اینترنت، مکاتبه الکترونیکی و فرهنگ

● مقدمه
جهانی تولد یافته است که در آن اطلاعات برترین قدرت به شمار می آید و در این جهان دسترسی به فضای اطلاعاتی[۱] یکی از حقوق اساسی انسان تلقی می شود. با در نظر گرفتن دوره اقتصادی معرفت پی[۲] ، تبدیل داده[۳] (اطلاعات خام) به معرفت[۴] (اطلاعات مفید) پیدایش جوامع بر خط[۵]، محو شدن مرز میان دنیای حقیقی و مجازی برخی از مهمترین ابعاد تغییرات فرهنگی سالهای اخیر را تشکیل می دهند. دیجیتالی شدن[۶] فزاینده پدیده های فرهنگی از یک طرف و نهادینه شدن رسانه های الکترونیکی[۷] از طرف دیگر، به ادغام حوزه های فرهنگی و الکترونیکی منجر شده است. این تحولات هم فرصت و هم تهدید ایجاد می کند. از یک سو خطر عقب ماندن در پشت شکاف دیجیتالی[۸] و از سوی دیگر امید به زندگی در جامعه ای متعالی، در جهانی نو و تعریف جدیدی از انسان مطرح می شود.
همه اینها در حالی روی می دهد که اهمیت فرهنگی توسعه روز افزون فناوری اطلاعات[۹] سبب شده است تا دست اندرکاران به پدیده اینترنت بیشتر به عنوان یک فرصت جدید برای توسعه فرهنگی بنگرند. بدیهی است که توسعه چنین فرهنگی می تواند در سطوح مختلف جامعه به تغییرات فرهنگی قابل ملاحظه ای منجر گردد. اما چه عاملی ابزار اصلی این توسعه یا تغییر فرهنگی است؟
پاسخ این سؤال در عوامل گوناگونی از جمله عامل مکاتبه نهفته است. تسهیم و تبادل معرفت[۱۰] میان جوامع انسانی بدون در نظر گرفتن زبان، خط و نگارش غیر قابل تصور است. وقتی این نگارش و مکاتبه در محیط دیجیتالی و با استفاده از امکانات الکترونیکی صورت گیرد، اصطلاحاً "مکاتبه الکترونیکی"[۱۱] نام می گیرد. ساده ترین شکل از مکاتبه الکترونیکی همان است که در نامه های الکترونیکی[۱۲] امروزی مرسوم است. اینکه کاربران امروزی فارسی زبان حتی در نگارش نامه های الکترونیکی خود به جای فارسی نوشتن فقط به خاطر سهولت کار از حروف و الفبای انگلیسی استفاده می کنند، می تواند در دراز مدت یک تهدید جدی برای این زبان محسوب شود.
نگارش در برگیرنده فرهنگ و تفکر رایج در یک جامعه است، بنابراین نمی توان به آسانی و بدون توجه به ابعاد فرهنگی این مقوله از کنار آن گذشت. آیین نگارش و قواعد دستور زبان در هر زبان با هدف ارائه شکل صحیح مکتوب آن زبان تدوین و آموزش داده می شود. تعالی و پیشرفت هر جامعه در گروی عوامل گوناگونی از جمله حفظ میراث مکتوب آن است. وقتی این میراث در محیط الکترونیکی مطرح می شود و اصطلاحاً "آثار دیجیتال"[۱۳] نام می گیرد، ساز و کار خود را می طلبد و گروهی از نخبگان هر جامعه را حول این موضوع گرد هم می آورد که چگونه می توانند این آثار را ثبت و ضبط کنند و فرهنگ و تمدن جامعه خویش را در مواجهه با پیشرفت فوق العاده سریع فناوری همچنان حفظ و نگهداری کنند. بی گمان آن دسته از دست اندرکاران فناوری اطلاعات که سرگرم تدوین و توسعه شیوه های نگارش الکترونیکی هستند را می توان به عنوان "نگاهبانان فرهنگی"[۱۴] جامعه دانست.
