به بهانه قطع کابل اینترنت خاورمیانه

از آنجا که اینترنت به بخشی از ساختار اساسی زندگی­مان تبدیل شده و به سرعت در سراسر جهان رو به گسترش است، ممکن است کوچکترین اخلال در دسترسی به آن به مثابه قطع رگ حیاتی یک جامعه و کشور و البته به تناسب رده آن کشور در جامعه اطلاعاتی تلقی شود. در ایران نیز چنین وابستگیهایی به وجود آمده است. نمونه عینی آن را می­توان ثبت نام الکترونیکی برای شرکت در کنکور دانست. این بدین معناست که اگر در یک روستا زندگی کنید، مانند بیماری که چون امکان درمان محلی ندارد، خود را به بیمارستان یا اورژانسی در شهر می رساند، شما نیز باید خود را به نزدیکترین دفتر خدمات ارتباطی یا کافی نت برسانید.
نمونه دیگر ثبت نام برای دریافت کارت سوخت، ثبت نام اینترنتی بلیط-به خصوص قطار- و غیره است و طبیعی است که چه سیل جمعیتی را به جستجوی دسترسی به اینترنت می کشاند.
چنین نمونههایی نشان می دهد که چگونه اینترنت خود را به آرامی پای سفره مردم کشورمان رسانده و کم کم جزئی از زندگی آنها می­شود.
● قطع ۹ کابل عظیم اینترنت
قطعی­های همه جانبه کابلهای اینترنت از ۲۳ ژانویه (۳ بهمن) آغاز شد تا نیمه فوریه به ۹ مورد رسید. دو مورد اول که در ساحل دریای مدیترانه در مصر بود، مشکلات بزرگ ارتباطی میان اروپا و خاورمیانه پدید آورد.
۱۰ بهمن ماه سال جاری بود که خبر قطع کابل انتقال اینترنت منطقه خاورمیانه و هند در زیرآب های بندر اسکندریه مصر به گوشمان رسید. "میشل کو"، سخنگوی شرکت AT&Tگفته بود قطع کابل کنسرسیوم موسوم به SEA-ME-WE متعلق به شرکت "فلگ تلکام" موجب به وجود آمدن ترافیک انتقال اطلاعات و کم شدن سرعت اینترنت در منطقه خاورمیانه و هند شده است. کاربران اینترنت شرکت " فلگ" در هند نیز اعلام کرده بودند که سرعت اینترنت آنها به شدت کاهش یافته و به دنبال آن براساس گزارش شبکه computerworld سرعت اینترنت درکشورهای عمان و اردن نیز به شدت کاهش یافته و مصر نیز نیمی از ارتباطات اینترنتی خود را از دست داد.
کابل زیردریایی flaky که مسیر دوم اتصال هند به اینترنت است، قبلا به دلیل زلزله قطع شده بود. ۳ روز بعد، خبر قطع سومین کابل زیر دریایی به طول ۵۶ کیلومتر بین امارات و عمان نیز اعلام شد و در همان ایام شرکت فلگ که مالکیت این کابل ها را دارد، از اعزام یک فروند کشتی برای ترمیم قطعی به وجود آمده به آب های منطقه خبر داد و اعلام کرد که مشکل ظرف ۲ هفته آتی مرتفع خواهد شد، اما در حالت کلی در این جریان، اینترنت۸۳ میلیون کاربر از جمله کاربران ایتالیایی و فرانسوی قطع شد. براساس گزارش های داده شده، حدود ۹۵درصد ارتباطات اینترنتی جهان توسط کابلهای زیردریایی و مابقی از طریق ماهواره انجام می شود.
● احتمال خرابکاری در کابلهای زیر دریایی
بر اساس بررسی­های اولیه ترافیک دریایی، عامل لنگر کشتی که در ابتدا علت قطعی کابل اعلام شده بود، نمی­توانست بر حسب تصادف عامل قطع این خطوط باشد؛ اما بالاخره پس از گذشت چند روز و انتشار حرف و حدیث های بسیاری، شرکت تعمیراتی کابل زیر دریایی در نهایت لنگر کشتی ۶ تنی را عامل اصلی قطعی کابل زیردریایی فلگ اعلام کرد.
این در حالی است که استفان بکرت، یکی از کارشناسان موسسه تل جغرافی در بررسی کارشناسی خود احتمال خرابی کابل توسط فرد یا افرادی را رد نکرده و گفته بود اگر کسی بخواهد این کابل را قطع کند، می تواند اما در حال باید به وسیله لنگر یک کشتی این کار را انجام دهد. بر اساس گفته وی از آنجا که ارتش آمریکا از این کابل­های زیردریایی برای کنترل ترافیک اینترنتی و سرورهایش استفاده می کرد، این احتمال می رود که عده ای از روی قصد این کار را کرده باشند.
