تغییرات از هم اکنون در راهند

گرم شدن جو زمین می تواند به چندین طریق سلامت و بهداشت را تحت تاثیر قرار دهد. مستقیم ترین این تاثیرات ایجاد امواج قوی تر و داغ تر گرماست كه در صورتی كه كاهش دما در بعدازظهر اتفاق نیفتد، می تواند بسیار مخاطره آمیز باشد.
● آیا گرم شدن زمین برای سلامتی زیان آور است؟
امروزه در میان دانشمندان كمتر كسی منكر این واقعیت است كه جو زمین رو به گرم شدن است. همچنین اكثریت ایشان توافق دارند كه سرعت این گرم شدن رو به افزایش بوده و نتایج این تغییر دما می تواند به شكل فزاینده ای مخرب باشد. حتی دانش آموزان دبیرستانی می توانند از برخی نتایج فرضی آن آگاه شوند: اقیانوس ها گرم شده و یخ ها ذوب می شوند و در نتیجه سطح آب دریاها بالا می آید و آب نمك سراسر سواحل كم ارتفاع را می پوشاند. در عین حال زمین های قابل كشت تغییر ماهیت می دهند. الگوهای جوی در هم و بر هم و توفان ها شدیدتر می شوند.
به همین ترتیب پدیده های ناآشناتر هم می توانند زیان آور باشند، مدل های كامپیوتری به شكل قابل توجهی پیش بینی می كنند كه گرم شدن زمین و سایر تغییرات آب و هوایی كه به وسیله آن القا می شوند، میزان وقوع و توزیع بسیاری از بیماری های جدی را افزایش می دهند. متاسفانه به نظر می رسد كه این پیشگویی ها درست باشند.
گرم شدن جو زمین می تواند به چندین طریق سلامت و بهداشت را تحت تاثیر قرار دهد. مستقیم ترین این تاثیرات ایجاد امواج قوی تر و داغ تر گرماست كه در صورتی كه كاهش دما در بعدازظهر اتفاق نیفتد، می تواند بسیار مخاطره آمیز باشد.
متاسفانه به نظر می رسد كه سرد شدن هوا در شب هنگام اتفاق نیفتد. جو زمین به صورتی ناهمگون گرم می شود و حداكثر افزایش دما در شب ها، در زمستان و در ارتفاعات، بیش از ۵۰ درجه خواهد بود.
تا سال ،۲۰۲۰ مرگ های ناشی از گرما در برخی مناطق دو برابر خواهد شد. به علاوه، گرمای طولانی مدت می تواند تولید دود و پراكندگی مواد حساسیت زا را افزایش دهد. هر دو اینها می توانند علائم تنفسی را سبب شوند.
بررسی الگوهای جوی نشان می دهد كه گرم شدن زمین همچنین می تواند از راه های غیرمستقیم تر مانند جاری شدن سیلاب ها و بروز خشكسالی ها به دلیل تغییرات شدید جوی سلامتی انسان را به مخاطره اندازد. با گرم شدن اتمسفر در طول یك قرن اخیر، خشكسالی در مناطق لم یزرع برای مدت بیشتری ادامه یافته و سیلاب های عظیم به دفعات بیشتری جاری شده اند. علاوه بر مرگ هایی كه بر اثر غرق شدگی یا گرسنگی شدید اتفاق می افتند، این بلایا به راه های مختلف پیدایش، طغیان و گسترش دوباره بیماری های عفونی را به همراه دارند.
این چشم انداز بسیار نگران كننده است، چرا كه بیماری عفونی غولی است كه بازگردانیدن آن به بطری كار بسیار دشواری خواهد بود. ممكن است در مقایسه با یك سیل ویرانگر یا یك خشكسالی وسیع، با حمله بیماری عده كمتری از بین بروند، اما اگر بیماری در جامعه ریشه بدواند، ریشه كنی آن بسیار دشوار بوده و می تواند به سایر مناطق حمله كند.