● اینترنت، مکاتبه الکترونیکی و فرهنگ
فناوری اینترنت، ارتباطات را بسیار آسان، کم هزینه و ارزان کرده است. این فناوری افراد زیادی را به خود جلب کرده و در زندگی روزمره افراد نفوذ کرده است. حتی رسانه های جمعی نیز، اینترنت را پذیرفته اند. تقریباً تمامی اشکال رسانه های سنتی از قبیل رادیو، تلویزیون و روزنامه ها کار خود را در این حوزه جدید بسط و گسترش داده اند.
در واقع شبکه اینترنت همانند یک محل مجازی[۱۵] ملاقات عمومی شهروندان جهان است، یک نقطه تلاقی عمومی است که در آن میلیون ها نفر از بیش از ۱۵۵ کشور جهان با هم در رابطه قرار می گیرند و سازمان عظیمی را تشکیل می دهند. اینترنت به افراد اجازه می دهد طیف وسیعی از کارها را انجام دهند و افراد با استفاده از پست الکترونیک یا چت[۱۶]، با افراد دیگری که در نقاط دوردست قرار دارند ارتباط برقرار کنند و این امکان را پیدا می کنند تا روزانه دیدار مجدد داشته باشند. قاعده کلی حاکم بر اینترنت استفاده از اطلاعات به گونه ای آزاد است و ابعاد کاربری اینترنت به دو صورت است:
الف) می تواند به عنوان فناوری میانجی[۱۷] میان فردی[۱۸]، برای پیوندها و روابط اجتماعی، حل مشکلات، ادامه ارتباطات و اقناع[۱۹] و تبلیغ مورد استفاده قرار بگیرد.
ب‌) می تواند به عنوان وسیله ارتباط جمعی[۲۰]، برای مقاصد اطلاعاتی و فراغت مورد استفاده قرار بگیرد.
برای برخی از قشرهای جامعه ما "اینترنت" نامی کم و بیش آشنا، اما در عین حال مبهم و اسرارآمیز است، نامی که دانستنی های پراکنده درباره آن همواره در طول چند سال اخیر رو به افزایش بوده است و توسعه و تحول سریع آن هم سبب گردیده است که اطلاعات در این باره به سرعت کهنه شود. از سوی دیگر برخی از سازمان ها و به ویژه سازمان های علمی و آموزشی نیز نتوانسته اند در مقابل این پدیده که می توان آن را الگویی از یک جامعه اطلاعاتی[۲۱] دانست بی تفاوت بمانند و متقاضی اتصال به اینترنت شده اند. عطش جامعه به بیشتر دانستن درباره اینترنت موجب شده که بسیاری از ایستگاه های تلویزیونی، رادیویی و روزنامه ها سایت های خود را با استفاده از فناوری اینترنت اداره کنند.
رسانه های بر خط[۲۲] با توجه به طبیعتشان از رسانه های سنتی مجزایند، زیرا این رسانه ها به خوانندگان خود اجازه می دهند تا نه تنها از متن بلکه از تصاویر دیجیتال نیز سود ببرند. رسانه های بر خط، توان ارائه تازه ترین اطلاعات و لینک ها را به مقوله های خبری مربوطه، از عناوین ملی تا بین المللی داده است. در توصیف اینترنت از مفاهیم گوناگونی مانند شبکه شبکه ها[۲۳]، تار عنکبوت الکترونیک[۲۴]، فضای مجازی، فضای سایبرنتیک[۲۵] و... نیز استفاده شده است. با وجود اختلاف نظر از لحاظ نامگذاری اما همه در این نکته اتفاق نظر دارند که اینترنت انقلابی با همان درجه از اهمیت چاپ، تلفن، رادیو و تلویزیون است و هیچ کس نمی تواند در جهان معاصر موجودیت آن را نادیده بگیرد.