در پی چنین گمانه­زنی هایی، اخیرا یک پایگاه خبری هندی قطع اخیر اینترنت در منطقه را در ارتباط با راه اندازی بورس نفت در ایران ارزیابی کرده است.این پایگاه خبری در گزارشی با عنوان "اینترنت و بورس نفت ایران" نوشت: بورس نفت ایران به روندی که طی آن تولیدکنندگان بزرگ نفت از دلار دوری می کنند، و البته به سقوط اقتصادی آمریکا سرعت می بخشد. بر این اساس قطع ناگهانی کابل های زیردریایی اینترنت در منطقه و مشکلات کشورها در این خصوص، ارتباطی با برنامه های دولت ایران برای افتتاح بورس نفت در این ماه داشته و ممکن است با هدف تلاش برای عدم اطلاع رسانی کامل در این مورد صورت گرفته شده باشد. این گزارش با اشاره به اتفاقات اخیر در منطقه در مورد قطع کابل های نفت یادآور شده که دسترسی به اینترنت در ایران و دیگر کشورها با مشکلاتی مواجه شد و به نظر می رسد مشکل پشت پرده این مساله بسیار بالاتر از اتفاقی پیش بینی نشده باشد و می تواند در ارتباط با کارشکنی های آمریکا ارزیابی شود.
پس از گذشت چند روز ازانتشار خبر قطع کابل انتقال اینترنت منطقه خاورمیانه و هند در زیرآب های بندر اسکندریه مصر، که تصور می شد به صورت ناخواسته توسط لنگر کشتی ها در ساحل پدید آمده است، وزارت ارتباطات و اطلاعات مصر اعلام کرد تصاویر ویدئویی از آب های ساحلی نشان می دهد که در ۱۲ ساعت قبل و ۱۲ ساعت بعد از این اتفاق هیچ کشتی در این منطقه تردد نداشته است.
چند روز بعد کابل دیگری در خلیج فارس و ۵۵ کیلومتری دبی آسیب دیده کشف شد و چند گزارش بعدی احتمال خرابکاری درمورد این زیرساخت های اینترنتی را افزایش داد. بر اساس این گزارش ها هیچ توجیه منطقی برای این همه اتفاق مشابه در نقاط مختلف جهان آن هم به صورت تصادفی وجود ندارد و اطلاعات نشان می دهد که بیشترین مناطق تحت تاثیر، خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا بوده اند.
گفتنی است برنامه ایران برای افتتاح بورس نفت در ماه فوریه ۲۰۰۸ برای مبادلات نفتی به ارزی غیر از دلار، به طور قطع پیام های ژئوپلیتیک و اقتصادی زیادی برای آمریکا داشته که می تواند پایانی برای عصر سلطه دلار در نظر گرفته شود؛ بنابراین این مسأله ضربه ای بزرگ برای آمریکا بوده است.
بر اساس گمانه زنی های دیگر، اتحادیه جهانی مخابرات ( ITU) در۱۸ فوریه اعلام کرد که آسیب به کابل های مخابراتی زیردریایی متعدد که قطعی اینترنت در خاورمیانه و آسیای جنوبی را به دنبال داشت، می تواند یک عمل خرابکارانه باشد. سامی المرشد، مسوول توسعه اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU) گفته بود: نمی خواهیم قبل از اعلام نتایج تحقیق در حال جریان پیشدستی کنیم، اما نمی توانیم امکان عمل عمدی خرابکاری را که موجب شد کابل های زیردریایی آسیب ببیند، منتفی بدانیم. شرکت مخابراتی فلگ، حدود یک هفته قبل اعلام کرد که لنگر کشتی عامل قطعی کابل بین امارات متحده عربی و عمان بوده اما دلیل چهار قطعی دیگر هنوز روشن نشده است.
● ترمیم
در نهایت در ۲۳ بهمن ماه خبر ترمیم دو کابل از سه کابل آسیب دیده زیردریایی که موجب برقراری سرویس اینترنت در برخی کشورهای خاورمیانه ای و آسیایی می شد، انتشار پیدا کرد. شرکت مخابراتی FLAG که زیرمجموعه دومین اپراتور بزرگ موبایل هندوستان است، اعلام کرد ارتباط خط FLAG اروپا-آسیا (FEA) و کابل های فالکون ترمیم و سرویس های مربوطه بر روی این خطوط راه اندازی شدند.
