جلوگیری از پیری زودرس کامپیوتر

● مقدمه
كامپیوترها و در اصل قطعات تشكیل دهنده آنها دارای طول عمر محدودی هستند و البته عوامل دیگری مانند ‏حمل نادرست، وجود اشكال در قطعات تولیدی و حتی مونتاژ نادرست میتواند عمر آنها را تا حد زیادی كاهش دهد. ‏به همین دلیل است كه كامپوترها معمولا" حدود ۱۰ سال بدون خرابی عمر میكنند.
عموما نباید نگران به پایان ‏رسیدن عمر متوسط كامپیوتر ها باشیم چرا كه عمر مفید یك كامپیوتر، یعنی مدت زمانی كه قادر به اجرای نرم ‏افزارهای جدید و مدرن است، خیلی كمتر از عمر متوسط آنهاست.
یك كامپیوتر نهایتا" دارای عمر مفیدی به طول ‏‏۵ سال است. البته مواردی نیز هستند كه میتوانند عمر یك كامپیوتر را كاهش دهند و در حالی كه مدت زیادی از ‏عمر مفید یك كامپیوتر باقی است آن را از رده خارج كنند.
نمیخواهیم در این مقاله خیلی علمی و فنی به دلایل ‏خرابی یك كامپوتر اشاره كنیم بلكه سعی خواهیم كرد با بیانی بسیار ساده رایج ترین اشكالاتی را كه ممكن است ‏برای هر كامپیوتری اتفاق بیافتد شرح داده و برای هریك راه حل ساده ای نیز ارائه نماییم.
● منبع تغذیه
منابع تغذیه در یك ‏PC‏ مهمترین قطعات در حفظ سلامت یك كامپیوتر هستند، ولی با این وجود از طرف ما با ‏كمترین توجه رو به رو میشوند. بیشتر ما حاضر هستیم برای خرید یك پردازنده و یا كارت ویدیویی جدید مبالغ ‏هنگفتی هزینه كنیم اما هنگام انتخاب منبع تغذیه سعی میكنیم ساده ترین و ارزان ترین را انتخاب كنیم بی خبر از ‏اینكه همین منبع تغذیه به ظاهر بی اهمیت یكی از مهمترین قسمتها برای حفظ سلامت كامپوتر ما است.
طبق ‏تحقیقات انجام شده، خرابی های ناشی از منابع تغذیه معیوب، بالاترین درصد خرابی های سخت افزاری را به خود ‏اختصاص میدهند. از اینكه میگوییم منبع تغذیه یكی از خطرناك ترین قطعات ‏PC‏ است نباید تعجب كنید.
به هر ‏صورت این قطعه به ظاهر بی اهمیت وظیفه مهمی بر عهده دارد. منبع تغذیه باید ولتاژ بالایی برابر با ۲۲۰ ولت را ‏ورودی را به مقدار بسیار كوچكی برابر با ۳/۳ ، ۵ و یا ۱۲ ولت كه برای تغذیه قطعات مختلف كامپیوترهای مدرن ‏لارم است تبدیل نماید.‏
هنگامی كه یك منبع تغذیه خراب میشود جریان الكتریكی را به صورت نامنظم به قطعات مختلف كامپیوتر ارسال ‏میكند كه میتواند به قطعات گران قیمت كامپیوتر شما آسیب بزند. متاسفانه بیشتر منابع تغذیه توسط شركتهای ‏بی نام و نشانی كه كوچكترین توجهی به كنترل كیفیت و بسته بندی صحیح ندارند تولید شده و در كیسهای ارزان ‏قیمت جای میگیرند. به همین دلیل هر روز شاهد تعداد زیادی كامپیوتر هستیم كه عمرشان زودتر از موعد به انتها ‏رسیده است. البته گاهی اوقات آنها به چیزی بیش از قطعات گران قیمت كامپیوتر شما صدمه میزنند. منابع تغذیه ‏معیوب میتوانند صدمات جانی به بار آورده و یا حتی باعث آتش سوزی شوند. ‏
● مشکلات رایج در منابع تغذیه با کیفیت پایین
اما برای جلوگیری از چنین مشكلاتی چه باید كرد؟ البته پیدا كردن راه حل مناسب و جامع كار ساده ای به نظر ‏نمیرسد اما یك اصل كلی وجود دارد: همیشه به نام سازنده توجه كنید. البته مسلما" این بهترین راه نیست اما یكی ‏از ساده ترین و در عین حال مطمئن ترین راه های موجود برای انتخاب یك منبع تغذیه مناسب است.