اینترنت عکس العمل های متعددی را در دنیای رسانه ها ایجاد کرده است و به این جهت در گروه بزرگراه های اطلاعاتی[۲۶] در مقام اول قرار گرفته است. اینترنت یک بانک اطلاعاتی نیست، بلکه گسترده ترین و با اهمیت ترین شبکه کامپیوتری جهان است و شاید نمونه ای اولیه از بزرگراه های اطلاعاتی ربع اول قرن بیست و یکم باشد که از تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و کاربران تشکیل شده است. نکته قابل توجه آن است که تعداد کاربران این جامعه الکترونیک همواره رو به افزایش است و جمعیت آن تقریباً هر سال دو برابر می شود. انگیزه ورود افراد به اینترنت، اعتماد به آن به عنوان یک منبع اطلاعاتی است و کسب اطلاعات یکی از دلایل عمده و اساسی رویکرد کاربران از اینترنت است. همچنین قابلیت تعامل، شخصی بودن اخبار می تواند از دلایل دیگر محسوب شود برای مثال قابلیت تعامل، به معنای آن است که افراد با پست الکترونیک، در آن واحد قادرند تا دیدگاه ها و نظرات خود را به نویسنده منتقل کنند.
این امر، احتمالاً منجر به تغییر پویا در کنترل قدرت رسانه های جمعی می شود و پاردایم غالب ارتباطات سنتی "یک فرستنده به چند گیرنده" می تواند در اینترنت به "چند فرستنده به چند گیرنده" تغییر حالت دهد. مخاطب احتمالاً می تواند در تعامل با اتاق خبر، اطلاعات جزئی و کامل تری را دریافت و ارائه کند. همگرایی یکی از ویژگی های اساسی اینترنت یعنی "ابر پیوند"[۲۷] است. رسانه های بر خط، لینک هایی را برای عناوین مربوطه، تاریخچه، رویدادها، سابقه مقوله ها و تصاویر بصری فراهم می کنند. اینترنت در حکم مخزنی از اطلاعات خوب و بد، زشت و زیبا، اخلاقی و غیراخلاقی می تواند تلقی شود، البته مسئله در این است که مرزهای میان این صفات دوگانه را جامعه های مختلف چگونه تعریف کنند. با اتصال به شبکه اینترنت می توان با دیگران رابطه برقرار کرد، از اطلاعات علمی، فنی، سیاسی، ادبی، تاریخی و... بهره مند شد، به درون غیرقابل دسترس ترین کتابها نفوذ کرد، فیلم یا نوار ویدیویی مورد علاقه خود را تماشا کرد، برای عده زیادی در زمان بسیار کوتاه نامه ارسال کرد، از برنامه های رادیویی و تلویزیونی دلخواه استفاده کرد، فعالیت های علمی و پژوهشی انجام داد، به آموزش خود در رشته های مختلف پرداخت، از فروشگاه های بزرگ کالاهای مورد علاقه را خرید کرد، عملیات گوناگون بانکی انجام داد و... خلاصه آن که رویای قدیمی بشر را که در بسیاری از افسانه ها متجلی شده بود (سفر به اقصی نقاط دنیا در مدت زمان بسیار کوتاه) کم و بیش تحقق بخشید.
● آموزش الکترونیکی[۲۸]
مربیان تعلیم و تربیت سطح مطلوب آموزش را تغییر در نحوه تفکر یا رفتار فرد می دانند و بر این باورند که برای حصول به این مهم، می بایست استعدادهای بالقوه آدمی به فعلیت درآید. هدف از آموزش، پرورش هوش، تعقل، قضاوت و یادگیری اکتشافی به صورت منظم و سازمان یافته است (برونر، کمینیوس). آموزش، شامل احساس، ادارک و شناخت می باشد که با درونی شدن نگرش ها، گرایش ها را تعیین می کند.
اندیشه، باید بر شالوده محکمی استوار باشد، مدت ها به آن عمل گردد و به باور بیانجامد، تداوم و استمرار باید تا به خلاقیت برساند. آموزش زمانی موفق تلقی می شود که فراگیر را به اصول شناخت، یعنی: منطق، تناسب (زیبایی)، تعمیم، و اخلاق، رهنمون سازد.
