نوروز از دید فردوسی

از موضعی که کیومرث حساب سال شمسی را پیدا کرد تا چهارصد و بیست و یکمین سال سلطنت جمشید «دور یک هزار و چهارصد و شصت و یکساله» مزبور به آخر رسید و فروردین به محل او برگشت و چون جمشید آن روز دریافت جشن ساخت و نوروزش نام نهاد و مردمان را بفرمود که هر سال چون فروردین نو شود آن روز جشن کنند و آن روز نو دانند.
در افسانه ها آمده است که چون جمشید تختی از برای خود بساخت و برنشست و دیوان وی را در مدت یک روز از دماوند به بابل بردند پس مردمان آن را جشن گرفتند.
باز در همین زمینه گفته اند هنگامی که اهریمن برکت را روی زمین زائل کرد و باد را از وزش انداخت تا درختان خشک شوند نزدیک بود که عالم دچار فساد گردد جمشید به ناحیه جنوبی رفت و قصد مقام ابلیس و یاری وی کرد و در آنجا مدتی بماند تا این بلا رفع شد پس مردم به اعتدال و برکت و فراوانی برگشتند و از بلا نجات یافتند در این هنگام جم به دنیا بازگشت و در این روز مانند آفتاب طلوع کرد و نور از او ساطع شد چه او مثل خورشید نورانی بوده است و از این روی مردم از طلوع دو آفتاب تعجب کردند و آنچه چوب خشک بود سبز شد.
فردوسی هم در باب پیدا شدن نوروز می گوید:
زمانی که جمشید شاه از تمامی کارهای سازندگی فارغ گشت به دیوان فرمان داد تا برای او تختی از زرین بسازند و او را به آسمان برند این روز را آغاز سال نو خواندند.
همه کردنیها چو آمد به جای
ز جای مهی برتر آورد پای
به فر کیانی یکی تخت ساخت
چه مایه بدو گوهر اندر شتافت
که چون خواستی دیو برداشتی
زهامون به گردون برافراشتی
چو خورشید تابان میان هوا
نشسته برو شاه فرمان روا
جهان پهلوان شد بر آن تخت او
شگفتی فرو مانده از بخت او
به جمشید بر گوهر افشاندند
مهر آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فروردین
برآسوده از رنج روی زمین
بزرگان شادی بیاراستند
می و جام را شکران خواستند
چنین جشن فرخ از آن روزگار
بماماند از آن خسروان یادگار
نوروز هنگامی است که روزگار کهن زندگی از سر می گیرد و زمان و آنچه در اوست نو می شود. موجودات گیتی حیاتی جدید می یابند و سال حقیقی از ادوار خویش را به پایان رسانیده وارد مرحله نو می شود.
از این جهات است که این روز به «نوروز» موسوم است.
نویسندگان و مورخانی هم هستند که در مورد نوروز این مساله نو بودن را تایید می کنند.
ابوریجان بیرونی در (داراالتفهیم فی اوائل صناعه التنجیم) پارسی می نویسد:
«نوروز نخستین روز است از فروردین ماه و به این جهت روز نو نام کرده اند باستانی سال نو است»
نوروز در تمام ادوار تاریخی از همان قدیم وجود داشته است ترتیب سفره هفت سین و نشستن برپای آن هنگام حلول «نوروز جمشیدی» و پوشیدن لباس نو و دادن عیدانه از طرف بزرگان و پدران به فرزندان، بازدید، گلاب پاشیدن، صرف شیرینی های الوان و برپایی سیزده بدر، خلاصه سیزده روز جشن و سرور و شادمانی در سفر و حضر، جشن نوروز همان حالت ملی و دینی خود را با مراسمی آمیخته دوران پیش از اسلام و اسلام حفظ کرده است. بر سر سفره هفت سین چراغ یا شمع می سوزد، قرآن کریم در میان سفره جای دارد. آینه، آب، نارنج، سیب، تخم مرغ پخته رنگین و دانه سپند، سبزه های گندم، جو، عدس، ماش و غیره... هفت چیز که اسم آنها با سین شروع شده باشد.
چنین گفت کایین تخت و کلاه
کیومرث آورد و او بود شاه
چو آمد به برج حمل آفتاب
جهان گشت با فر و آیین و آب
بتابید از آن سال ز برج بره
که گیتی جوان گشت از آن یکسره
کیومرث شد بر جهان که خدای
نخستین به کوه اندرون ساخت جای

نویسنده : مرضیه بختیاری هفت سنگ

منبع : روزنامه مردم‌سالاری