خرید یك ‏قطعه از یك شركت معتبر از سازنده ای خوشنام كه متخصص تولید چنین قطعاتی است میتواند شما را تا حد ‏زیادی از سلامت قطعه خریداری شده مطمئن كند. برای پیدا كردن این سازندگان معتبر بهترین راه مراجعه به ‏اینترنت و سایتهای معتبر اینترنتی است كه چنین قطعاتی را آزمایش كرده و نتایج آن را در معرض دید عموم ‏میگذارند. البته برای خرید چنین منابع تغذیه ای مجبورید پول بیشتری بپردازید اما مطمئن باشید كه كاملا" ‏ارزش آن را دارد. ‏
راه دیگر برای جلوگیری از خرابی های منبع تغذیه، دور نگاه داشتن كامپوتر از كف زمین و محیط گرد و خاكی ‏است. گرد و خاك موجب تسریع در فرآیند خرابی منابع تغذیه میشود و معمولا" اولین چیزی را نیز كه از كار می ‏اندازد فن درون آن است.
● نصب قطعات و عدم استفاده از قطعات معیوب یا ناسازگار
سر هم كردن قطعات كامپیوتر یا به اصطلاح اسمبل كردن، یكی دیگر از مهمترین دلیل بروز خرابی در ‏كامپیوترهای شخصی است. معمولا" اشتباهات انسانی در هر كاری موجب ایجاد درصد بسیار بالایی از مشكلات و ‏خرابی ها است.
حتی كاربران با تجربه نیز گاهی اشتباه میكنند و این اشباهات گاهی میتواند فاجعه بار باشد. البته ‏بسیاری از قطعات مهم و اصلی كامپیوتر به گونه ای طراحی شده اند كه تنها در یك جهت قابل نصب هستند اما ‏حتی این قطعات نیز در معرض مشكلات ایجاد شده در رابطه با نصب نا صحیح قرار دارند. ‏
مشكلاتی مانند بروز اتصال كوتاه درون كیس میتوانند به سرعت باعث ایجاد خرابی شوند. مشكل دیگری نیز كه به ‏صورت فراگیری به چشم میخورد نصب نادرست ‏RAM‏ است كه میتواند هم به ماژول حافظه و هم به مادربرد ‏صدمه بزند. یكی دیگر از رایج ترین دلایل بروز چنین خرابی هایی نصب ناصحیح كابل برق درایو فلاپی است.‏
اما چگونه میتوان جلوی بروز این اشتباهات را گرفت؟ اگرشما از مهارت خود در سرهم كردن كامپیوتر مطمئن ‏نیستید، بهترین راه یافتن یك راهنمای مطمئن است. دفترچه های راهنمای ارائه شده همراه با قطعات مختلف نیز ‏میتوانند شما را برای نصب صحیح هر قطعه یاری دهند. هنگامی كه همه چیز را در جای خود قرار دادید، عجله ‏نكنید.