از آنجا که اعتلای فرهنگ جامعه، پایه هویت بخش نسل آینده است، راه سعادت و تعالی کشور در نگاه فرهنگی و ژرف اندیشانه به این مهمترین زیر ساخت شخصیت، معنویت و انسانیت است.
آموزش یا یادگیری الکترونیکی یکی دیگر از پدیده های جهان مدرن است که در دوره ای که از آن با عنوان عصر اطلاعات[۲۹] یاد می شود و از جوامعی که از آنها با نام جوامع معرفت پی[۳۰] نام برده می شود، به جامعه ما که در میان سنت و مدرنیسم مردد و معلق مانده، سرازیر شده است. همانگونه که در مواجهه با دیگر پدیده های برآمده از فناوری های نوین در سده اخیر افت و خیزهای احساسی و رفتارهای نه چندان متعادل و معقول عقل جمعی ما، امکان تدبیر هوشمندانه و برنامه ریزی آگاهانه را در به کارگیری و بومی سازی پدیده های مزبور از ما گرفت، همواره این نگرانی و تحذیر برجاست که در این تجربه جدید نیز از عهده تأمل و درک درست و عمیق فناوری های آموزش و یادگیری الکترونیکی برنیاییم، آن را در بستر فناورانه، فرهنگی و اجتماعی ویژه خویش در نیابیم و به پیاده سازی و بومی سازی آن در پی اجرای یک برنامه ریزی جامع نایل نشویم.
آموزش و یادگیری الکترونیکی در کشور ما، در طول سالهای اخیر کنجکاوانه و البته دلفریبانه مورد توجه و پِی گیری قرار گرفته، کاوش های علمی در حوزه ادبیات موضوع و تلاش های عملی در حوزه پیاده سازی آن بسیار بوده، اما ناکامیها نیز کم نبوده است. چالش های فراروی این پروژه در سطوح و زوایای مختلف رخ نموده، اتخاذ استراتژی مناسب و سیاست ها و خط مشی های متناسب، تشکیل مدیریت و سازمان مؤثر و کارآمد ذیربط، توجه به مبانی تعلیمی و تربیتی[۳۱] ویژه، ایجاد بستر فرهنگی و اجتماعی، به کارگیری و استخدام نرم افزارها و سخت افزارها و شبکه سازگار و یکپارچه، تولید محتوای الکترونیکی[۳۲]، آموزش مهارت های لازم وضروری به دست اندرکاران، تأمین منابع مالی و انسانی هنگفت در آغاز، در عین حال که سرفصل های عمده این پروژه در سازمان ها، مؤسسات و دانشکده های گوناگون بوده، سرفصل های چالش های، ناکامی ها و کامیابی ها نیز بوده است (حمیدرضا ربیعی، ۸۳) .
● توانمندی ها و ناتوانی های اینترنت
اینترنت یک ابداع مدرن و متفاوت فناوری محور جدید نیست، بلکه صرفاً سنخ جدیدی از این امر است، ابداعی که دقیقاً آشکارکننده ماهیت خود فناوری است. تفکر مردم روزگار ما درباره فناوری بسیار سطحی است. آنها یا با فناوری مخالف اند یا موافق. به اعتقاد هایدگر[۳۳] انسان عصر ما باید فراتر از موافقت یا مخالفت به فناوری بیندیشد. انسان عصر مدرن به فناوری متعهد و ملتزم شده است، اگر فناوری برداشته شود، تمدن فرو می ریزد. البته نمی توان از خطر فناوری برای نابودی بشر به دست خود صرف نظر کرد. بی تردید امکانات مخوفی در دست مجتمع های فناوری مدار قرار دارد، ریشه های تکنیک و هنر برای رهایی بشر قابل تأمل است. اکنون ارتباط میان دانشمندان در شبکه جهانی به موضوعی جانبی تبدیل شده است. شبکه چنان غول آسا شده است که آن نیاز خاص اولیه، دیگر امری کاملاً فرعی می نماید. از اینرو هر کاربرد تازه آن، امری غافلگیر کننده است.
