پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا
دگرگونی‌های کوه خواجو واقع در سیرجان استان کرمان
این گروه عموما در رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت دگرگون شده است دو خصوصیت عمده این گروه كه برجسته و قابل توجه می باشد اینست كه در قسمت تحتانی بیشتر شامل سنگهای آذرین بازیك و در بخش فوقانی عمدتا دارای مرمر و دولومیت است
▪ مشخصات جغرافیائی كوه خواجو :
ـ عرض جغرافیائی شمالی : ۲۹ درجه و ۱۸ دقیقه و ۰.۸ ثانیه
ـ طول جغرافیائی شرقی : ۵۵ درجه و ۴۲ دقیقه و ۱۷.۹ ثانیه
ـ ارتفاع از سطح دریا : ۱۷۲۷ متر
ـ در فاصله ۱۵.۸ كیلومتری جنوب سیرجان
▪ مشخصات جغرافیائی كوه تمبور :
ـ عرض جغرافیائی شمالی : ۲۹ درجه و ۲۴ دقیقه و ۲۱.۲ثانیه
ـ طول جغرافیائی شرقی : ۵۵ درجه و ۴۹ دقیقه و ۳۶.۷ ثانیه
ـ ارتفاع از سطح دریا : ۱۷۷۸ متر
ـ در فاصله ۱۶ كیلومتری غرب سیرجان
بطور كلی گروه خواجو را میتوان به سه بخش عمده تقسیم كرد :
۱) شیست ها و متا بازیك های تحتانی كه شامل مجموعه سریسیت شیست ، اكتینولیت شیست ، فیلیت ، میكاشیست و متا گابرو است .
۲) فیلیت ، كالك شیست و متا دیاباز ها كه شامل بیوتیت شیست ، سریسیت شیست ، كلریت شیست ، كالك شیست ، اپیدوت اكتینولیت شیست و متا بازیك است .
۳) مرمرها و دولومیت های مرمری كه شامل مرمرهای نازك لایه تا متوسط لایه ، دولومیت های خاكستری تا سیاه رنگ ، آهك های متبلور شده و طبقات دولومیت متوسط لایه تا ضخیم لایه است .
بخش شیست ها و متا بازیك ها عموما در رخساره شیست سبز دگرگون شده اند و واجد كلریت ، مسكویت ، سریسیت ، آلبیت ، گارنت بخصوص در نزدیكی توده های بازیك و گابروئیك می باشد . میكا شیست ها بخوبی متحول شده و دارای شیستوزیته خوبی هستند در این شیست ها كانی های مشخص عبارتند از كوارتز ، بیوتیت ، بیوتیت كلریتیتیزه ، كلرئیتوئید های پست تكتونیك كه نسبت به شیستوزیته اصلی مایل رشد نموده اند و بیوتیت های جوان كه در میان دانه های كوارتز و فلدسپات رشد نموده و مملو از اپیدوت و كانیهای فلزی است .
متا بازیك ها واجد اپیدوت ، كلریت ، آلبیت ، زوئیزیت ، باقیمانده های پیروكسن ، كوارتز ، اكتینولیت و بطور فرعی اسفن و آپاتیت می باشد و گاهی اثرات لایه بندی میلی متری تا سانتی متری نشان می دهد . در قسمت بالائی همین واحد كانیهای مسكویت ، بیوتیت ، كوارتز ، كلرئیتوئید ، كانیهای اوپاك بهمره كالك شیست و فیلیت های كربناته دیده می شود . ضخامت لایه های متا بازیك بین ۳۰ تا ۶۰ متر متغیر است . بنظر می رسد كه این لایه های بازیك بصورت نفوذیهای صفحه ای به درون واحد قبل از دگرگونی تزریق شده اند . این لایه ها عمدتا سوسوریتیزه و اورالیتیزه شده و گاهی ساخت اولیه را حفظ كرده اند .
در زون های برشی آمفیبولها توسط بیوتیت و كلریت جانشین شده اند . و عمدتا اكتینولیت شیست ها و كلریت بیوتیت شیست و گارنت اكتینولیت شیست در حاشیه توده های بازیك بیشتر دیده می شوند .
بخش فیلیت ، كالك شیست و متا دیاباز ها بیشتر واجد بیوتیت شیست ، بیوتیت كلریت شیست با ظاهر فیلیتی است . و شامل كلریت ، مسكویت ، كوارتز ، آلبیت ، بیوتیت های كلریتیزه ، فلدسپاتهای هوازده و اكتینولیت است . اكتینولیت كلریت شیست ها عمدتا بهمراه اثرات باقی مانده های ماگمائی دیده می شوند . در بخش های بالائی حضور مرمرهای نازك لایه ، رگه های كوارتزیت و شیست های گرافیت دار بارز است و كالك شیست ها شامل مسكویت و كربناتهای آنكریتی ـ سیدریتی هستند . دایك های كوارتز دیوریتی در این بخش لایه ها را قطع نموده اند .
بخش مرمری و دولومیتی كه شامل مرمرها های لایه بندی شده به ضخامت حدود ۷۰ متر با میان لایه های فیلیتی تیره گرافیتی و دولومیت های دگرگون شده است .
بین بخشهای دوم و سوم ، گرانیتی شیستوز با سن نامشخص برنگ خاكستری روشن و بافت بلاستومیلونیتیك دیده می شود كه شامل كوارتز ، آلبیت ، فلدسپار پتاسیم ، میكرو كلین ، گاهی بیوتیت ، گارنت و كلسیت است كه بطور قسمتی كربناتیتیزه شده و دارای آپاتیت ، آلانیت و زیركن بطور فرعی است . حادثه دگرگونی مجاورتی مابین این گرانیت و آهكهای مجاور آن دیده نمی شود و جایگیری آن تكتونیكی است . جالب توجه است كه این گرانیت در رخساره شیست سبز دگرگون شده و شواهد آن آلبیت زائی مجدد ، تجمع كوارتز های گرانوبلاستیك و ورقه های كوچك بیوتیت و گاهی گارنت است .
دیاباز ها و شیست های سبزی كه به كلریت آلبیت اپیدوت شیست بدل شده اند كمی تا قسمتی كربناتیتیزه شده اند و شامل باقیمانده های تریكب اولیه ماگمائی نیز هستند .
بطور كلی همین مجموعه در كوه تمبور رخساره دگرگونی بالاتری را تحمل نموده و واجد مسكویت شیست ، بیوتیت شیست و گارنت میكا شیست ، مسكویت كیانیت شیست و آمفیبولیت است حضور گارنت در شیست های اطراف آمفیبولیت ها بیشتر می شود و گاهی مقدار گارنت و فراوانی آن آنقدر زیاد می شود كه به سنگ میتوان نام گارنتیت را اطلاق نمود .
گرچه سن و ارتباط جانبی این گروه بخوبی واضح نیست شواهدی هست كه سن این مجموعه متعلق به پالئوزوئیك باشد . بهر حال بخش زیرین این مجموعه نیز خود به تنهائی معمائی شده است ( حضور سیل های گابروئیك و متابازیك ها در میان رسوبات اولیه ) كه در هیچیك از سازند های جنوب شرقی ایران شناخته نشده است . و تنها مشابهت های با سازند كالشانه با سن كامبرین در ایران مركزی دارد . بخش فوقانی گروه خواجو را میتوان به سازند های كربونیفر فوقانی و پرمین زیرین نسبت داد و البته شواهدی هم موجود است .در كوه تمبور بخش فوقانی این مجموعه بطور دگرشیب توسط آهكهای الیگومیوسن پوشیده شده است .
سید عبدالرضا جعفری صدر