قبل از اتصال كامپیوتر به برق چند دقیقه وقت بگذارید و همه چیز را دوباره بررسی كنید. اتصالات را ‏امتحان كنید كه محكم سر جای خود قرار گرفته باشند و دقت كنید همه چیز به طور صحیح نصب شده باشد. یك ‏بررسی كوچك میتواند جلوی ضرر هنگفتی را بگیرد، پس عجله نكنید!‏
استفاده از قطعات خراب و یا ناسازگار یكی دیگر از عواملی است كه میتواند به كامپیوتر شما صدمه بزند. هنگامی ‏كه یكی از قطعات درون كامپیوتر شما صدمه میبیند (مثلا" به علت بروز خرابی در منبع تغذیه) این قطعه خراب ‏میتواند باعث بروز مشكلات جدی در قطعات دیگر شود. هنگامی كه چنین قطعه ای را بر روی یك كامپیوترهای ‏دیگر قرار میدهید، این قطعه درست مانند یك ویروس مسری میتواند باعث از كار افتادن تمام آنها شود.
البته این ‏موضوع تنها برای تجیزات قدیمی و یا دست دوم اتفاق نمی افتد بلكه قطعات جدید نیز میتوانند صدمات جبران ‏ناپذیری را به كامپیوتر ها وارد كنند! حتما" میپرسید چگونه؟! كامپیوترها روز به روز در حال پیشرفت هستند و ‏همین موضوع باعث میشود كه ناسازگاری ها بین قطعات جدید و قدیمی با شدت بیشتری خود را نشان بدهد.
‏ممكن است قطعه ای كه مدتها بر روی كامپیوتر قبلی شما به خوبی كار میكرده هنگامی كه بر روی سیستم جدید ‏قرار میگیرد آن را منفجر كند! اغراق نمیكنم واقعا" گاهی سیستم شما را منفجر میكند!!! حتی ممكن است قطعه ‏جدیدی كه به تازگی خریداری كردید نیز هنگامی كه بر روی سیستم نه چندان جدید شما نصب شد چنین فاجعه ‏را به وجود بیاورد. ‏
محافظت كردن از سیستم در برابر چنین مشكلاتی بسیار دشوار است اما برای جلوگیری از چنین حوادثی چند نكته ‏را به خاطر داشته باشید. اگر به سیستم خود قطعه دست دوم یا قدیمی را متصل میكنید قبل از استفاده كاركرد ‏صحیح و سلامت آن اطمینان حاصل كنید. اگر سیستم شما اشكال مهمی پیدا كرده است و یا مثلا" به علت خرابی ‏منبع تغذیه از كار افتاده هرگز برای پی بردن به این نكته كه كدام قطعات سالم مانده اند آنها را بر روی یك ‏سیستم جدید و سالم امتحان نكنید.
اگر میتوانید از سیستم هایی استفاده كنید كه ارزش چندانی ندارند و در ‏صورت خراب شدن زیان های هنگفتی را به شما وارد نمیكنند. اگر چنین سیستمی نیافتید میتوانید به مراكزی كه ‏در تست قطعات مهارت دارند مراجعه كرده و از آنها بخواهید قطعاتتان را برای شما تست كنند. اما به خاطر داشته ‏باشید ریسك استفاده از یك قطعه خراب به عواقبی كه ممكن است به وجود بیاورد نمی ارزد.
● اشتباهات انسانی و انصال های نادرست
خیلی وقتها خود ما باعث خرابی كامپیوترهایمان میشویم. یكی از بزرگترین اشتباهاتی كه معمولا" هنگامی كه فكر ‏میكنیم كمی حرفه ای شده ایم انجام میدهیم، قطع و وصل كردن سیمهای درون كیس هنگام روشن بودن كامپیوتر ‏است.