مقدار امکاناتی که شبکه جهانی برای انجام این کار در اختیار ما می گذارد، به معنای اصیل لفظ، نامحدود است. از نظر ستایشگران اینترنت، انسان، هویتی هر چه انعطاف پذیر نسبت به گذشته کسب خواهد کرد.
به این ترتیب وجوه جدیدی از معنا در زندگی هایمان چهره خواهد گشود و موجب گسترش دایره درک انسانی خواهد شد. از نظر دریفوس[۳۴] ]۱[ به شهادت پژوهش های موجود، نتایج اینترنت چنین نیست. به عنوان نمونه، هنگامی که به افراد امکان دسترسی به شبکه جهانی اطلاعات داده می شود، آنها در می یابند که دچار انزوا و افسردگی شده اند، چیزی که از عدم حضور متجسد افراد در برابر یکدیگر ناشی شده است. به همین دلیل، ارتباط دیجیتالی اینترنتی در ساخت ذهن و هوش مجازی از جمله دوستی از روی شبکه اطلاعاتی نسبت به دوستی های نزدیک و حضوری جسمانی و بدنی بسیار محدودتر و شکننده تر است و هرگز ارتباطات الکترونیک نمی توانند پیوندهای محکم انسانی را برقرار سازند.
علائق نظری دریفوس برای نشان دادن محدودیت های پروژه عقل و هوش مصنوعی در کتاب "درباره اینترنت" که از معروف ترین آثار در زمینه نقد نظریه های فیوچریستی[۳۵] ]۲[ درباره اینترنت و ستایش از توانمندی فناوری اطلاعات است، آمده است. در این باب جان پاری بارلو[۳۶] می گوید: دنیایی است که هم در همه جا هست و هم در هیچ کجا، اما در آن جا که بدن ما زندگی می کند، نیست. فضای سایبرنتیکی، سرزمین دانش است و کاوش در این سرزمین، می تواند والاترین و حقیقتی ترین رسالت یک تمدن باشد. واقع انگارتر از بارلو، افرادی مانند استردایسون[۳۷] نیز در مقام مرشدی از یوتوپیای سایبرنتیکی[۳۸] و ورود به فضای جدید و سطح نوینی از تمدن سخن می گویند.
فروپاشی فضا، زمان و مرزها، ممکن است منجر به خلق دهکده جهانی شده باشد، اما همه به عنوان شهروند آن محسوب نمی شوند. گرچه نخبگان حرفه ای جهان با مرزهای کمرنگی مواجهند، ولی میلیاردها انسان دیگر چون گذشته با مرزهای بلندی روبه رو هستند. کاملاً روشن است ملت هایی که منابع انسانی کارآزموده و زیرساخت فناوری را به ارث نمی برند، قادر نیستند صنایع دانش محور بوجود آورند و در نتیجه نمی توانند در اقتصاد دانش محور جهانی مشارکت نمایند. در چنین وضعیتی فقر در سطحی گسترده شیوع می یابد، بیکاری در بالاترین سطح قرار می گیرد و مشکلات اجتماعی خیره کننده می شود، بی ثباتی عمومی انباشته می شود، در حالی که اقتصاد روند نزولی را طی می کند و رفع نیازهای اولیه زندگی در سطح ملی بی پاسخ می ماند.
● شکاف دیجیتالی
امروزه اقتصاد جهانی از سه منطقه اصلی آمریکای شمالی، اتحادیه اروپا و حاشیه اقیانوس آرام تشکیل شده است. محیط این مثلث ثروت، قدرت و فناوری، بقیه دنیا در یک سلسله مراتب غیرهمگن شبکه ای از درون پیوسته کشورهایی را تشکیل می دهند که برای جذب سرمایه، نیروی تخصصی و فناوری به سواحل خود، با یکدیگر در حال رقابت اند (Castells، ۱۹۹۶).
