دستورالعمل زراعی رقم جدید برنج هیبرید

برنج دومین غله مهم جهان است كه در ایران نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد، به طوری كه قسمت عمده‌ای از غذای مردم، بخصوص در استان‌های گیلان و مازندران را تشكیل می‌دهد. بر اساس آمارهای موجود به دلیل ازدیاد جمعیت، میزان مصرف برنج نیز افزایش یافته، به‌طوری كه تولید داخل جوابگوی مصرف نبوده و به ناچار با وارد نمودن مقادیر قابل توجه‌ای برنج از خارج این كمبود جبران می‌گردد. اكثر برنج‌های بومی به دلیل پابلند بودن، كود‌پذیری كم و حساسیت به بیماری‌ها و خوابیدگی، دارای عملكرد پائین می‌باشند، لذا نیاز به واردات و خروج ارز در سال‌های آتی در صورت كشت این ارقام افزایش خواهد یافت.
ازدیاد جمعیت و نیاز روز‌افزون بشر به مواد غذائی از یك‌سو و محدودیت منابع تولید از سوی دیگر بیانگر آن است كه تنها راه دستیابی به تولید بیشتر، افزایش عملكرد در واحد سطح می‌باشد كه این امر از طریق تولید و استفاده از واریته های جدید و پرمحصول بویژه برنج هیبرید به همراه اعمال روش‌های مناسب به‌زراعی امكان‌پذیر می‌باشد.
بكارگیری تكنولوژی برنج هیبرید یكی از راههای افزایش تولید در واحد سطح می‌باشد. برنج هیبرید با ۲۵-۲۰درصد افزایش عملكرد نسبت به ارقام اصلاح شده در شرایط محیطی یكسان می‌تواند یكی از راههای دستیابی به افزایش تولید برنج متناسب با نرخ رشد جمعیت باشد.
برنج هیبرید یك رقم تجارتی است و در واقع بذر نسل اول حاصل از تلاقی دو والدی است كه از نظر ژنتیكی متفاوت می‌باشند. به عبارت دیگر،زمانیكه اندام ماده (تخم) یك گیاه برنج بوسیله اندام نر( دانه گرده) گیاه برنجی كه متعلق به واریته یا لاین متفاوت دیگری است بارور می گردد، برنج هیبرید تولید می‌شود. بذر هیبرید از پدیده شناخته شده هتروزیس بهره می گیرد كه باعث افزایش عملكرد آنها نسبت به لاین های والدینی می‌گردد.
بذر هیبرید تنها برای یك سال قابل استفاده است، در صورت استفاده از آن برای سال‌های دیگر ، دانه‌های پوك تولید خواهدشد. بنابراین، در صورت علاقه به كشت برنج هیبرید، بذر هیبرید می‌بایست هر ساله در منطقه‌ای جداگانه با اعمال تكنیك‌های خاص تولید گردد و در اختیار كشاورزان قرار داده شود.
آزمایشات مختلف در سال‌های متفاوت نشان داده است كه یكی از هیبرید های تولید شده ( IRH۱) علاوه بر داشتن عملكرد بالا و سازگاری خوب با شرایط استان گیلان از كیفیت پخت مناسبی برخوردار می‌باشد كه خصوصیات آن به شرح زیر می‌باشد.
● مشخصات رقم جدید هیبرید
رقم جدید هیبرید حاصل تركیب IR۵۸۰۲۵A بعنوان والد مادری و IR۴۲۶۸۶R بعنوان والد پدری می باشد. اولین تلاقی بین دولاین فوق در سال ۱۳۷۴ انجام شد ودر بررسی اولیه باروری خوب ، رسیدگی یكنواخت و برتری عملكرد آن نسبت به والدین مورد توجه قرار گرفت . این رقم معطر بوده و از كیفیت پخت خوبی نسبت به رقم اصلاح شده خزر برخوردار است.
▪ برخی از خصوصیات این رقم بشرح زیر می باشد .
ـ د۱۱۴ سانتی متر ارتفاع بوته
ـ ۱۸ عدد تعداد پنجه
ـ ۱۳۰ – ۱۲۵ روز دوره رشد از خزانه تارسیدن كامل
ـ ۵ /۷ – ۷ تن در هكتار متوسط عملكرد
ـ ۵/۲۱ درصد میزان آمیلوز
ـ ۵۴ درصد قوام ژل
ـ ۲/۴ درجه حرارت ژلاتینی شدن
ـ ۴/۷۳ درصد راندمان تبدیل
ـ ۵۴ درصد میزان برنج سالم
ـ مقاوم مقاومت به ورس
ـ مقاوم مقاومت به بیماری بلاست
ـ خوب سازگاری با شرایط گیلان و مازندران
ارزیابی این رقم طی سالهای مختلف روند افزایش عملكرد را نشان می دهد كه می توان بهبود در مدیریت زراعی نظیر انتقال بموقع نشاء به زمین اصلی ، تغذیه صحیح و سایر عملیات داشت را فاكتور اصلی دانست . این رقم در برابر بیماری بلاست تحت شرایط آلودگی مصنوعی مقاومت بسیار خوبی نشان داده است .
▪ مجموعه عملیات برای زراعت رقم هیبریدعبارتند از :