به عنوان یك توصیه و یا حتی قانون این حرف را جدی بگیرید: هنگامی كه كامپیوتر روشن است به هیچ ‏چیز درون كیس دست نزنید. دیگران ممكن به شما بگویند كه مثلا": اشكالی ندارد كه هنگام روشن بودن كیس ‏كابل فلاپی را در در آورده و یا آن نصب كنید چون تاثیری بر شناسایی آن بر روی سیستم نخواهد داشت، شاید ‏این حرف تا حدودی درست باشد اما شما هرگز چنین كاری را انجام ندهید.‏یكی دیگر از منابع اصلی چنین خرابی هایی ناشی از یك كلید كوچك است كه بر روی اكثر منابع تغذیه قرار دارند. ‏این همان كلید كوچك قرمز رنگی است كه به شما امكان میدهد برق ورودی را بر روی ۱۱۰ ولت یا ۲۲۰ ولت ‏تنظیم كنید. تنظیم نادرست این كلید میتوند صدمات جدی را به منبع تغذیه شما وارد كند و از این طریق حتی ‏باعث خرابی دیگر قطعات درون كامپیوتر شما نیز بشود. ‏
برای جلوگیری از چنین خرابی هایی قبل از دست زدن به هر كاری باید سیتم را از برق جدا كرد. بخش اعظمی از ‏سلامت سیستم شما به سلامت منبع تغذیه ای بستگی دارد كه توان مورد نیاز برای هر قطعه را تامین میكند.
‏كابلهای معیوب و اتصالهای ناقص میتوانند صدمه های جدی را به قطعات كامپیوتر شما وارد كنند. البته در باره این ‏مشكلات قبلا" در قسمت مربوط به منابع تغذیه صحبت كرده بودیم اما قصدم از تكرار این مطالب ذكر این نكته ‏است كه تنها پاورهای غیر استاندارد نیستند كه میتوانند چنین مشكلاتی را به وجود بیاورند. بلكه بهترین پاورها ‏نیز میتوانند در صورت استفاده نادرست خطر آفرین و نامطمئن باشند. ‏
در هنگام ایجاد تغییر در كامپیوتر رعایت نكات ساده ای میتواند خطرات را تا حد زیادی كاهش دهد. بسیاری از ‏قطعات كامپیوتر به صورت پیش فرض نباید با یكدیگر تماس پیدا كنند. اتصالهای اشتباه و یا نا خواسته میتواند ‏باعث عبور مقدار جریان الكتریكی بیش از آنچه اكثر قطعات كامپیوتر قادر به تحمل آن هستند بشود و این مساله ‏مسلما" نكته خوبی نخواهد بود! اتصالهای كوتاه در سیستم های كامپیوتری معمولا" هنگامی اتفاق می افتند كه ‏یكی از تجهیزات سیستم به صورت نا صحیح نصب شده باشند و یا قسمت های فلزی یكی از قطعات با قطعه ‏دیگری برخورد كند.
یكی دیگر از دلایل اصلی ایجاد چنین اتصالهای ناخواسته ای پیچ های گمشده ای هستند كه ‏گهگاهی از دست شما به درون سیستم می افتند و مثلا" ممكن است بین مادربرد و بدنه كیس قرار بگیرند.
نتیجه ‏چنین اتصال كوتاهی میتواند برای كامپیوتر شما فاجعه بار باشد. اگر میخواهید یك سیستم جدید را اسمبل كنید، ‏یا اینكه تجهیزات جدیدی به كامپیوتر قدیمی خود اضافه نمایید، پس از اتمام كار چند لحظه صبر كنیدو مطمن ‏شوید همه چیز در جای حود قرار گرفته است. اطمینان حاصل كنی هیچ یك از سیم های بدون محافظ با بدنه ‏كیس، یكدیگر و با قطعات مجاور تماس پیدا نكرده باشند. مطمن باشید كه تمامی پیچهای گمشده را یافته اید. ‏فراموش كردن آنها و نادیده گرفتنشان بعدا میتواند باعث افسوس شما بشود.