شکاف دیجیتالی یک واقعیت است. تقریباً ۹۰ درصد کاربران اینترنت در کشورهای توسعه یافته هستند که روی هم رفته ۱۶ درصد جمعیت جهانی را تشکیل می دهند. آفریقا و کشورهای عربی فقط ۱ درصد جمع کاربران اینترنت جهان را دارا می باشند (OIT، ۲۰۰۱). این ارقام گویای آن است که بخش بزرگی از جمعیت جهان از پیشرفت فناوری دور مانده است و هنوز در عصر پیش از جامعه اطلاعاتی زندگی می کند. کشورهای در حال توسعه نمی توانند این واقعیت را نادیده بگیرند، هیچ گزینه ای جز آن که سطح آموزش جوامع خود را ارتقا دهند، وجود ندارد. (آموزش عالی در عصر مجازی، دکتر علیرضا ربیع ،۱۳۸۳ انتشارات دانشگاه بین المللی ایران).
گسترش روزافزون استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و شبکه های رایانه ای در حیطه آموزش و پرورش، لزوم توجه به توصیه های تربیتی و رعایت اصول پداگوژیکی را مشخص ساخته و تولید کنندگان مواد آموزشی الکترونیکی هم کم و بیش خود را ملزم به رعایت آن می دانند. اما به نظر می رسد در فرایند این تولید، ملاحظات معرفت شناختی که هم به لحاظ آموزشی و هم به لحاظ انتقال درست مفاهیم و ایجاد درک مشترک میان یاد دهنده و یادگیرنده از اهمیت زیادی برخوردار است، مورد غفلت قرار گرفته است. محتوای اصلی آموختنی ها عبارت است از دانش، مهارت و ارزش که از یکی به دیگری انتقال می یابد یا در یک فرایند تعاملی مبادله می شود.
فرصت هایی که آموزش های مجازی و از راه دور در اخیتار کاربران بویژه کاربران جهان سوم قرار می دهند مانند پلی خواهد بود که در صورت استفاده مؤثر می تواند در کاهش شکاف علمی نقش مهمی را ایفا کند ]۴[. شکاف دیجیتالی یک منبع عمده در بروز مسایل اخلاقی ناشی از جامعه اطلاعاتی است و ترکیبی از دو خلأ و فاصله می باشد که یکی عمودی و دیگری افقی است. در فاصله عمودی ما از نسل های گذشته خودمان جدا می شویم. شکاف افقی در بین انسان و صفات انسانی رخ می دهد یعنی بین خودی و بیگانه. این شکاف می تواند از آموزش تا علم و از وضعیت فرهنگی تا ارتباطات بیان فرهنگی[۳۹] و از تجارت تا تفریح و سرگرمی متغیر باشد ]۵[.
در شکاف دیجیتالی ما شاهد مشکل دسترسی در سه لایه اساسی : دسترسی به فناوری، دسترسی به پداگوژی پیشرو و دسترسی به سرمایه فرهنگی[۴۰] هستیم.
این مشکلات همانطور که در پیش اشاره شد در زمینه دسترسی به اینترنت، کلاس درس، کاهش کاربران نسبت به سایر کشورهای پیشرو، مسایل نژادی، جنسیتی، منطقه ای، زبان اول و بویژه آموزش تجلی یافته است. در فرایند آموزش در محیط های چند فرهنگی[۴۱] که رویکردی پیشرو برای تغییرات آموزشی است، استحاله در سه سطح یعنی استحاله از خود، استحاله از مدرسه وتحصیل و استحاله از جامعه صورت می گیرد ]۶[. با کاربردهای وسیع و فرصت هایی که اینترنت بعنوان ابزار آموزشی در:
ـ دانشنامه جهانی[۴۲]
ـ توسعه مبنای منبع[۴۳]
ـ تعامل میان فرهنگی
ـ و بالاخره امکان گفتگو و روابط اجتماعی فراهم می سازد ، می تواند بعنوان راه حل مناسبی مورد استفاده قرار گیرد.