مقوله كنترل در جهان در حال توسعه، یعنی جایی كه امكانات كمتری برای پیشگیری و درمان در اختیار قرار دارد، با دشواری های بیشتری روبه رو است. اما ملیت هایی كه به لحاظ فناوری پیشرفته تر هستند نیز می توانند قربانی حمله های غافلگیركننده بیماری باشند، یعنی همان چیزی كه سال گذشته با اولین هجوم ویروس نیل غربی به آمریكای شمالی روی داده و مرگ هفت نفر از اهالی نیویورك را سبب شد. در عصر حاضر با رونق تجارت و مسافرت در سطح جهان، اگر عامل بیماری زا یا پاتوژن محیط مناسبی برای فعالیت یافته و بروز بیماری را در یك منطقه سبب شود، به زودی تمامی قاره ها بدان آلوده خواهند شد.
سیلاب ها و خشكسالی های حاصل از تغییرات جهانی آب و هوا می توانند از راه های دیگر نیز سلامتی را تهدید كنند. این پدیده طبیعی می تواند با صدمه به محصول، آن را مستعد آلودگی با آفات و علف های هرز كرده و با به هدر دادن منابع غذایی سوءتغذیه را در جوامع انسانی دامن بزنند. همچنین می توانند جابه جایی جمعیت در كشورهای در حال توسعه را به صورت دائمی یا نیمه دائمی سبب شده و افزایش بی رویه جمعیت و بیماری های ناشی از آن همچون سل را به همراه داشته باشند.
گرم شدن اتمسفر می تواند تغییرات شدیدتر و افراطی تری را در هوا به دنبال داشته باشد و این بخش بدین دلیل است كه گرم شدن، چرخه آب را شتاب می بخشد، یعنی فرایندی كه در آن بخار آب كه قسمت اعظم آن از اقیانوس ها می آید، وارد جو شده و سپس متراكم شده و به اقیانوس بازمی گردد.
گرم شدن اتمسفر سبب گرم شدن اقیانوس ها می شود (تسریع در تبخیر را موجب می گردد) اتمسفر گرم بیش از اتمسفر سرد رطوبت را در خود نگاه می دارد. زمانی كه آب اضافی متراكم شود، احتمال بارش رگبارهای عظیم بیشتر می شود.
همزمان با گرم شدن اقیانوس ها خشكی نیز گرم و در نواحی خشك، زمین تفتیده می شود. این امر موجب افزایش گرادیان فشار می شود. در نتیجه بادها وزیدن می گیرند و گردبادها، تورنادوها (گردبادهای عظیم) و سایر توفان های قدرتمند را شكل می دهند. به علاوه تغییر فشار و گرادیان های دمایی همراه با گرم شدن جو زمین می تواند توزیع زمانی و مكانی توفان ها، سیلاب ها و خشكسالی ها را تغییر دهد.
من به اثرات نگران كننده گرم شدن جو زمین و آشفتگی الگوهای آب و هوایی با جزئیات بیشتری خواهم پرداخت، اما باید خاطرنشان كنم كه تمامی این تغییرات بد نخواهد بود. دماهای بسیار بالا در مناطق گرم كاهش جمعیت حلزون ها را كه ناقل شیستوزومیازیس (یك بیماری انگلی) هستند، به همراه دارند. زمستان های گرم تر در مناطق سردسیر كاهش حملات قلبی ناشی از سرما و بیماری های تنفسی را سبب می شوند. اما بر روی هم رفته، اثرات ناخوشایند هوای متغیر احتمالاً بیشتر با تنش ها و وقایع نامطلوب پیش بینی نشده ای همراه خواهند بود كه نكات مثبت آنها را تحت الشعاع قرار می دهد.
● پشه ها و افزایش دما
بیماری های انتقال یافته به وسیله پشه ها از قبیل مالاریا، تب دانگ، تب زرد و انواع گوناگون آنسفالیت از نگران كننده ترین بیماری هایی هستند كه با گرم شدن هوا شیوع پیدا می كنند. پشه ها با مكیدن خون انسان یا حیوان آلوده به میكروارگانیسم عامل بیماری، آن را وارد بدن خود می كنند. سپس عامل بیماری زا (پاتوژن) در بدن پشه تكثیر شده و با نیش زدن فرد بعدی به وی منتقل می شود.