۱) مرحله آماده سازی خزانه و بذر‌پاشی
- بهترین زمان بذرپاشی : ۲۵-۲۰ فروردین و یا ۲۵ تا ۳۰ روز قبل از تاریخ نشاء‌كاری
- اختصاص دادن ۴۰۰ متر مربع از زمین اصلی به عنوان خزانه به ازای هر هكتار
- انجام شخم اول در خزانه ، ۷ روز قبل از بذر پاشی
- كاربرد كود اوره به میزان ۱۰ كیلو‌گرم اوره + ۵/۶ كیلوگرم فسفات آمونیم + ۴ كیلوگرم كود پتاسه
- نگه داری آب با ارتفاع ۵-۲ سانتی متر در خزانه
- انجام شخم دوم در خزانه، ۳ روز قبل از بذر پاشی
- استفاده از علف‌كش بر اساس عرف، در خزانه
- میزان بذر مورد نیاز : ۲۰ كیلو‌گرم بذر برای یك هكتار
- شستشوی بذر با محلول آب ‌نمك ( ۶۵/۱ كیلو‌گرم نمك در ۱۰ لیتر آب) به منظور سبك و سنگین كردن بذور و شستشوی بذور سالم و سنگین با آب تازه و شیرین.
- ضد‌عفونی بذور سالم با سموم قارچ‌كش رایج بر اساس میزان توصیه شده ( معمولا ۲ در هزار)
- خیساندن بذر در آب ولرم به مدت ۲۴ ساعت و بعد از آن انتقال بذر به كیسه‌های كنفی و نگه داری آنها در یك محل گرم به مدت ۴۸ ساعت و آبیاری آن با آب ولرم.
- بذر‌پاشی بذور جوانه‌دار شده در خزانه به صورت تنك( مصرف ۵۰گرم بذر در هر متر‌مربع در خزانه)
- انجام وجین دستی ۱۵ روز بعد از بذر پاشی ( زمانیكه علف‌های هرز قابل تشخیص هستند)
- اعمال كود‌ سرك ازته به میزان ۵/۲‌ كیلوگرم اوره در خزانه
۲) آماده‌سازی مزرعه و زمین اصلی:
- اضافه نمودن كود دامی خشك یا تجزیه شده ( ۱۵-۱۰ تن در هكتار) و یا استفاده از كود‌های سبز مثل شبدر برسیم ( ۲۰-۱۰ تن در هكتار) و تركیب آن با خاك ۲-۱ ماه قبل از شروع نشاء‌كاری
- انجام عملیات شخم سه هفته قبل از زمان كشت و نگه‌داری ۱۰- ۵ سانتی متر آب در مزرعه
۳) كاربرد كود‌های شیمیائی:
كاربرد كود به میزان ۲۵۰ كیلوگرم اوره + ۱۶۰ كیلوگرم فسفات آمونیم + ۵۰ كیلوگرم كود پتاسه
نصف كود ازته باضافه كل كود فسفره و نصف كود پتاسه به عنوان كود پایه مصرف می‌گردد. یك چهارم كود ازته در مرحله شروع خوشه‌دهی به عنوان كود سرك اول و یك چهارم كود ازته و نصف كود پتاسه باقیمانده در مرحله آبستنی به عنوان كود سرك دوم به زمین اصلی داده می‌شود. با استفاده از دیاگرام رنگ برگ (LCC) می‌توان استفاده از كود ازته را مدیریت نمود.
۴) نشاء‌كاری:
تعداد نشاء در هر‌كپه: یك تا دو عدد نشاء سالم و قوی در هر كپه
فاصله نشاء‌كاری: ۲۵ سانتی‌متر روی ردیف و ۲۵ سانتی متر بین ردیف
۵) مدیریت آبیاری:
نگه‌داری آب تا عمق ۵ سانتی متری
۶) مدیریت علف‌های هرز:
- استفاده از علف‌كش‌های رایج ( بوتا كلر) قبل از نشاء‌كاری بر اساس عرف و توصیه كارخانه ( ۴ روز قبل از نشاء‌كاری)
- انجام ۲-۱ بار وجین دستی و یا استفاده از دستگاه كونو- ویدر ۲۰ روز بعد از نشاء‌كاری.
۷) بیماری بلاست و مبارزه با كرم ساقه‌خوار برنج:
برنج هیبرید نسبت به بیماری بلاست مقاوم بوده و برای مبارزه با این بیماری نیاز به هیچ كنترلی نمی‌باشد. برای مبارزه با آفت كرم ساقه‌خوار برنج در نسل اول از سم دیازینون ۱۰ درصد به میزان ۱۵ كیلو‌گرم و در نسل دوم از دیازینون ۵ درصد به میزان ۳۰ كیلوگرم در هكتار استفاده می‌گردد. معمولا ۴۵-۴۰ روز بعد از نشاء‌كاری، سمپاشی علیه كرم‌ساقه‌خوار برنج صورت می‌گیرد.
۸) برداشت و خرمنكوبی:
قبل از برداشت ( در مرحله اواخر خمیری دانه) آب مزرعه به منظور خشك نمودن آن قطع می‌گردد. این عمل استفاده از ماشین را تسهیل می‌نماید. بعد از برداشت و خشكاندن شالی به مدت ۱ الی ۲ روز با استفاده از نور خورشید، می‌توان نسبت به جمع‌آوری شالی و خرمنكوبی آن اقدام نمود. بعد از برداشت و خرمنكوبی به دلیل بالا بردن میزان برنج سالم می‌بایست رطوبت بذور را تا میزان ۱۴ درصد پایین آورد.

مهرزاد اله‌قلی‌پور، ابوبكر جوهر‌علی، حمید درستی‌، مجید نحوی و قربانعلی نعمت‌زاده

منبع : پارس بیولوژی