مردی در پس زمینه

می توان در گام نخست و نگاهی ساده«ریچارد رایت» را در کنار چند نام دیگر از هم نسلانش و حتی جوان ترهایی قرار داد که موسیقی شان شبیه یا هم خانواده با موسیقی پینک فلوید و ریچارد رایت است. می توان او را با «جان لرد» (نوازنده کیبورد گروه Deep purple)که از هم نسلان خود او بود یا از نسل جوان تر با «جردن رودس» (کیبورد نواز گروه Dream Theater) مقایسه کرد و خیلی زود هم به این نتیجه رسید که او در مقابل این نام ها نوازنده قهار و چیره دستی محسوب نمی شود اما این یک روی سکه است. در سوی دیگر می توان رایت را در گروه پینک فلوید بررسی کرد و نقش او را در شکل گیری صدای نهایی گروه در دوره های مختلف زیر ذره بین قرار داد. صدای ساز او معمولاً در پس زمینه موسیقی پینک فلوید قرار دارد اما در ساخت و خلق این پس زمینه تبحر زیادی داشت. وقتی این روی سکه را می بینیم دیگر پینک فلوید بدون او چیزی کم دارد. این نکته را به وضوح می توان در آلبوم About face (یکی از تجربه های مستقل دیوید گیلمور در سال۱۹۸۴) جست وجو کرد. نکته جالب اینجاست که در این آلبوم هم جان لرد حضور دارد و هم رایت. در آن قطعاتی که جان لرد نوازندگی را به عهده دارد حتی با وجود حضور دیوید گیلمور کمترین شباهت را با موسیقی پینک فلوید می بینیم اما آنجا که رایت حضور پیدا می کند، طعم و فضای موسیقی شبیه می شود به صدای آشنای پینک فلوید.
این نشان می دهد بخش عمده یی از آنچه به عنوان مشخصه های عنصر فضا در موسیقی این گروه برای علاقه مندان آن تعریف شده به عهده رایت بوده است. این نکته را در تجربه های مستقل «راجر واترز» بعد از جدا شدن از گروه هم می توان پیگیری کرد که حالا بیشتر شبیه به نمایش شده است. در این آثار هم دیگر خبری از پس زمینه سازی ها و فضاسازی های رایت نیست و لحن فضاسازی ها به گونه یی دیگر شده است. بگذریم که موسیقی واترز در این سال ها به گونه یی است که انگارگم کرده یی دارد.
همه اینها را که می بینیم به این نتیجه می رسیم که ریچارد رایت یکی از عناصر اصلی پینک فلوید بوده است. او علاقه یی به ملودی نواختن نداشت. تعداد قطعاتی که در آنها با پیانو یا کیبورد سلو نواخته باشد مثل آغاز قطعه Shine on you crazy Diamond (بدرخش ای الماس دیوانه) چندان زیاد نیست و از این لحاظ درست مقابل جان لرد در گروه Deep purple قرار دارد که حتی با وجود گیتاریست قدرتمندی همچون «ریچی بلک مور» هیچ گاه در سایه او قرار نمی گرفت. در گروه پینک فلوید، رایت نقش دیگری به عهده داشت و زمینه و فضا را برای لید نوازی های قدرتمند گیلمور فراهم می کرد. درست مانند عکسی که ممکن است حواس همه به دنبال کسی باشد که مقابل دوربین قرار گرفته اما اگر پس زمینه این عکس بد طراحی شده باشد آن وقت همه از ایراد عکس سخن خواهند گفت. رایت این پس زمینه را آنقدر با قدرت طراحی می کرد که حواس کسی به دنبال ضعف آن نمی رفت و همه چیز فراهم می شد برای دیده شدن موضوع اصلی که یا گیلمور مقابل دوربین قرار داشت یا واترز.
او پس زمینه ها را می ساخت و شاید به همین خاطر کمتر به چشم می آمد اما بدون شک در رنگ آمیزی صدای نهایی گروه نقش غیرقابل انکاری داشت. حضور رایت را تنها در غیبت او می توان احساس کرد. به هر حال جنس زمینه سازی و فضاسازی های رایت پیش از پینک فلوید نمونه چندانی ندارد و او را می توان از پیشگامان این جنس صدا دانست. رایت در قطعه Wish You Were here(کاش تو هم اینجا بودی) از یک پیانوی ناکوک (هانکی تانک) استفاده می کند که به نظرم افکت کرس هم روی آن قرار گرفته. نوع فضاسازی او در این قطعه بدون شک از نقاط اوج موسیقی پینک فلوید است. این را هم در نظر داشته باشید که یکی از علایق گروه پینک فلوید رسیدن به صدا های نا آشنا و تجربه نشده بود، از همین رو تجربه های او با این پیانوها و کیبورد های الکترونیک، نقش بسیار مهمی در این مساله داشت. البته از جایی به بعد به صداهای مورد نظر خود دست پیدا کرده بود و پیشرفت های تکنولوژی که تاثیر مستقیم در این دستگاه های الکترونیک دارد، چندان در سلیقه او تاثیر نگذاشت و در همان حوزه صداهای مورد نظر خود دست به تجربه می زد.
نسل من در میان این گروه های موسیقی شاید بیش از همه با« کمل» و «پینک فلوید» همراه شد. در این میان ساده نواختن های رایت باعث می شد بسیاری برای نوشتن مشق های خود با او همراه شوند. رد پای او را در کار بسیاری از نوازندگان جوان می توان جست وجو کرد. چندی پیش به تماشای یکی از آخرین کنسرت های او به همراه دیوید گیلمور، Remember That Night (به یاد آور آن شب را-۲۰۰۷) نشسته بودم؛ کنسرتی که اجرای قطعه Echoes (پژواک ها) جزیی از برنامه شان بود که خود رایت هم یکی از آهنگسازان این قطعه است. رایت در فاصله یک سال مانده به مرگش هنوز در نوع موسیقی خود در اوج بود، باز هم شاهد فضاسازی های موثر او بودیم. درخشیدن در پس زمینه دشوار است. زمینه ساختن تبحر ویژه یی می خواهد که گاهی دست های قهار و قدرتمند هم از پس آن بر نمی آیند. برای این کار باید به گونه یی دیگر اندیشید و رایت این گونه بود.

رامین بهنا

منبع : روزنامه اعتماد