تمرکز تحقیقات نانوتکنولوژی انگلستان بر صنایع غذایی

بنا بر گزارشی كه به تازگی منتشر شده تحقیقات نانوتكنولوژی انگلستان بر خطرات احتمالی این علم جدید و اثرات آن بر بهداشت وایمنی صنایع غذایی متمركز شده است. این گزارش پیش‏نویسی از قوانین و مقررات احتمالی حوزه نانوتكنولوژی است و بنا دارد توجه عمومی را به این علم جدید و رو به گسترش جلب كند. نانوتكنولوژی پیش از این در صنایع غذایی به كار گرفته شده است. با اینكه دسترسی به ایده‏هایی نظیر تلفیق‏گرهای غذایی نانو یا آفت‏كش‏های نانو حداقل در دهه‏های نزدیك دور از انتظاراست، تحقیقات نانوتكنولوژی و پروژه‏ها و دستاوردهایی در فرایندهای غذایی، مهندسی صنایع غذایی و بسته‏بندی مواد غذایی از هم‏اكنون در خط تولید نوآوری‏ها قرار گرفته‏اند.دانشمندان بر این عقیده‏اند كه دستاوردهای نانوتكنولوژی را به شكل بسته‏های نانو برای مثال می‏توان در شركت‏هایی با هدف تغذیه قسمت‏های خاصی از بدن به كار گرفت. همچنین تعداد زیادی از شركت‏های بسته‏بندی مواد غذایی پیشقدم شده‏اند و تكنیك‏هایی از قبیل بهبود ایمنی غذا و امكان ردیابی در زنجیره تامین را میسر می‏كنند.بعضی از انواع محصولات نانوتكنولوژی از قبیل فیلم‏های ضدمیكروبی از هم‏اكنون وارد بازار مصرف شده‏اند. با این حال توجه جامعه علمی و عموم به تاثیرات مثبت این تكنولوژی جلب شده است. درك این تكنولوژی تاحدودی به دلیل طبیعت آن مشكل است كه همین امر ممكن است آن را از توسعه بازدارد. نانوتكنولوژی خواص موادی را مورد توجه قرار می‏دهد كه طول آنها بین یك تا یكصد نانومتر است. یك نانومتر برابر با یك میلیاردم متر و به اندازه یك مولكول كوچك است. در آخرین گزارش بخش محیط زیست غذایی و فعالیت‏های روستایی انگلستان (دفرا) تاكید شد كه سرمایه‏گذاری‏های نانوتكنولوژی به سمت تحقیقات در زمینه خطرات احتمالی و بالقوه بسته‏های نانومهندسی سوق داده خواهد شد. این گزارش به سه حوزه اشاره می‏كند كه نیازمند تحقیقات بیشتر هستند: درك این نكته كه بسته‏های نانو از كجا پیدا می‏شوند، چگونه در محیط حركت می‏كنند و به طور اخص چگونه در بدن حركت می‏كنند.بخشی از برنامه تحقیقاتی آژانس استانداردهای غذایی (FSA) به پژوهش درباره كاربردهای جدید و بالقوه نانوتكنولوژی در بسته‏بندی مواد غذایی اختصاص داده شده است. دفرا اعلام كرده است خطرات احتمالی بسته‏های نانو برای موجودات زنده بستگی به قدرت و طبیعت منبع تولید، خواص و رفتار بسته نانو در محیط، آینده زیست‏محیطی، رسمی بودن و ماندگاری بسته نانو در موجود زنده، پتانسیل انباشت زیستی و بزرگنمایی زیستی در زنجیره غذایی دارد. برنامه تحقیقاتی دولت انگلستان براساس گزارشی شكل گرفته كه سال گذشته جامعه سلطنتی و آكادمی مهندسی سلطنتی تهیه كردند. در این گزارش به دولت پیشنهاد شده بود برای شناسایی جنبه‏های اخلاقی، زیست‏محیطی، بهداشتی و ایمنی نانوتكنولوژی سرمایه‏گذاری بیشتری انجام دهد. این گزارش نتیجه گرفته بود در حال حاضر تنها به جنبه‏های بحث‏برانگیز توجه می‏شود و در سایر زمینه‏ها باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد. همچنین در این گزارش بر نیاز فوری به تحقیقات درباره عدم قطعیت