انتظار می رود كه بیماری های انتقال یافته به وسیله پشه ها شیوع روزافزونی پیدا كنند چرا كه حشرات ناقل این بیماری ها به شرایط آب و هوایی بسیار حساس هستند. سرما می تواند دوست انسان باشد، چرا كه پشه ها را محدود به فصول و مناطقی می سازد كه دمای آنها از حداقل های معینی بالاتر است. یخبندان زمستانی بسیاری از تخم ها، لاروها و پشه های بالغ را می كشد. پشه آنوفل كه انگل مالاریا (مانند پلاسمودیوم فاسیپاروم) را منتقل می كند، شیوع پایدار مالاریا را تنها در مناطقی موجب می شود كه دمای آنها به صورت روتین از ۶۰ درجه فارنهایت تجاوز می كند. به همین ترتیب پشه های ناقل تب زرد و تب دانگ تنها در مناطقی كه دما به ندرت به پایین تر از ۵۰ درجه فارنهایت می رسد، قادر به انتقال ویروس هستند.
حرارت بیش از حد به اندازه سرما در كشتن حشرات موثر است. اما پشه ها با افزایش دما در محدوده ای كه برای بقای آنها مناسب است، سریع تر تكثیر یافته و بیشتر نیش می زنند. در عین حال، دمای بالاتر سرعت تكثیر و بالغ شدن پاتوژن های درون آنها را افزایش می دهد. در دمای ۶۸ درجه فارنهایت انگل پلاسمودیوم فاسیپاروم برای بلوغ كامل به ۲۶ روز زمان نیاز دارد، اما در دمای ۷۷درجه فارنهایت تنها به ۱۳ روز زمان نیاز خواهد داشت. پشه آنوفل، ناقل پارازیت مالاریا تنها چند هفته زنده می ماند. دماهای بالاتر احتمال بلوغ به موقع پارازیت را برای اینكه پشه بتواند عفونت را منتقل كند، افزایش می دهند. با افزایش دما پشه ها می توانند در مناطقی كه سابقاً برای رشد آنها محل نامساعدی بوده اند، گسترش یافته و بیماری را با خود بیاورند. به علاوه، شب ها و زمستان های گرم تر می توانند امكان انتشار بیشتر بیماری را برای مدتی طولانی تر در مناطقی كه هم اكنون این بیماری در آنها شایع است، فراهم سازند.
دمای بالاتر تنها عامل موثر در افزایش عفونت های انتشار یافته توسط پشه ها نخواهد بود. تشدید سیلاب ها و خشكسالی های ناشی از گرم شدن جو زمین هر یك می توانند شیوع این بیماری ها را با آماده سازی زمینه برای پرورش حشراتی كه تخم آنها در آب های راكد زنده می ماند، دامن بزنند. با عقب نشینی سیلاب ها، گودال ها بر جای می مانند. در زمان خشكسالی، جویبارها می توانند حوضچه های راكدی ایجاد كنند كه مردم با ظرف از آنها آب می كشند. این حوضچه ها و ظرف ها نیز می توانند محل خوبی برای پرورش پشه های جدید به حساب آیند. با تغییر آب و هوا یا سایر فرآیندها (از قبیل تغییر پناهگاه ها توسط انسان) كه كاهش جمعیت دشمنان پشه ها را به دنبال دارند، فرصت دیگری برای تكثیر پشه ها ایجاد می شود.
● پشه ها در ماه مارس
مالاریا و تب دانگ دو مورد از بیماری های انتقال یافته توسط پشه ها هستند كه با افزایش دمای هوا، گسترش قابل توجهی پیدا می كنند. مالاریا (كه علائم آن تب، لرز، دردهای بدنی و كم خونی است) هم اكنون روزانه ۳هزار انسان را به كام مرگ می فرستد كه بیشتر آنها را كودكان تشكیل می دهند. برخی از الگوها پیش بینی می كنند كه تا پایان قرن بیست و یكم گرمای پایدار محدوده انتقال مالاریا را از ۴۵ درصد جمعیت جهان به ۶۰ درصد افزایش خواهد داد. این خبر با توجه به اینكه واكسنی در دست نیست و انگل های بیماری زا در حال مقاوم شدن به داروهای استاندارد هستند، خبر بدی به حساب می آید. همانطور كه الگوهای موجود نشان می دهند، مالاریا در حال ظهور مجدد در بخش های شمال و جنوبی مناطق استوایی است. ایالات متحده برای مدت طولانی زیستگاه پشه آنوفل بوده و مالاریا در دهه های پیشین در این كشور شایع بوده است. در سال های ۱۹۸۰ برنامه های كنترل پشه و سایر تمهیدات بهداشت عمومی، بیماری را به كالیفرنیا محدود كرده بود. اما از سال ۱۹۹۰ زمانی كه داغ ترین دهه آغاز شد، مالاریا در فصول گرم در تگزاس، فلوریدا، جورجیا، میشیگان، نیوجرسی و نیویورك (همچنین تورنتو) شایع شد. بدون شك این اپیزودها با ورود یك مسافر كه احتمالاً به صورت غیرقانونی با كشتی آمده، شروع شده است، اما پارازیت ها شرایط مساعدی در ایالات متحده یافته اند یعنی گرما و رطوبت كافی و تعداد زیادی پشه كه قادر به انتقال آنها به قربانیانی بوده اند كه در محل سكونت داشتند. مالاریا به شبه جزیره كره، بخش هایی از اروپای جنوبی و شوروی سابق و ساحل آفریقای جنوبی در طول اقیانوس هند بازگشت.