● ابزارهای ‏USB - الکتریسیته ساکن
ممكن است هنگام استفاده از ابزارهای ‏‎ USBنیز به مشكلاتی برحورد كرده باشد. هر چند این مشكلات كمیاب ‏هستند و به ندرت روی میدهند اما در صورت بروز میتوانند خسارات زیادی را به سیستم شما وارد كنند. البته این ‏مشكلات تا حد زیادی تصادفی هستند. یك ابزار ‏USB‏ ممكن است ماهها و یا سالهای متمادی با سیستم شما به ‏خوبی كار كند اما به یكباره باعث نابودی آن شود.
اصلی ترین دلیل وجود چنین مشكلاتی در ابزارهای ‏USB‏ این ‏نكته است كه این اتصال نسبت به دیگر اتصالات ‏PC‏ از توان بالاتری استفاده مینماید به همین خاطر بروز یك ‏اتصال كوتاه كوچك میتواند برای آن بسیار خطرناك تر ار دیگر اتصالات باشد. یكی دیگر از دلایل بروز چنین ‏مشكلاتی به توانایی ذاتی این درگاه برای اتصال یا جدا نمودن ابزارها در هنگام روشن بودن سیستم باز میگردد. این ‏توانایی میتواند احتمال بروز حادثه های الكتریكی و مشكلاتی از این قبیل را تا حد زیادی افزایش دهد.
اما چگونه ‏میتوان جلوی بروز چنین مشكلاتی را گرفت؟ در حقیقت هیچ راه مشخصی برای جلوگیری از این مشكلات وجود ‏ندارد. اما مثل همیشه احتیاط و دقت میتواند میزان بروز مشكلات را به میزان زیادی كاهش دهد. البته با توجه به ‏این كه بیشتر مشكلات ایجاد شده هنگام استفاده از اتصالهای ‏USB‏ جلوی كیس روی میدهد بهتر است با اتصال ‏یك هاب ساده و ارزان قیمت ‏USB‏ به یكی از درگاههای پشت كیس، میزان استفاده ار درگاههای جلوی را كاهش ‏داده و به همین وسیله فرسایش و میزان خرابی آنها را نیز كمتر كنید.‏
شوكهای ایجاد شده توسط الكتریسیته ساكن برای مدارهای الكترونیكی مرگبار هستند، همه ما چیزهایی در باره ‏خطرات الكتریسته ساكن برای كامپیوتر شنیده ایم. در حقیقت اگر بی دقت باشید، الكتریسیته ساكن میتواند ‏قطعات كامپیوتر شما را نابود كند. وقتی بر روی قالی ماشینی یا موكت راه میروید و سپس دست خود را به ‏دستگیره در میگیرید، میتوانید حضور این نیرو را احساس كنید.
البته شاید آن موقع به نظر شما نیروی بسیار كم و ‏ضعیفی به نظر برسد، اما همین نیروی ضعیف برای مدارهای مجتمع (‏IC‏ ها) و دیگر قطعات ظریف الكترونیكی ‏بسیار بیشتر از حد تحمل است. به خاطر داشته باشید هنگام دست زدن به قطعات درون كیس حتما" بار الكتریكی ‏بدن خود را تخلیه نمایید. برای این كار كافی است یك جسم فلزی كه با زمین در تماس است (مانند لوله های آب ‏و یا شیرهای دستشویی) را لمس كنید. البته لمس هر قطعه فلزی دیگری (مانند بدنه منبع تغذیه درون كیس) نیز ‏میتواند نتیجه مشابهی در پی داشته باشد.
میتوانید از دستبند های ضد الكتریسیته ساكن هم استفاده كنید ولی ‏استفاده از آنها خیلی ضروری نیست. در ضمن از پوشیدن لباس و یا جوراب پشمی هم خود داری كنید چون تماس ‏بدن شما با این لباسها خود به خود الكتریسیته ساكن ایجاد میكند.