همچنین سرویس های اینترنتی در ناحیه جنوب آسیا و بخش هایی از خاورمیانه که حدود دو هفته پیش به دلیل آسیب دیدگی قسمتی از کابل زیردریایی مسیر سواحل شمالی مصر قطع شده بودند، با تعمیر مسیر مزبور مجدداً راه اندازی شدند.به گفته مسئولان شرکت، کار تعمیر کابل دوم یعنی خط SEA-ME-WE ۴ نیز نهایتاً تا چند روز آینده(بر اساس زمان تنظیم این گزارش) پایان خواهد یافت، اما وضعیت کابل های باقی مانده هنوز روشن نیست.
● تاثیر قطع کابل اینترنت خاورمیانه در ایران
از اوایل هفته یاد شده یعنی ۱۳ بهمن ماه بود که افت کیفیت اینترنت برای کاربران ایرانی ملموس شد و تا نیمه بهمن تقریبا همه کاربران برای استفاده از اینترنت دچار مشکلاتی شده بودند، اما با این وجود مسوولان مخابراتی کشور عقیده داشتند که این قطعی ها تاثیری در کیفیت و یا کاهش سرعت اینترنت نداشته و ظرفیت های مورد نیاز از دیگر مسیرها تامین می شوند. مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت گفته بود پنج قطعی روی کابلی نزدیک ایتالیا قرار دارد و چهار قطعی بر روی کابل SMW۴ است که این کابل ها دریایی و بین المللی هستند و تنها بخشی از ظرفیت کشورمان بر روی آن ها قرار دارد. بنابراین قطعی آن ها نمی تواند تاثیر چندانی بر روی کاهش سرعت اینترنت داشته باشد.
این در حالی است به گفته کارشناسان مخابراتی لینک هایی که به خارج از کشور ربط دارند، قطع شده و قطعی در برخی گیت وی ها رخ داده است، بنابراین بار ترافیکی باید از مسیرهای دیگر رد و بدل شود که طبیعتا این موضوع باعث کندی سرعت اینترنت شده است. جالب اینجاست که مسوولین شرکت ارتباطات زیرساخت که متولی اصلی اینترنت و خطوط ارتباطی دیتای کشور است، کندی و قطعی اینترنت کشور را ناشی از کنجکاوی مردم برای بررسی وضعیت اینترنت می دانستند.
● وضعیت دسترسی به پهنای باند در ایران
۲۰ بهمن ماه پهنای باند اینترنت کشور به ۳۵ لینک STM۱ افزایش یافت. پیش از این ظرفیت پهنای باند در کشورمان۳۱ لینک STM۱ بود و با این افزایش تقریبا می توان گفت که ظرفیت پهنای باند از ۴۸۰۵ به ۵۴۲۵ مگابایت افزایش یافته است (هر STM۱ ظرفیتی برابر با ۱۵۵ مگابایت پهنای باند دارد). به گفته مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت استفاده از پهنای باند ماهواره نسبت به گذشته به تقریبا دو برابر افزایش یافته و قرارداد مربوطه با یکی از شرکت های منطقه منعقد شده است.
این در حالی است که علی رغم اینکه متولیان دولتی از بی محدودیت بودن میزان پهنای باند کشور و امکان واگذاری آن به هر ایرانی، در هر جای کشور و به هر میزان مورد تقاضا سخن می گویند، شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنتی چنین اظهار می کنند که در پاسخ به انتظار این شرکت ها مبنی بر افزایش پهنای باند، نه تنها هیچ پهنای باند اضافه ای جهت ارائه وجود ندارد، بلکه همان مقداری هم که قبلا واگذار شده به لحاظ کیفی و کمی در پایین ترین وضعیت ممکن قرار دارد. بر اساس نظر کارشناسان هزینه نگهداری و دیگر هزینه های استفاده از ماهواره در مقایسه با فیبر نوری بسیار بیشتر بوده و غیر قابل مقایسه با آن است. به عبارتی هزینه اجاره یک STM۱ مبلغ ۲۲ یورو در ماه و هزینه اجاره یک ماهواره مبلغ ۲۲۰ هزار یورو است.
● مشکل اصلی، کیفیت نامطلوب اینترنت
قطعی کابلهای زیر دریایی بهانه­ای شد تا نگاهی به نحوه ارائه خدمات اینترنت در کشورمان بیندازیم. بر اساس نظر بسیاری از شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنتی، پهنای باند ارتباط به شبکه جهانی اینترنت از نظر کیفی تغییری نکرده و همچنان شرایط و اندازه های کیفی و کمی قابل قبول برای انتقال صدا بر روی اینترنت و ارائه دیگر خدمات اینترنتی را ندارد. اخیرا سرو صدای زیادی بر سر کاهش قیمت پهنای باند انجام شد، اما این کاهش قیمت هیچ گاه شامل حال کاربران نهایی نشد و آنها همچنان همان اینترنت بی­کیفیت با هزینه گذشته را در اختیار دارند.
