آدامس هستم! دوست دندان‌های شما

حتماً شما هم شایعات زیادی را درباره آدامس شنیده‌اید. درباره خوبی‌ها و بدی‌هایش. اما اگر می‌خواهید بدانید آدامس چه‌طور شما را لاغر می‌کند و برای دندان‌هایتان چه فوایدی دارد... این مقاله را بخوانید
می‌گویند جویدن آدامس یکی از رایج‌ترین عادت مردم دنیا است. سالانه به‌طور متوسط کارخانه‌های تولید آدامس چیزی بالغ بر ۵۶۰ میلیون تن آدامس را به مردم می‌فروشند که ۵ بیلیون دلار برای آنها درآمد دارد. هر سال حدود ۳۷۴ بیلیون قطعه آدامس در سراسر جهان به فروش می‌رسد. اگر فرض کنیم هر قطعه آدامس در مدت ۳۰ دقیقه جویده شود آن‌وقت هرساله ۱۸۷ بیلیون ساعت صرف جویدن آدامس می‌شود. بیش از هفتاد درصد مشتریان آدامس نوجوانان هستند و دخترها بیشتر از پسرها به این‌کار علاقه دارند. جویدن آدامس از دوران باستان برای بشر امروزی به یادگار مانده است.
در سال ۱۹۹۳ باستان‌شناسان جسد مردی با قدمت ۹۰۰۰ سال را کشف کردند که شواهد مربوط به جسد نشان می‌داد او در حال جویدن مداوم نوعی ماده رزینی آغشته به عسل بوده که در اثر یک حادثه کشته شده است. مطالعات دقیق‌تر نشان داد که این فرد یک نوجوان بوده است!! یونانیان باستان علاقه فراوانی به جویدن آدامس داشته‌اند و سرخپوستان مایا هم مواد رزینی خاصی را می‌جویدند. فرمولاسیون مدرن آدامس از دهه ۱۸۶۰ آغاز شد. در آن سال‌ها صمغ ازگیل آمریکائی یا همان صمغ آدامس وارد ایالات متحده شد و تلاش‌هائی توسط یک دندانپزشک به نام دکتر تامس ادمز می‌خواست نوعی لاستیک جدید اختراع کند اما حاصل کارش به آدامس تبدیل شد.
آدامس تولید دکتر ادمز که در مغازه خودش فروخته می‌شد با اقبال مشتریان مواجه شد. ویلیام رایگلی حق تولید آدامس را از دکتر ادمز خرید. در حال حاضر مراحل تولید آدامس تقریباً همان مراحلی هستند که در ابتدا رایگلی در ۱۸۹۲ آدامس‌های خود را تولید می‌کرد. کمپانی رایگلی هنوز هم بزرگ‌ترین تولیدکننده آدامس در سراسر دنیا محسوب می‌شود.
آدامس‌های بدون قند برای دندان‌ها در فرمولاسیون آدامس‌های بدون قند، شیرینی محصول با شیرین‌کننده‌های صنعتی نظیر آسپارتام یا شیرین‌کننده‌های طبیعی با کالری پائین نظیر زایلیتول به‌دست می‌آید. جدای از این‌دو چند ماده دیگر نیز به‌عنوان جایگزین شکر در آدامس مورد استفاده قرار می‌گیرند که همگی کم‌کالری یا بدون کالری هستند. در سال‌های اخیر آدامس‌های بدون قند حجم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داده و این میزان مدام در حال افزایش است. در اروپا تا ۸۵ درصد کل آدامس‌ها بدون قند هستند. با توجه به این‌که مواد قندی یکی از عوامل اصلی در ایجاد پوسیدگی دندانی هستند باید گفت این آدامس‌ها با مواد جایگزین شکر، پوسیدگی‌زا نبوده و برای دندان‌ها بی‌ضرر هستند.
● فواید جویدن آدامس
عقیده عامه مردم بر این است که جویدن آدامس برای دندان‌ها مضر است. از سوی دیگر بسیاری از دندانپزشکان (به روایتی بیش از ۹۰ درصد) معتقدند جویدن آدامس بعد از غذا برای سلامت دندان‌ها مفید خواهد بود. چندی پیش آدامس‌های بدون قند اربیت از سوی انجمن دندان‌پزشکان بریتانیا برای سلامت دندان مفید تشخیص داده شد.
همان‌طور که می‌دانید باکتری‌های حفره دهان با استفاده از قند موجود در بقایای مواد غذائی اسید تولید کرده و با حل کردن تدریجی مینای دندان ایجاد پوسیدگی می‌کنند. دندان‌ها پس از صرف هر وعده غذائی به‌خصوص بعد از مصرف مواد قندی به شدت مستعد پوسیدگی هستند. اما آدامس‌های بدون قند می‌توانند با تحریک ترشح بزاق از یک‌سو (که باعث خنثی شدن اثر اسید شده و عوامل دفاعی موجود در آن خاصیت میکروب‌کشی دارد) و از سوی دیگر با قدرت پاک‌کنندگی مکانیکی آدامس، باعث کند شدن روند پوسیدگی دندان شوند. مقالات متعددی درباره خاصیت برداشت خرده‌های مواد غذائی و توده‌های باکتریائی از روی دندان‌ها به وسیله آدامس به چاپ رسیده است. در واقع جویدن آدامس می‌تواند نوعی عادت مثبت برای دستیابی به بهداشت مناسب دهان و دندان باشد. اما باید توجه داشت که جویدن آدامس هرگز نمی‌تواند جایگزین روش‌های مرسوم بهداشت دهان یعنی استفاده از مسواک و نخ دندان شود بلکه به‌عنوان یک مکمل خوب در کنار این روش‌ها توصیه می‌شود.
● آدامس برای تمرکز، آدامس برای لاغری
