه بعدی ایمکس از جمعه این هفته نمایش داده می شود.
کرک هانیکات نویسنده هالیوود ریپورتر می نویسد؛ «آنها با بئوولف چه کرده اند، حماسه انگلیسی کهنی درباره نبرد یک قهرمان با یک غول، اثری که ممکن است آخرین انتخاب مورد علاقه هر کسی باشد؟ رابرت زمکیس نه تنها تکنولوژی قرن بیست و یکم را در بهترین شکلش برای تبدیل یک شعر حماسی به اثری پرتنش و اعصاب خردکن از فرهنگ پاپ به خدمت گرفته است، بلکه فیلمش در باب بئوولف قابل قبول به نظر می رسد. بئوولف در دستان زمکیس، نگاهی است کنجکاوانه به یک وجود انسانی خدشه پذیر. فیلم «آنی هال» را یادتان هست؟ آنجا که وودی آلن به دایان کیتون نصیحت می کند؛ «فقط در کلاسی که مجبور باشی در آن بئوولف بخوانی شرکت نکن.» همچنان که جمعیت زیادی در صف های طولانی برای دیدن فیلم می ایستند، عده یی هم ممکن است در حال خواندن بئوولف باشند، فقط برای لذت بردن از آنچه زمکیس و همکارانش مهیا کرده اند.»
اما نویسنده مجله امپایر هم در مطلبش به هدر رفتن زمکیس اشاره می کند؛ «چـــند سال پیش، وقتی زمکیس اعلام کرد که می خواهد فیلم ساختن با فیلمبرداری زنده را متوقف کند و خودش را وقف تکنولوژی موشن کپچر کند (روشی که بازیگران در آن روی یک صحنه خالی بازی می کنند و بعداً اطراف شان به صورت دیجیتالی نقاشی می شود. این روش پسرعموی پر زرق و برق روتوسکوپی است.) فهمیدن این نکته که یکی از بهترین کارگردان های هالیوود دارد وقت و استعدادش را هدر می دهد مشکل نبود؛ بازی کردن با ابزارها به جای ساختن فیلم های «درست و حسابی».»

سید حسام فروزان

منبع : روزنامه اعتماد