تاثیرات بهداشتی و زیست‏محیطی بسته‏های نانو تاكید شده بود. البته این مورد تنها بخش كوچكی از نانوتكنولوژی را تشكیل می‏دهد. این گزارش در نهایت به دولت پیشنهادهایی ارائه داده بود تا قوانین و مقرراتی برای كنترل عرضه بسته‏های نانو تهیه كند. اتحادیه اروپا نیز امسال طی گزارشی خواستار تحقیقات بیشتر درباره جنبه‏های اخلاقی، منطقی و اجتماعی محصولات نانوتكنولوژی شده بود كه در بسته‏بندی مواد غذایی، انرژی و تشخیص پزشكی به كار می‏رود. به نظر می‏رسد برنامه تحقیقاتی انگلستان در زمینه نانوتكنولوژی نیز بازتابی از همین گزارش باشد. دولت انگلستان همزمان با انتشار این گزارش از اختصاص بودجه ۵ میلیون پوندی (۷/۳ میلیون یورو) به تحقیقات نانوتكنولوژی خبر داد. به این ترتیب مجموع هزینه تحقیقات علمی مربوط به نانوتكنولوژی در انگلستان بر ۱۳ میلیون پوند بالغ خواهد شد. نانوتكنولوژی در صنایع غذایی به دلیل ارائه راهكارهای جدید برای حل مشكلات اساسی جذابیت بسیاری دارد. براساس گزارش دیگری از اتحادیه اروپا مهندسی صنایع غذایی یكی از حوزه‏هایی است كه توجه زیادی به آن معطوف است. تحقیق و توسعه در این حوزه شامل گسترش عملكرد تغذیه‏ای، روش‏ها و سیستم‏های توزیع مواد غذایی و بهبود ظاهر ماده غذایی شامل رنگ، عطر و قوام است. در حوزه بسته‏بندی مواد غذایی مواد نانو بر اساس خواص مكانیكی و گرمایشی به وجود آمدند تا حفاظت بهتر از مواد غذایی در برابر تاثیرات خارجی مكانیكی، گرمایی، شیمیایی و میكروبیولوژی صورت گیرد. از بعضی كاربردهای بالقوه نانوتكنولوژی در بسته‏بندی مواد غذایی باید به اصلاح رفتار نفوذ فویل‏ها، افزایش ویژگی‏های حائل، بهبود ویژگی‏های مكانیكی و مقاوم به حرارت، گسترش سطوح فعال ضدمیكربی و ضدقارچی و درك و هشدار تغییرات میكروبیولوژی و بیوشیمیایی اشاره كرد. مشهورترین محصولات تولیدی در تحقیقات صنایع غذایی نانوكامپوزیت‏های پلیمری برای بسته‏بندی هستند. فویل‏ها یا غشاهایی كه از نانوكامپوزیت‏ها ساخته می‏شوند، خاصیت نفوذپذیری قابل تنظیم در بسته‏بندی صنایع غذایی دارد كه به محافظت بیشتر از غذا كمك می‏كند. همچنین مواد بسته‏بندی ضدمیكربی در خط تولید قرار گرفته‏اند؛ موادی كه ویژگی‏های ضدباكتریایی تولید شده از نانوسیلوریا سایر مواد را به نمایش می‏گذارند هم اكنون به بازار عرضه شده‏اند. در آینده بسته‏بندی ضدمیكربی به كاربرد اصلی و انبوه این رشته بدل خواهد شد. دستاورد دیگر بسته‏بندی با سطوح خود تمیزكننده هستند. بنابر اعلام گزارش اتحادیه اروپا پوشش‏های ضدكثیفی و حشره در مقیاس نانو از تكثیر میكروارگانیسم‏ها پیشگیری می‏كند و ایمنی مواد غذایی را در پی دارد. بنا بر تحقیقات مشاوران هلموت كیسر فروش جهانی محصولات نانوتكنولوژی در بخش بسته‏بندی مواد غذایی و نوشیدنی‏ها از ۱۵۰ میلیون دلار (۱۲۰ میلیون یورو) در سال ۲۰۰۲ به ۸۶۰ میلیون دلار (۶۸۷ میلیون یورو) در سال ۲۰۰۴ بالغ شده است. این شركت آلمانی پیش‏بینی می‏كند نانوتكنولوژی در دهه آینده ۲۵ درصد از بازار بسته‏بندی مواد غذایی را به خود اختصاص دهد. این بازار سالانه معادل ۳۰ میلیارد دلار (۲۴ میلیارد یورو) خواهد بود.
نوشین دیانتی

منبع : مجله گسترش صنعت