تب دانگ (یك بیماری ویروسی شبه آنفلوآنزا كه گاه خونریزی مرگبار داخلی را سبب می شود) نیز در حال گسترش است. امروزه این بیماری تقریباً ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر را در مناطق استوایی و زیر خط استوا (به ویژه در مناطق شهری و اطراف آنها) گرفتار كرده است. این بیماری در طول یك دهه اخیر دامنه خود را در قاره آمریكا توسعه داده و در پایان سال های ۱۹۹۰ تا بوئنوس آیرس پیش رفته است. همچنین راه خود را در شمال استرالیا گشوده است. هنوز واكسن و یا داروی خاصی برای آن یافت نشده است.
گرچه گسترش مالاریا و تب دانگ با پیش بینی ها جور درمی آید، علت آن نمی تواند منحصر به گرم شدن جو زمین باشد. سایر عوامل نیز باید دست اندركار بوده باشند، نظیر تخریب محیط زیست به گونه ای كه برای تكثیر پشه مساعد بوده باشد، سهل انگاری در اجرای برنامه های كنترل پشه و سایر برنامه های بهداشت عمومی، افزایش مقاومت نسبت به داروها و حشره كش ها. اما با همراه شدن سایر عواقب ناشی از گرم شدن هوا یا شیوع بیماری، احتمال دخالت تغییرات آب و هوایی در این وضعیت قوت می گیرد.
در مورد ارتفاعات نیز وضع بدین صورت است. در مناطق مرتفع همان گونه كه پیش بینی می شود، هوای گرم همراه با گیاهان و پروانگان از كوه ها بالا می رود و یخ های قله ها ذوب می شوند. از سال ۱۹۷۰ در مناطق استوایی، ارتفاعاتی كه در آنها دمای هوا همیشه زیر نقطه انجماد است، تا ۵۰۰ پا بالاتر رفته اند. همچنین پشه ها و بیماری های انتقال یافته توسط پشه ها نیز به سمت بالا در حال حركت بوده اند. در قرن نوزدهم، استعمارگران اروپایی آفریقا برای گریز از هوای خطرناك باتلاقی («هوای بد» كه معادل لاتین آن «مالاریا» است) كه بیماری را در مناطق كم ارتفاع شدت می بخشید، در ارتفاعات ساكن می شدند. امروزه بسیاری از این نواحی بهشتی به مخاطره افتاده اند. وجود حشرات و بیماری هایی كه حشرات ناقل آنها هستند، در جنوب و مركز آمریكا، آسیا، شرق و مركز آفریقا گزارش شده است. از سال ۱۹۸۰ پشه های ناقل تب دانگ كه زمانی به نواحی كم ارتفاع محدود می شدند، در ارتفاعات هند شمالی، در یك مایل بالاتر از دامنه و ارتفاعات آند در كلمبیا در ۳/۱ مایل بالاتر یافت شده اند. وجود آنها خطر تب زرد و تب دانگ را افزایش می دهد. الگوهای مهاجرت حشرات در كوه ها سریع تر از سطح دریا تغییر می یابد.این تغییرات می توانند نشانگری از تغییرات آب وهوایی و بیماری هایی باشند كه قلمرو خود را گسترش می دهند.