● ویژگی های مکاتبه الکترونیکی
مکاتبه الکترونیکی دارای خصایص و ویژگی های منحصر بفردی است که آنرا از سایر شکلهای سنتی آن متمایز می سازد. استفاده از پست الکترونیک یا ابزارهای ارتباطی الکترونیکی از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است، سریعتر و ارازانتر از نامه نگاری است، از مذاکره تلفنی دردسر کمتری دارد و نیز مشکلات فاکس را بهمراه ندارد. کاربردهای گوناگون این ابزار بسته به نوع استفاده، اداری و رسمی، پیام های گروهی و اعلانات، ارتباطات شخصی و دوستانه متنوع است. اما جهت استفاده مؤثر از مکاتبات الکترونیکی رعایت نکات زیر الزامی می باشد:
الف) مسایل اخلاقی
ارتباطات الکترونیکی بهمراه فواید بسیار ممکن است در مواردی نیز به سوء استفاده های اخلاقی منجر شود. لذا داشتن اطلاعات کافی و رعایت موارد حقوقی و اخلاقی در این خصوص اهمیت والایی دارد. لازمه برخورداری از چنین امتیازی داشتن سواد اطلاعاتی و اینترنتی کافی بهمراه رعایت نکات اخلاقی و فرهنگی خاص هر کشور است. به این منظور آموزش صحیح استفاده و نیز آشنایی با مسایل اخلاقی و حقوق فردی جهت کاربران این سیستم ها ضروری می باشد.
ب) آداب نگارشی
رعایت نکات نگارشی در تهیه و ارسال نامه های الکترونیکی در بالا بردن تأثیر و کارآمدی آن نقش بسزایی دارد. در این خصوص مطالب بسیاری به رشته تحریر درآمده است که برخی پارامترها در تمامی آنها مشترک است، از قبیل ]۷[:
ـ تفکر قبل از نگارش را همواره به یاد داشته باشید.
ـ رعایت خلاصه گویی را نمایید.
ـ توجه به این مساأه که مکاتبه اینترنتی ضرورتاً همیشه محرمانه نخواهد بود.
ـ سعی نکنید خوانندگان را وادار به نظم و ترتیب مورد نظر خودتان کنید.
ـ از فرستادن پیام های غیر ضروری یا بطور همزمان به تعداد زیادی از افراد اجتناب کنید.
ـ در مکاتبات به زبان های لاتین از نگارش تمامی کلمات به حروف بزرگ (جهت تأکید بیشتر ) یا حروف کوچک خودداری کنید.
ـ از عنوان مناسب در قسمت موضوع نامه استفاده کنید.
ـ به مکاتبات به موقع پاسخ دهید.
ـ به این نکته توجه کنید که ممکن است پیام های خصوصی و محرمانه شما توسط دیگران خوانده شود. لذا از الصاق مطالب محرمانه خود داری کنید.
ـ بین مکاتبات دوستانه و اداری تمایز قایل شوید.
ـ در تمامی مکاتبات احترام به طرف مقابل را رعایت کنید.
ـ قبل از ارسال، نامه را کنترل کنید.
طبق مدل P.S.S.S. که توسط M.P.S[۴۴] ارایه شده است ]۸[، هر نامه الکترونیکی اداری و سازمانی باید دارای شرایط زیر باشد:
ـ دارای هدف[۴۵] روشن باشد.
ـ نوع عمل[۴۶] و واکنش به آن مشخص باشد.
ـ اسناد پشتیبان [۴۷]و مورد نیاز آن مشخص باشد.
ـ بخش موضوعی[۴۸] نامه دربردارنده خلاصه موضوع باشد.
● نتیجه گیری
امروزه اینترنت و شبکه های ارتباطی جهانی امکان برخورداری از شکل جدیدی از ارتباط را میان افراد میسر ساخته است. لازمه استفاده صحیح از این رسانه جدید آشنایی و آموزش لازم در خصوص مسایل اخلاقی و حقوقی جامعه و نیز نحوه نگارش آن است. یکی از مهمترین دستاوردهای فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی که خود پایه و اساسی است برای برخورداری از سایر امکانات گسترده اینترنتی، امکان تعامل و ارتباط مکتوب از طریق این ابر رسانه ارتباطی است. این مزیت خود منجر به بروز تغییرات اساسی در جامعه از قبیل چند فرهنگی شدن یا آموزش چند فرهنگی و در نهایت پدیده جهانی شدن می گردد. به این منظور توجه بیشتر کارگزاران و دست اندرکاران آموزشی به مزیت های حاصل از این تعامل و آموزش نحوه استفاده مناسب و مؤثر از این رسانه امری الزامی می باشد.