دروازه‌بان‌های فوتبال را دیده‌اید که چه‌طور آدامس می‌جوند؟ واقعیت این است که جویدن، کمی تا قسمتی باعث افزایش تمرکز حواس می‌شود. فرآیند جویدن در کنترل بخشی از مغز به نام هایپوتالاموس است که در عین حال هورمون‌هائی ترشح شده از آن موجب هشیار بودن انسان می‌شود. بنابراین تحریک هایپوتالاموس با جویدن می‌تواند باعث افزایش ترشح این هورمون‌ها شود. جویدن آدامس عملی است که نیاز به صرف انرژی دارد. در خلال این عمل هر ساعت ۱۲ کیلوکالری سوزانده می‌شود. بنابراین اگر کسی هر روز آدامس بجود در عرض یک سال ۵ کیلوگرم وزن کم خواهد کرد! پس اگر کسی در حال اجرای رژیم لاغری است، باید بداند که جویدن آدامس موجب بروز احساس گرسنگی و میل بیشتر به خوردن غذا می‌شود. از همین‌رو باید از جویدن آدامس پرهیز کند. عده‌ای از محققان معتقدند ۱۰ دقیقه جویدن آدامس، بعد از صرف وعده‌های غذائی، به هضم بهتر آن کمک می‌کند. جویدن آدامس بدون قند (SUGAR FREE)، با افزایش ترشح بزاق، موجب شست‌وشوی دهان می‌شود و به همین دلیل نقش مؤثری در کاهش پوسیدگی دندان‌ها دارد. جویدن آدامس هنگام بلند شدن هواپیما از گرفتگی گوش جلوگیری خواهد کرد.
● آدامس‌های داروئی
محبوبیت فراوان آدامس موجب شده تا برخی از انواع داروها به‌صورت آدامس وارد بازار شوند. به‌عنوان نمونه آدامس‌های حاوی نیکوتین برای ترک دادن افراد سیگاری طرفداران فراوانی پیدا کرده است. هم‌چنین برخی آدامس‌ها حاوی ویتامین C برای تقویت سلامت عمومی، دایمن هیدرینیت برای درمان بیماری حرکت، کافئین برای افزایش ضریب هشیاری و حتی آسپرین برای کاهش درد تولید شده و در دسترس مردم قرار گرفته است.
آدامس‌هائی حاوی انواع مواد معدنی، آنتی‌بیوتیک و داروهای کاهنده اشتها نیز به بازار آمده است. متخصصان امر بهداشت دهان و دندان با توجه به علاقه فراوان کودکان و نوجوانان به آدامس اقدام به تولید عرضه آدامس‌های حاوی فلوراید کرده‌اند تا کودکانی که این ماده را به‌طور کامل دریافت نمی‌کنند بتوانند از این طریق فلوراید مورد نیاز برای افزایش استحکام دندان‌هایشان را تأمین کنند.
● چه کسانی باید آدامس بجوند
کاهش ترشح بزاق و خشکی یکی از عوارض جانبی مصرف بسیاری از داروها مانند داروهای ضدفشار خون یا بیماری‌ها مانند دیابت یا درمان‌های پزشکی؛ مانند رادیوتراپی است. خشکی دهان در این افراد زمینه را برای بروز پوسیدگی‌های گسترده در سطح تمامی دندان‌ها فراهم می‌کند. اما جویدن آدامس می‌تواند موجب تحریک ترشح بزاق و کاهش خطر پوسیدگی کفایت نمی‌کند و این افراد ملزم به رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان و مراجعه دائم به دندانپزشک هستند.
● خطرات آدامس
مهم‌ترین عارضه آدامس جویدن زیاد و طولانی‌مدت، آسیب دیدن مفصل گیجگاهی فکی است. صدمه به این مفصل و سایر اعضاء درگیر در فرایند جویدن می‌تواند به درد هنگام جویدن، حساسیت و گرفتگی عضلات فک، سایش دندان‌ها، ایجاد صدا هنگام باز و بسته کردن فک و حتی بروز سردرد و گردن درد منتهی شود. بنابراین بهتر است افراد با سابقه گرفتگی و حساسیت عضلات فک یا کسانی که هنگام باز و بسته کردن دهان فکشان صدا می‌دهد یا در ناحیه مفصل فک احساس درد می‌کنند تا حد امکان از آدامس جویدن پرهیز کنند.
● بلعیدن آدامس مضر است؟
تقریباً همه دست‌کم یک‌بار تجربه بلعیدن آدامس را دارند. شاید شنیده باشید که آدامس بلعیده شده تا ۷ سال در معده باقی می‌ماند یا باعث انسداد روده می‌شود.
اما در واقع تمام این حرف‌ها اشتباه است. درست است که دستگاه گوارش شما نمی‌تواند آدامس را به‌خاطر مواد سازنده‌اش مثل سایر مواد غذائی هضم کند اما می‌تواند آن را در طول دستگاه گوارش حرکت داده تا سرانجام از بدن دفع شود. در موارد بسیار نادر ممکن است آدامس بلعیده شده باعث انسداد روده شود که احتمال آن بسیار ضعیف است. اگر آدامس همراه با یک جسم خارجی غیرقابل هضم دیگر بلعیده شود، ممکن است چنین اتفاقی رخ دهد. اما به‌طور کلی بلعیدن آدامس مشکل خاصی برای بدن ایجاد نخواهد کرد. کودکان بهتر است تا قبل از سن ۵ سالگی آدامس نجوند چون تا پیش از این سن آموزش آنها برای قورت ندادن آدامس دشوار است.

دکتر جری سوانسون، متخصص مغز و اعصاب
تألیف دکتر تی. ایمفلد، عضو هیئت علمی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه زوریخ سوئیس

منبع : مجله زندگی ایده آل