● فرصت طلب ها شرایط افراطی را دوست دارند
افزایش تغییرات آب وهوایی ناشی از گرم شدن، احتمالاً می تواند بیش از افزایش دما به تنهایی در شیوع ناخوشایند بیماری ها موثر باشد. برای مثال زمستان های گرمی كه تابستان های خشك و سوزانی را در پی دارند (الگویی كه می تواند با گرم شدن اتمسفر، بسیار مرتبط باشد)، انتقال آنسفالیت سن لوئیس و سایر عفونت هایی را كه در میان پرندگان، پشه های شهری و انسان ها می چرخند، تسهیل می كنند.
به نظر می رسد این تغییرات در پیدایش غافلگیركننده ویروس نیل غربی در سال گذشته در شهر نیویورك دخیل بوده باشد. هیچ كس نمی داند كه این ویروس چگونه راه خود را به ایالات متحده باز كرده است. اما یك توضیح قابل قبول برای مقاومت و تكثیر آن در این منطقه می تواند تاثیر آب و هوا بر روی پشه های Culex pipien باشد كه مسئول حجم عظیم انتقال ویروس هستند. این ساكنین مناطق شهری، در زیرزمین های مرطوب، جوی ها، فاضلاب ها و استخرهای آب آلوده تخم ریزی می كنند.
تعامل میان هوا، پشه ها و ویروس احتمالاً بدین شكل بوده است: زمستان ملایم ۹۹- ۱۹۹۸ ادامه حیات بسیاری از پشه ها را در بهار زودهنگام امكان پذیر كرده است.
خشكسالی در بهار و تابستان شرایط مساعدی به وجود آورده است تا مواد غذایی آلی در مناطق مساعد برای پرورش پشه ها در دسترس قرار بگیرند و در عین حال موجب مرگ دشمنان پشه ها نظیر ساس های ماده شده است كه می توانند در كنترل جمعیت پشه ها موثر باشند.
خشكسالی همچنین تجمع بیشتر پرندگان را سبب شده است. آنها ناچار به استفاده مشترك از تعداد كمتری چاله های آب بوده اند كه بسیاری از آنها به طور طبیعی توسط پشه ها مورد استفاده قرار می گرفته اند.
زمانی كه پشه ها به ویروس آلوده شده اند، موج گرمای همراه با خشكسالی، بلوغ ویروس را در بدن آنها تسریع كرده است. سپس با تغذیه پشه های آلوده از خون پرندگان، ویروس به سرعت به بدن آنها منتقل شده است. بدین ترتیب پرندگان و همچنین پشه ها یكی پس از دیگری آلوده شده اند و در نهایت آلودگی به انسان انتقال یافته است. در پایان ماه اوت، بارش باران های تند و جاری شدن سیلاب ها، چاله های جدیدی را برای پرورش پشه های كولكس و سایر پشه ها فراهم آورده و افزایش مهارنشدنی ناقلین ویروس را به دنبال داشته است.
سایر ناقلین بیماری «آفت ها» هستند، یعنی فرصت طلب هایی كه در شرایط نامساعد برای گونه های دارای نیازهای اختصاصی تر به سرعت تولیدمثل و رشد می كنند. در سال های ۱۹۹۰ تغییرات آب وهوایی به بروز یك بیماری جدید در انسان منجر شد كه ناقل آن جوندگان بودند: سندرم تنفسی هانتاویروس كه عفونت به شدت كشنده شش ها بوده و می تواند با تنفس ذرات ویروسی نهفته در ترشحات و مواد دفعی جوندگان از حیوانات به انسان منتقل شود.
وضعیت های جوی افراطی پی درپی در جنوب غربی ایالات متحده در سال ۱۹۹۳ كه صحنه را برای طغیان ویروس در میان انسان آماده كردند، خشكسالی های طولانی بودند كه به باران های سیل آسا منتهی می شدند.
ابتدا یك خشكسالی محلی به كاهش جمعیت حیواناتی انجامید كه جوندگان را شكار می كردند، نظیر جغدها، عقاب ها، بازهای چمنزار، بازهای دم قرمز، گرگ های چمنزار و مارها. سپس در اوایل سال ۱۹۹۳ این خشكسالی با بارش باران های سیل آسا پایان یافت و غذاهایی مثل ملخ به فراوانی در دسترس جوندگان قرار گرفتند. انفجار جمعیتی كه در نتیجه این امر رخ داده ویروسی را كه هم به صورت غیرفعال و هم به صورت ایزوله به گروه كوچكی محدود می شد، در میان جوندگان بسیاری انتشار داد. با بازگشت خشكسالی در تابستان حیوانات در جست وجوی غذا وارد خانه ها شدند و بیماری را به انسان منتقل كردند. با فرا رسیدن پاییز ۱۹۹۳ تعداد جوندگان كاهش یافته و میزان شیوع كمتر شد.
