سناریوهای تامین بودجه واردات

در ایران طی سال های گذشته قیمت اغلب کالا ها در حال افزایش بوده واقتصاد همواره تورم بالا ی ۲۰ درصد را تجربه کرده است. در این میان با دخالت دولت ها و به جهت حمایت از صنایع خودروساز داخلی، قیمت حامل های انرژی (به ویژه بنزین) نسبت به سایر کالا ها پائین نگاه داشته شده واز این رو، استفاده از تجهیزات و خودروهای با بازده انرژی کم (مصرف سوخت بالا ) دارای مطلوبیت بیشتری گردیده و به همین دلیل مصرف بیشتر انرژی تشویق شده است. ادامه این روند منجر به تشویق تولید کنندگان از جمله تولید کنندگان خودرو در جهت تولید کالا ها و تجهیزات با بازده انرژی کم و در نهایت باعث کاهش توان رقابت برخی خودروهای داخلی و اجبار دولت ها به واردات کسری بنزین مورد نیاز مصرف داخل از بازارهای جهانی و با قیمت های سرسامآور شده است که فشار مالی آن از طریق کسری بودجه و مالیات تورمی حاصل از آن برآحاد جامعه تحمیل می گردد.
برخی مطالعات بین المللی در این باره نشان داده است که برخی خودروهای ساخت داخل ایران ۳۷ درصد بیشتر از خودروهای وارداتی انرژی مصرف می کنند.
در ایران چنین القا شده که یارانه های اعطایی، جهت گیری طرف مصرف کننده نهایی را دارد، لیکن واقع امر بیانگر آن است که حمایت ها و یارانه های اعطایی جهت گیری طرف خودروساز را داشته و هدف چنین یارانه هایی حمایت و تضمین سود برخی خودروسازان و تامین حاشیه امنیت برای این گروه است، گروهی که بدون لحاظ کردن استانداردهای مصرف سوخت چالش های اخیر در بازار بنزین داخلی را باعث گردیده اند.
در واقع امر، مانع اصلی در کاهش میزان مصرف سوخت و افزایش بهای آن در سطحی عادلا نه و امکان قطع یارانه های بنزین را می توان در قدرت صاحبان و گروه های گرداننده برخی صنایع خودروساز و لا بی های پیرامون آن دانست که به جای تحت فشار قرار دادن برخی خودروسازان جهت تغییر در ساختار تولیدات خود و مطابقت دادن این تولیدات با استانداردهای جهانی مصرف سوخت خودرو برای کاهش در وابستگی به واردات بنزین، فشار رابه سمت مصرف کننده سوق داده اند که آن هم از طریق یارانه های نفتی و بودجه دولت که می بایست در مسیرهای توسعه و سازندگی کشور هزینه گردد، تامین می گردد.
به عنوان یک راهکار اساسی، در صورتی که خودروسازان داخلی سعی خود را بر انطباق با استانداردهای جهانی مصرف سوخت معطوف دارند می توان امیدوار بود تا مشکل وارداتی بنزین و وابستگی کشور به این کالا ی استراتژیک در چند سال آینده حل شده و نیازی به پرداخت یارانه های هنگفت کنونی که دولت را با مشکلا ت و مصائب عدیده ای روبه رو ساخته، نباشد.
برابر آمار اعلا می از سوی وزارت نفت کل مصرف بنزین در سال ۱۳۸۶ حدود ۲۴ میلیارد لیتر برآورد گردیده است که از این میزان حدود ۷ میلیارد لیتر از طریق واردات و مابقی به وسیله تولیدات داخلی تامین شده است. از آنجایی که تعداد کل خودروهای سواری بنزین سوز کشور تقریبا ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار خودرو را شامل می گردد، با حسابی ساده به حجم ۸۳۳ لیتر مازاد مورد نیاز جهت واردات بنزین براساس کسری سوخت تولیدی در داخل کشور برای هر دستگاه خودرو در طول یک سال خواهیم رسید، که بیانگر کسری روزانه ۲/۳ لیتر برای هر خودرو براساس تولید داخلی بنزین می باشد و از محل واردات تامین می گردد. در صورت اصلا ح در ساختار تولیدات داخل براساس استانداردهای بین المللی سوخت خودرو، امکان حذف واردات بنزین و توقف وابستگی به این کالا ی استراتژیک ممکن خواهد شد. حرکتی که در صورت عملی شدن به حذف فشارهای وارده بر گرده مردم و دولت ختم شده و برخی صنایع خودروساز را با هزینه های سنگین روبه رو خواهد ساخت که البته در بلند مدت موجبات رشد و توفیق آنان در بازارهای داخلی و خارجی را فراهم خواهد آورد.
در پی مباحث مطرح شده در فوق توسط نگارنده به درج گزارش خبرگزاری مهر از سناریوهای تامین بودجه واردات بنزین در سال ۱۳۸۷ می پردازیم:
در حالی که قیمت بنزین در بازارهای جهانی جهش بی سابقه ای را تجربه می کند، مسوولان وزارت نفت از کمبود بودجه برای واردات بنزین سخن می گویند.
قیمت این فرآورده طی روزهای گذشته از مرز ۱۰۱۵ دلار برای هر تن عبور کرد و رکورد جدیدی را به ثبت رساند.
برهمین اساس، وزارت نفت بررسی چندین سناریو برای تامین بودجه مورد نیاز واردات بنزین در سال جاری را در دستور کار خود قرار داده است.
هر چند هنوز به روشنی مشخص نیست که وزارت نفت چه موضعی را در قبال واردات بنزین در پیش خواهد گرفت اما به نظر می رسد تعدیل نرخ بنزین، کم کردن سهمیه ها، تامین اعتبار از منابع داخلی وزارت نفت از گزینه های اصلی قابل بررسی باشند. ضمن اینکه دولت نیم نگاهی نیز به چراغ سبز مجلس برای تامین بودجه واردات دارد.
این در حالی است که معاون وزیر نفت درآخرین اظهار نظر خود درباره وضعیت بنزین، مصرف این فرآورده را به خصوص پس از اجرای طرح سهمیه بندی بی سابقه خواند واعلام کرد: متوسط مصرف بنزین در اولین ماه سال جاری ۶۹/۸ میلیون لیتر در روز بوده است که این رقم با توجه به سهمیه بندی با پیش بینی های صورت گرفته برای مصرف (۶۲ میلیون لیتر در روز) فاصله دارد.
محمد رضا نعمت زاده ادامه این روند را موجب افزایش میزان واردات عنوان و تاکید کرده بود در حال حاضر مصرف بنزین بیش از پیش بینی ها و برنامه ریزی ها انجام شده است و با ادامه روند موجود بودجه واردات بنزین تنها تا شهریور سال جاری کفاف می دهد.
در سال جاری حدود ۳/۳ میلیارد دلار از سوی مجلس برای واردات بنزین در نظر گرفته شده، این در حالی است که برخی اطلاعات رسیده حکایت از آن دارد که مجلس در بودجه امسال دست دولت و شرکت ملی نفت را برای تامین اعتبار ارز مورد نیاز واردات بنزین از هر محل دیگر به غیر از بودجه بسته است.
از سوی دیگر، در سال گذشته حدود ۲۴ میلیارد لیتر بنزین در کشور سوزانده شد که سهم واردات از این میزان حدود ۷ میلیارد لیتر بوده است.
امسال نیز به گفته مسوولان در وزارت نفت پیش بینی می شود روزانه ۱۸ تا ۱۹ میلیون لیتر بنزین وارد کشور شود که البته رقم دقیق آن با توجه به میزان مصرف در ماه های آتی مشخص خواهد شد. این در حالی است که روزانه حدود ۵۰ میلیون بنزین نیز از پالایشگاه های موجود کشور نیز بنزین تولید می شود.
در همین حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند ایران با سرمایه گذاری ۱۷ میلیارد دلاری در تاسیس و بهسازی پالایشگاه ها می تواند در سال ۱۳۹۰ به جمع صادرکنندگان بنزین بپیوندد.
اما در حال حاضر کشور با مصرف فزاینده بنزین و با کمبود قابل توجه تولید داخلی این فرآورده روبرو است که باید از طریق واردات تامین شود. البته در بخش تولید داخل نیز به جز ۲ پالایشگاه اراک و بندر عباس، سایر پالایشگاه های کشور عمری درحدود ۳۰ سال یا بیشتر دارند که با توجه به فرسودگی و به روز نشدن فناوری های مورد استفاده، عمده محصولات آنها را فرآورده های سنگین از جمله نفت کوره تشکیل می دهد.
از این رو، در کنار طرحهای جایگزینی حامل های انرژی و بهینه سازی مصرف سوخت که با هدف تطبیق الگوی تولید و مصرف انرژی به اجرا در می آید، اجرای طرح های پالایشگاهی که در کوتاه مدت کشور را به خود کفایی در تولید بنزین و سایر فرآورده های سبک برساند، از اولویت های وزارت نفت است.

نویسنده : پیمان جنوبی

منبع : روزنامه مردم سالاری