http://ictarticle.blogfa.com/
منابع:
۱- مجموعه مقالات دومین همایش الکترونیکی، دبیرخانه شورای عالی اطلاع رسانی، تهران، دی ماه ۸۳. الف: ملاحظات معرفت شناختی در تهیه مواد آموزش الکترونیکی: دکتر عیسی ابراهیم زاده. ب: نظری به اندیشه هوشمندانه هیوبرت دریفوس در باب توانمندیها و نقصان های آموزش الکترونیکی، دکتر محمد مددپور. ج: جامعه اطلاعاتی و رویکردهای جدید در آموزش، امیلیا نرسیسیانس و کارولوکس د: ساختار غیرسلسله مراتبی در شبکه رایانه ای و تأثیر آن در دانش عمومی، امیلیانرسیسیانس.
۲- مجموعه مقالات سمینار اندیشه های نو، دانشگاه مشهد ۱۳۷۲.
۳- مجموعه مقالات برگزیده همایش معلم، فرهنگ و توسعه؛ به اهتمام: سید حسین نکویی- علیرضا خدادوستان و همکاران/ ناشر: اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان (۱۳۸۰).
۴- آموزش عالی عصر مجازی ترجمه و تألیف دکتر علیرضا ربیع و همکاران، ناشر: انتشارات دانشگاه بین المللی ایران IUI تبریز (۱۳۸۳).
۵- Floridi, Luciano. Information ethics: an environmental approach to the digital divide. Philosophy in the world. Volume ۹.no.۱spring-summer ۲۰۰۱. http://www.wolfson.ox.ac.uk/~floridi/pdf/ieeadd.pdf
۶- Groski, Paul. Multicultural Teaching and Learning with the Internet. University of Maryland, College Park. June ۱, ۲۰۰۱. http://www.edchange.org/multicultural/presentations/nmci۰۱/nmci۰۱.ppt.
۷- Bauer, Jessica and Dennis G. Jerz. Writing Effective E-Mail: Top ۱۰ Tips. ۱۲ Dec ۲۰۰۰.
۸- Write e-mail messages that get attention, Contributed by McGhee Productivity Solutions. http://office.microsoft.com/en-us/FX۰۱۱۴۵۵۵۴۱۰۳۳.aspx

[۱] Cyber Space
[۲] Knowledge-based Economy
[۳] Data
[۴] Knowledge
[۵] Online Societies
[۶] Digitization
[۷] Electronic Media
[۸] Digital Gap
[۹] Information Technology
[۱۰] Knowledge Sharing
[۱۱] Electronic Writing
[۱۲] E-mails
[۱۳] Digital Works
[۱۴] Cultural Guards
[۱۵] Virtual Venue
[۱۶] Chat
[۱۷] Middle-technology
[۱۸] Interpersonal
[۱۹] Satisfaction
[۲۰] Mass Medium
[۲۱] Information Society
[۲۲] Online Media
[۲۳] Web of webs
[۲۴] Electronic Web
[۲۵] Cyber Space
[۲۶] Information Highways
[۲۷] Hyperlink
[۲۸] E-learning
[۲۹] Information Age
[۳۰] Knowledge-based Societies
[۳۱] Pedagogic
[۳۲] E-content
[۳۳] Heidger
[۳۴] Derifus
[۳۵] Futuristic
[۳۶] John Parry Barlow
[۳۷] Esterdiason
[۳۸] Cybernetic Utopia
[۳۹] Cultural Expression
[۴۰] Cultural Capital
[۴۱] Multicultural
[۴۲] Compendium
[۴۳] Expansion of Resource Base
[۴۴] McGee Productivity Solution
[۴۵] Purpose
[۴۶] Action
[۴۷] Supporting Documentation
[۴۸] Subject Line