اپیزودهای بعدی سندرم هانتاویروس در ایالات متحده، محدودتر و كنترل شده تر بوده اند، و این بخشی بدین دلیل است كه هم اكنون سیستم های هشدار سریع تعیین می كنند كه زمان اقدامات پیشگیرانه چه موقع است و مردم نیز آموخته اند كه باید از تماس با ترشحات بدن حیوانات پرهیز كنند. اما بیماری در آمریكای لاتین پیدا شده است، همان جایی كه برخی شواهد شوم و بدیمن، احتمال انتقال آن را از انسان به انسان مطرح می كنند.
همان گونه كه سرانجام طبیعی اولین ایپزود هانتاویروس نشان می دهد، اكوسیستم ها معمولاً در شرایط افراطی قادر به بقا هستند.
آنها حتی با تغییرات فصلی شرایط جوی قوی تر می شوند، چرا كه گونه هایی كه در آب وهوای متغیر زندگی می كنند، می بایست توانایی كنار آمدن با شرایط بسیار متفاوت را كسب كنند، اما طولانی شدن شرایط افراطی و نوسانات بسیار گسترده شرایط جوی می تواند قابلیت بازگشت اكوسیستم را به حالت اول مخدوش سازد (برای مثال گرم شدن دائمی اقیانوس ها، جزایر مرجانی را در معرض خطر قرار می دهد و آتش سوزی جنگل ها به دلیل خشكسالی، ساكنین آنها را تهدید می كند) و تغییر ناگهانی اكوسیستم، یكی از مهم ترین راه هایی است كه تغییر آب و هوا از آن طریق سلامت انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. كنترل آفات یكی از خدماتی است كه طبیعت به انسان ارائه می كند، اما متاسفانه توجه چندانی بدان نمی شود. اكوسیستم هایی كه كاركرد خوبی دارند و گونه های متنوعی را در بر می گیرند، به كنترل ارگانیسم های موذی كمك می كنند. افزایش گرما و شرایط افراطی جوی، تخریب بیشتر اكوسیستم را سبب می شود و بدین ترتیب رشد جمعیت های فرصت طلب و انتشار بیماری تسهیل می شود.
● هوای ناسالم
علاوه بر انتشار بیماری هایی كه به واسطه (ناقل) نیاز دارند، گرم شدن زمین، احتمالاً میزان وقوع بیماری های انتقال یافته به وسیله آب مانند وبا (یكی از عوامل اسهال شدید) را افزایش می دهد. گرم شدن به خودی خود می تواند در تغییر موثر باشد، همان گونه كه تعداد و وسعت سیلاب ها و خشكسالی ها را افزایش می دهد. ممكن است عجیب به نظر برسد كه خشكسالی می تواند بیماری های منتقل شده توسط آب را افزایش دهد، اما خشكسالی می تواند میزان دسترسی به آب سالم آشامیدنی را كاسته و غلظت آلاینده ها را بالا ببرد. همچنین فقدان آب پاكیزه در زمان خشكسالی وضعیت بهداشتی مبتلایان به اسهال و تب را كه آب زیادی از دست داده و نیازمند استفاده از آب سالم برای جایگزین كردن آب از دست رفته هستند، به مخاطره می افكند.
سیلاب ها انتشار بیماری های انتقال یافته از آب را به روش های مختلف تسهیل می كنند.