انحصار فعلی در تامین پهنای باند ارتباطی کشور و وضعیت کیفی و کمی سرویس دریافتی شرکت های اینترنتی از شرکت های تابعه شرکت مخابرات باعث نارضایتی شرکت های اینترنتی شده و طبیعتا در شرایط موجود بسیاری از کاربران، شرکت های ارائه دهنده سرویس را مقصر وضعیت فعلی می دانند.
اخیرا نیز رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه ای، کم فروشی مخابرات در ارائه خدمات مرتبط با اینترنت را عامل کاهش سرعت و کیفیت اینترنت دانسته است. به گفته وی کیفیت پهنای باندی که مخابرات به ISP و ISDPها فروخته، حداقل ۳۰ تا ۴۰ درصد پایین تر از میزان پهنای باندی است که به آن ها فروخته شده است. به طور مشخص فعلا امکانات اینترنت کشور همه یک منشاء دارند که آن هم مخابرات است، اما مخابرات کشور در حال حاضر جوابگوی نیاز فعلی نیست، بنابراین هر روز سرعت اینترنت پایین می آید و تمام شرکت ها در این زمینه با مشکل مواجهند و شکایت دارند.
رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه ای می گوید: ما بارها به عنوان بخش خصوصی پیشنهاد دادیم که خرید پهنای باند در مرز توسط بخش خصوصی انجام شود و مخابرات در شهرها کار توزیع آن را انجام دهد تا مشکلاتی این چنینی به وجود نیاید، چون در حال حاضر در حدود چهار ماه است که بسیاری از شرکت های خصوصی در این زمینه با مشکل مواجهند.
● کمی اینترنت لطفا!
بیش از ۲ سال از عمر استفاده از سرویس ADSL موسوم به اینترنت پرسرعت در ایران می گذرد و به جای توسعه کمی و کیفی این سرویس، شاهد عقب­گردهایی در آن هستیم.
اکنون با توجه به قوانین نامناسب موجود به کاربران خانگی اجازه داده نمی شود که از اینترنت سرعت بیشتر از ۱۲۸ kbs استفاده کنند، این در حالی است که پهنای باند در ایران و میزان دسترسی به اینترنت با سرعت بالا، یک شصت هزارم ژاپن است.
علاوه بر این هزینه استفاده از سرویس ۱۲۸ کیلو بایت بر ثانیه با محدودیت حجمی ۳ گیگا بایت که حداقل سرویس مجاز و قابل ارائه برای کاربران خارجی است، حدود ۲۰ هزار تومان برای هر ماه محاسبه می­شود.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که ۳ هزار تومان از این مبلغ آبونمان شرکت مخابرات و ۶ درصد آن عوارض و مالیات دولت است که معمولا موقع تبلیغات به آن اشاره نشده و تنها به ذکر مبلغ ۱۵ هزار تومان در قبال سرویس ۱۲۸ کیلو بایت بر ثانیه بسنده می­شود. سیستم ارائه اینترنت در کشور ملزم به رعایت مواردی چون تثبیت قوانین شفاف و روشن که با تغییر دولت ها خدشه دار نشوند، زیرساخت های ارتباطی نظیر فیبر نوری و خطوط پرسرعت است.
● جایگاه SLA در انعقاد قراردادها
اغلب افراد در هنگام دریافت خدمات و انتظار دریافت بهترین نوع آن را دارند، در همین راستا برای روشن شدن موضوع و تعیین سطح این کیفیت توافق نامه سطح خدمات یا همان SLA میان طرفین قرارداد منعقد می شود.این جمله ای است که در قراردادهای منعقده مخابراتی چندان جایگاهی ندارد و طبیعتا به جای توقع بالاترین کیفیت، باید این تلقی را داشته باشیدکه هر چه از دوست رسد، نیکوست! با وجود اینکه حدود یک سال و نیم از به میان آمدن حرف تهیه آئین نامه و تعرفههای SLA گذشته است مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت اخیرا گفته که هنوز قرارداد SLA با هیچ جایی بسته نشده، اما آیین نامه آن تهیه شده و در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به تصویب رسیده و باید تعرفه اش تعیین شود. نکته این قضیه اینجاست که اگر کابلی با لنگر یا بدون آن قطع شود و یا در پهنای باند کم فروشی رخ دهد و کیفیت ارائه اینترنت به کاربران با افت روبه رو شود،چه مسوولیتی متوجه ارائه دهنده خدمات به کاربران نهایی است؟

نویسنده: معصومه لطفی

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات