مدرسه خان

مشکل بتوان عنوان کرد که اندیشه اسلامی در ایران ابتدا در کدامیک از وجوه به فضا و معماری تبدیل شد . براحتی نمیتوان تکامل و ظهور مقوله هایی چون هندسه ، تعادل ، تقارن ، آب ، نور ، حیات و مرکزیت را بیکدیگر تبدیل کرد . همه عناصر و شگردها در نهایت هنر و خلاقیت توامان کوشیده اند تا اندیشه و تفکر توحیدی و خدای گرایانه ای را در قالب خشت و گل و سنگ و سفال جانی دوباره دهند و به زمان و مکان ترجمه ای کنند خیال انگیز.
مدرسه خان از جمله بناهای مدارس معروف و بزرگ علوم فقهی دوران صفویه می باشد که در محله اسحاق بیگ شیراز واقع گردیده است ؛ این بنا به همت الله وردی خان افشار والی شیراز و سپه سالار شاه عباس صفوی بنا گذاشته شد ، پس از مرگ ایشان پسرش سردار نامی ایران ، امام قلی خان در سال ۱۰۲۴ هجری قمری کار بنا را به اتمام رسانده ، زیر بنای این محل که به سبک بناهای درون گرا ساخته شده ۷۶۸۶ متر مربع می باشد که در زمینی به مساحت ۵۰۰۳ متر مربع در دو طبقه بنا گردیده است ، این بنا دارای یکصد حجره جهت اسکان طلاب بوده که در حال حاضر هفتاد هجره به جای مانده و نیز صحن مدرسه با یک حوض هشت گوش در مرکز و ۴ باغچه در چهار طرف آن به همراه درختان نارنج و نخل مزین گردیده است ، طول صحن ۵۱ متر و عرض آن ۴۵ متر می باشد .
سردر ورودی با تزئینات بسیار عالی و ارتفاع چشم گیر ، با کاشی های هفت رنگ تزیین شده و گل بوته های روی کاشی ها از جمله شاهکارهای هنر و معماری و کاشی کاری بوده همچنین بالای سردر، یک کتیبه با خط ثلث عالی و با قلم درشت نوشته شده که بیانگر ذوق والای هنر مند ایرانی است .
دالان ورودی مدرسه به شکل هشتی با سقفی که با شکل زیبا به صورت گنبدی با کاشی لاجوردی آبی و گل بوته های زیبا مزین شده است .
در زمان ساخت و تا عصر زندیه در طرفین جبهه غربی مدرسه دو گلدسته بلند آجری با تزیینات و کاشی کاری مفصلی وجود داشته که به دلیل مسلط بودن بر ارگ حکومتی کریم خان زند ویران گردیده است ، کاشی کاریهای سقف مدرسه مثل مسجد شیخ لطف الله در اصفهان می باشد ، در حاشیه سقف آیات قرآنی با خط ثلث عالی وجود دارد که در کتیبه آن به سال ۱۰۲۴ هجری قمری نگاشته شده ، بالای دالان ، تالار وسیعی است که روزگاری حکیم ملاصدرا ملقب به صدرالمتألهین فلسفه اشراق در آن تدریس میکرده است .
در ۴ سمت حیاط ۴ طاق نمای بلند با کاشی کاری مزین شده است که فقط سر در غربی آن به تازگی مرمت گشته است.

تحقیق و گردآوری : مازیار ذوالفقاری
عکس : محسن شجاعی فر

منبع : ماهنامه الکترونیکی هنر و معماری ایران