آنها فاضلاب و سایر منابع دارای عوامل بیماری زا (نظیر كریپتوسپوریدیوم) را به آب آشامیدنی وارد می كنند. همچنین آب آشامیدنی را به كود و فاضلاب آلوده می سازند. كود و فاضلاب هر یك می توانند با آب گرم مخلوط شده و رشد جلبك های زیان آور را در آب سبب شوند. برخی از این جلبك ها بر روی انسان به طور مستقیم اثر سمی دارند، چرا كه بخارات سمی تولید می كنند. بقیه آنها ماهی ها و صدف ها را آلوده می كنند كه خوردن آنها بیماری انسان را به همراه دارد. كشفیات اخیر نشان داده اند كه جلبك ها از راهی دیگر نیز می توانند سلامتی انسان را تهدید كنند. رشد آنها، تكثیر پاتوژن های گوناگون را به همراه دارد كه از آن میان می توان به ویبریوكلرا عامل بیماری وبا اشاره كرد.باران های شاخ آفریقا كه در نتیجه گرم شدن هوا در سال های ۱۹۹۷ و ۱۹۹۸ باریدند، مثالی هستند از اینكه چگونه افزایش سیلاب ها بر اثر گرم شدن هوا، زندگی انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. بارندگی زیاد اپیدمی های وبا و دو عفونت انتقال یافته توسط پشه یعنی مالاریا و تب دره رینت (یك بیماری شبه آنفلوآنزایی كه می تواند دام ها و نیز انسان را آلوده كند) را سبب می شود.
در غرب، توفان دریایی میچ، آمریكای مركزی را در ۱۹۹۸ برای سه سال مورد حمله قرار داد. این توفان سیلاب هایی را موجب شد كه حداقل جان ۱۱هزار نفر را گرفتند. اما این تنها آغاز ویرانگری بود. پس از آن هندوراس هزاران مورد وبا، مالاریا و تب دانگ را گزارش كرد. در فوریه همین سال باران های پیش بینی نشده و گردبادها، بخش های عظیمی از آفریقای جنوبی را تحت پوشش قرار دادند. سیل های موزامبیك و ماداگاسكار صدها نفر را كشته، هزاران نفر را بی خانمان كرده و وبا و مالاریا را انتشار دادند. این وقایع همچنین می توانند توسعه اقتصادی و فواید آن را برای بهداشت عمومی در مناطق آسیب دیده برای سال ها به تاخیر اندازند.
● راه حل ها
میزان تلفات و خسارات بهداشتی حاصل از گرم شدن زمین، تا حد زیادی به مراحل آماده سازی برای رویارویی با خطر بستگی دارد. راهكار ایده آل دفاعی از چند مرحله تشكیل می شود؛ یكی از آنها بهبود سیستم های نظارتی است كه بتوانند بلافاصله پیدایش یا طغیان مجدد بیماری های عفونی یا ناقلین آنها را تشخیص دهند. این اكتشافات می توانند اقداماتی سریع جهت كنترل تكثیر ناقلین، بدون آسیب رسانیدن به محیط زیست، اطلاع رسانی به جامعه درباره روش های مراقبت از خود، تهیه واكسن (در صورت امكان) برای جمعیت های در معرض خطر و ارائه درمان های فوری را شامل شود.
در بهار گذشته، تلاش برای محدود كردن ویروس نیل غربی به شمال شرق ایالات متحده از این الگو پیروی می كرد. با مشاهده اینكه ویروس در فصل زمستان هم دوام می آورد، مقامات رسمی بهداشت عمومی مردم را آگاه نمودند كه حیاط منازل را از ظروفی كه می توانند آب راكد را به محیطی مناسب برای پرورش پشه تبدیل كنند، پاكسازی نمایند. آنها همچنین در حوضچه ها ماهی انداختند تا لارو پشه ها را بخورد و در فاضلاب ها از قرص های حشره كش استفاده كردند.
اما متاسفانه برنامه های جامع نظارتی هنوز در بیشتر دنیا پیاده نشده اند و حتی زمانی كه واكسن یا درمان موثری وجود دارد، بسیاری مناطق توان تهیه و توزیع آن را ندارند. دسترسی به پیشگیری و درمان باید یك اولویت جهانی باشد.
دومین بخش می تواند بر پیشگویی این امر متمركز باشد كه چه زمانی شرایط آب و هوایی و محیطی برای شیوع بیماری مساعد هستند، بدین ترتیب می توان خطر را به حداقل رسانید. اگر الگوهای هواشناسی وقوع سیل را در یك منطقه فرضی پیش بینی كنند، مقامات رسمی ممكن است تدابیری جهت ایجاد پناهگاه های برخوردار از امكانات ویژه اتخاذ نمایند. یا در صورتی كه تصاویر ماهواره ای و نمونه برداری از آب های ساحلی وجود جلبك را نشان دهد كه به معنای شیوع قریب الوقوع وبا خواهد بود، مقامات می توانند به مردم هشدار دهند كه آب آلوده را قبل از مصرف تصفیه كنند و از مراكز خدمات بهداشتی و درمانی بخواهند كه پرسنل، تخت و سایر امكانات اضافی را تدارك ببینند.
گزارشی در سال ،۱۹۹۹ مزایای پایش ماهواره ای را آشكار ساخت. در این گزارش از تصاویر ماهواره ای سخن به میان آمده بود كه بالا رفتن دمای آب را در دو نقطه خاص اقیانوس و جوانه زدن مخمر را در شاخ آفریقا نشان می دادند و این امر از شیوع تب دره رینت در ماه های آینده خبر می داد. اگر این ارزیابی ها به واكسیناسیون حیوانات می انجامید، از اپیدمی بیماری در دام ها و انسان به شكل موثری پیشگیری می شد.بخش سوم این راهكار می تواند خود گرم شدن زمین را هدف قرار دهد. فعالیت های انسانی كه در گرم شدن و یا تشدید آن دخالت دارند، می بایست محدود شوند.
تردید زیادی وجود ندارد كه سوخت های فسیلی با وارد كردن دی اكسید كربن و سایر گازهای گلخانه ای به جو زمین، موجب جذب گرما می شوند. هم دنیای صنعتی بلعنده انرژی و هم جوامع در حال توسعه نیاز به انرژی دارند و انتظار نمی رود كه مصرف خود را كاهش دهند، پس می بایست منابع تمیزتر انرژی را مورد بهره برداری قرار دهند. غذا، بهداشت، خانه سازی، انجماد و آتش محصور در منازل برای پخت و پز، همچنین پمپ كردن و تصفیه آب و شیرین كردن آب دریا برای شست وشو نیاز به انرژی دارد. به موازات این امر، می بایست از جنگل ها و سرزمین های مرطوب حفاظت كرد، دی اكسید كربن را جذب و سیلاب ها را هدایت نمود و آلاینده ها را قبل از اینكه به منابع آب وارد شوند، تصفیه كرد.
رهبران جهان، اگر مدبر باشند، باید یافتن راهی برای حل این معضل را سرلوحه كار خویش قرار دهند. آب و هوا، سیستم های اكولوژیك و جامعه همگی می توانند پس از بروز تنش، دوباره به تعادل برسند، اما تنها در صورتی كه با چالش مداوم یا بی نظمی از پی بی نظمی مواجه نگردند. بر طبق محاسبات پانل بین دولتی تغییرات آب و هوا كه توسط سازمان ملل راه اندازی شده است، توقف افزایش پایدار غلظت گازهای گلخانه ای در جو یك كاهش قابل توجه ۶۰ تا ۷۰ درصدی در تولید این گازها را طلب می كند.
نگرانی این است كه اقدامات پیشگیرانه موثر به موقع به اجرا درنیایند. آب و هوا لزوماً به تدریج تغییر نمی كند. عوامل متعددی كه هم اكنون تعادل سیستم آب و هوای زمین را برهم می زنند، می توانند سبب خروج ناگهانی آن از وضعیت فعلی خود گردند. جهان می تواند هر لحظه بسیار گرم تر یا بسیار سردتر شود. این تغییر ناگهانی فاجعه بار، بیشترین خطر را برای سلامتی به همراه دارد و باید به هر قیمتی جلوی آن را گرفت.

پاول آر. اپستاین، پزشكی كه در رشته بهداشت عمومی نواحی استوایی آموزش دیده است، معاون مركز بهداشت و محیط زیست دانشكده پزشكی دانشگاه هاروارد است. وی در حوزه های پزشكی، آموزش و پژوهش در آفریقا، آسیا و آمریكای لاتین خدمت نموده و با پانل بین دولتی تغییرات آب و هوا، اداره ملی اقیانوس و جوی و اداره ملی هوا فضا به منظور سنجش تاثیر تغییرات آب و هوا بر سلامت و كاربرد پیش بینی وضع هوا و فناوری های remoti -sersing همكاری كرده است.
پاول آر. اپستاین
ترجمه: زهرا عباسپور تمیجانی

منبع : روزنامه شرق