عشایر و گذرگاه‌های ایلی استان ، استان کرمان

زیست بوم‌های عشایری از دیگر فضاهای جالب توجه استان كرمان است كه می‌تواند در خدمت توسعه جهانگردی و ایرانگردی منطقه قرار بگیرد. ایلات استان كرمان از گروه‌‌های مختلفی تشكیل شده است كه به زبان‌های فارسی، تركی و بلوچی تكلم می‌‌كنند. قسمت عمده ایلات كرمان در دامنه كوهستان‌های پاریز، كوه پنج، كوه چهل تن، بیدخون، كوه شاه، كوه هزار و ساردوئیه زندگی می‌كنند كه تا حدود بندرعباس و میناب نیز به ویژه در فصل سرما پراكنده می‌شوند. مهم‌ترین این ایلات عبارتند از: تیره آل سعیدی، تیره خراسانی، تیره بارچی، كوه پنجی، معصومی، شول، قرایی، بچاقچی، افشار، سلیمانی، لری، طاهری، فتحی، نارویی و ایلات جبال بارز.
عشایر استان كرمان مانند عشایر سایر مناطق ایران دارای آنچنان نظام منسجم ایلی نیستند و با توجه به وضع طبیعی و نواحی مختلف استان اجباراً با فاصله‌های بسیار زیاد از یكدیگر بسر می‌برند. در كل می‌توان عشایر استان را به سه گروه كاملاً كوچرو، نیمه كوچرو و اسكان یافته تقسیم نمود:
عشایر كاملاً كوچرو به اقتضای شغل دامداری تابستان‌ها را در مناطق سردسیری و كوهستانی خوش آب و هوا و زمستان‌ها را در مناطق گرمسیری بسر می‌برند. عشایر سیرجان، بافت و جیرفت از این گروه به شمار می‌روند. مسیر حركت این گروه طولانی است و در بعضی موارد به بیش از 450 كیلومتر بالغ می‌‌گردد.
عشایر نیمه كوچرو شامل عشایر بومی شهرستان جیرفت (منطقه كهنوج و جبال بارز) و عشایر بومی شهرستان بم كه اكثراً بلوچ هستند، می‌باشند و در طول سال در محدوده معینی نقل مكان می‌كنند. این گروه علاوه بر دامداری به كارهای كشاورزی نیز می‌پردازند.
عشایر اسكان یافته در منطقه شهر بابك در نواحی ده شتران، مهند، پا قلعه و اطراف جوزود زندگی می‌كنند و اسكان یافته تلقی می‌شوند. این عده در زمستان‌ها در دهات و روستاها و فقط در سه ماه بهار و كمی از فصل تابستان رمه‌گردانی می‌كنند.
گذرگاه‌ها و ایل راه‌های عشایر استان كه مسیرهای كوچ عمده آن‌ها را تشكیل می‌دهند عبارتند از:
- تنگه دلفارد كه مسیر عبور عشایر ساردوئیه می‌باشد و به جلگه جیرفت و رودبار می‌رود.
- گذرگاه اسفندقه كه مسیر عبور عشایر بافت و جیرفت است.
- گذرگاه دشت آب كه مخصوص عشایر بافت است و آن‌ها از این گذرگاه به جلگه ارزوئیه،‌ صوغان، كلاشگرد جیرفت و عده‌ای هم از طریق كوه‌شاه احمدی به استان ساحلی می‌روند.
- گذرگاه چاه قلعه و پوزه خون كه مسیر عبور عشایر سیرجان است و تا استان‌های ساحلی امتداد می‌یابد.