● سایر موارد نیازمند توجه
جا به جایی كامپیوتریكی دیگر از مواردی كه میتواند صدمات جدی به كامپیوتر شما وارد كند حمل و نقل بی دقت آن است. كامپیوتر از ‏قطعات مختلف ساخته شده كه همگی با استفاده از اتصال دهنده ها و كابلها به هم متصل هستند. حمل و نقل بی ‏دقت میتواند باعث جدا شدن و یا تغییر حالت این اتصالات شده و فاجعه بیافریند. پس هر بار كه سیستم خود را ‏حركت میدهید (حتی اگر آن را مسافت كوتاهی جابجا میكنید) پوشش كیس را از جای خود بردارید و تمامی ‏اتصالات را با دقت كنترل كنید. مطمئن باشید با انجام این كار طول عمر سیستم خود را تا حد زیادی افزایش ‏خواهید داد.‏
اوركلاكینگآخرین موضوعی كه در این مقاله به آن خواهیم پرداخت مشكلاتی است كه اوركلاك كردن قطعات مختلف به ‏وجود میاورد. امروزه اوركلاك كردن در بین كاربران كامپیوتر طرفداران زیادی پیدا كرده است. خیلی از ما میخواهیم ‏كه پول یك سیستم متوسط را پرداخت كنیم و از آن كارایی در حد یك سیستم سطح بالا بدست بیاوریم. به ‏همین خاطر اكثرا" سعی میكنیم سیستم خود را اوركلاك كنیم.
اوركلاك كردن قطعا مختلف باعث ایجاد فشار بر ‏روی آنها خواهد شد. از آنجایی كه در بیشتر موارد برای انجام یك اوركلاك موفق نیاز به افزایش ولتاژ نیز داریم، ‏ولتاژ بالاتر نیز مزید بر علت شده و عمر قطعات را بیش از پیش كاهش میدهد. البته معمولا" اوركلاك كردن به ‏یكباره سیستم را نابود نمیكند! در بیشتر موارد انجام این عمل باعث ایجاد صدمات مختلفی در بلند مدت شده و ‏در نهایت عمر كل سیستم را كاهش خواهد داد. در موارد نادری ، مخصوصا" وقتی به یكباره فركانس و یا ولتاژ تا ‏حد زیادی افزایش داده شود، ممكن است خرابی و سوختگی سریع قطعات نیز اتفاق بیافتد. ‏
انجام اوركلاك موفق نیاز به سعی و حوصله زیاد و استفاده از روش آزمون و خطا دارد، اگر قصد انجام چنین كاری را ‏دارید با دقت زیاد آن را انجام دهید و همیشه سعی كنید در ابتدا از تجربیات دیگران بهره ببرید. به خاطر داشته ‏باشید كه با انجام این كار گارانتی قطعه و یا كل سیستم باطل خواهد شد. البته بهتر است اصلا" از خیر این كار ‏بگذرید اما اگر حتما" قصد انجام آن را دارید خیلی دقت كنید.‏
● سخن آخر
خوب مسلما" هرگز نمیتوان به تمامی مشكلاتی كه برای یك ‏PC‏ به وجود میاید و دلایل این مشكلات اشاره كرد. ‏اما در این مقاله مهمترین و شایع ترین مشكلات مربوط به سخت افزار را شرح دادیم و سعی كردیم كه راه حل های ‏ساده ای برای پیشگیری از آنها ارائه كنیم. البته همانطور كه خودتان هم دیدید در اینجا هم خطاهای انسانی نقش ‏بسیار مهمی در ایجاد این مشكلات دارند.
پس قبل از انجام هركاری تا آنجا كه ممكن است مطالعه كنید و با ‏دیگران مشورت نمایید. هرگز عجله نكنید و به خاطر داشته باشید اندكی صرف وقت بیشتر میتواند باعث صرفه ‏جویی زیادی در هزینه های شما بشود.‏
این‌ مقاله در ماهنامه كاربر ۱۶ نیز چاپ شده و كلیه حقوق نشر و نشرالكترونیك آن متعلق به ماهنامه كاربر می‌باشد.

منبع : گروه علمی نابغه های ایران