سزارین ، درد یا فرار از درد؟

امروزه در جامعه تا از عمل سزارین سخن به میان می‌آید مردم پزشك متخصص زنان و زایمان را عامل اصلی افزایش بی‌رویه سزارین می‌داننداما باید به این نكته توجه داشت كه پزشك (به جز موارد اورژانسی) یك مشاور است ودر نهایت مادر باردار باید برای نحوه زایمان خود تصمیم بگیرد. فراموش نشود كه مادران به اطلاع‌رسانی، توانمندسازی و آگاهی كامل درباره چگونگی زایمان خود نیاز دارند تا برای زایمان طبیعی یا سزارین بدرستی تصمیم‌گیری كنند.
دكتر محمداسماعیل مطلق، مدیركل دفتر جمعیت و سلامت خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در گفت‌وگویی اختصاصی با هفته‌نامه سلامت در این باره می‌گوید: "در سال‌های اخیر، میانگین عمل سزارین در كشور نسبت به زایمان طبیعی از روند رو به رشدی برخوردار بوده اما این روند در استان‌ها و بیمارستان‌های مختلف متفاوت است."
طبق آخرین آمار ارائه شده از سوی دفتر سلامت مادران وزارت بهداشت و براساس طرح پژوهشی نظام نوین پایش و ارزشیابی خدمات بهداشت باروری، به طور میانگین ۶/۴۰ درصد زایمان‌ها در كشور به روش سزارین انجام می‌گیرند كه سهم شهرها از این آمار بیشتر از روستاهاست. در این طرح مشخص شد كه تنها ۵/۱۰ درصد عمل‌های سزارین به اختیار مادر باردار و همسرش انجام پذیرفته و ۶/۶۱ درصد سزارین‌ها به تشخیص پزشك متخصص بوده است.
سیر صعودی آمار و افزایش تعداد عمل های سزارین ذهن را درگیر این مساله می‌سازد كه شاید در تشخیص پزشك متخصص، غیر از موارد اورژانسی عوامل دیگری نیز در انجام عمل سزارین نقش دارد.چرا كه استاندارد جهانی عمل سزارین به طور متوسط حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد برای هر كشور است.
دكتر سید حشمت‌الله از هر، متخصص جراحی زنان، زایمان و نازایی در این باره به هفته‌نامه سلامت می‌گوید: "اینكه سزارین نسبت به زایمان طبیعی از روند رو به رشدی برخوردار بوده، غیرقابل انكار است اما باید دلایل اصلی انجام عمل‌های سزارین به طور تخصصی بررسی شود."
این استاد دانشگاه می‌افزاید: "آمارهای اعلام شده درباره سزارین و علت‌های آن نمی‌تواند دقیق باشد چرا كه تشخیص صحیح تعداد عمل‌های سزارین در سراسر كشور و بررسی عوامل آن به محاسبه آماری و عملكردی كارشناسی شده از سوی مركز آمار نیاز دارد. هیچ پزشك زنان و زایمان متعهدی به جز موارد خاص كه سلامت مادر و نوزاد در خطر است، برای عمل سزارین به طور شخصی تصمیم‌ نمی گیرد، بلكه با اطلاع‌رسانی شفاف تصمیم نهایی را به عهده مادر باردار می‌گذارد."
حق مسلم هر زنی است كه برای بارداری و نحوه زایمان خود تصمیم بگیرد. بسیار دیده می‌شود كه زن باردار به دلایل و مسائل مختلفی نظیر درد زایمان، مسائل زناشویی و... اصرار به عمل سزارین دارد و حتی به سخنان پزشك توجه ندارد، چه برسد به آنكه بخواهد راهنمایی شود.
وی با اشاره به این مطلب می‌گوید: "فرهنگ‌سازی و آموزش صحیح بهداشت باروری می‌تواند در تصمیم‌گیری شیوه زایمان به مادران كمك كند."
با بررسی‌های انجام شده، دلایل مختلفی در عمل سزارین دخیل است. به طور مثال اگر مادر باردار نخستین زایمان خود را سزارین كرده باشد و بخواهد زایمان دوم را به طور طبیعی انجام دهد، به دلیل آنكه بیشتر اتاق‌های زایمان بیمارستان‌‌‌های كشور فاقد تجهیزات كامل پزشكی برای تامین كامل سلامت مادر و نوزاد است، پزشك متخصص به اجبار عمل سزارین را در اولویت قرار می‌دهد كه این مساله خود عاملی برای افزایش سزارین در ایران است.
دكتر ازهر در ادامه گفت‌وگوی خود ناهنجاری‌های استخوان لگن، چرخش جنین در رحم و نقص فاكتورهای فردی برای زایمان طبیعی، نظیر نداشتن قدرت زایمان را از عوامل دیگر تشخیص عمل سزارین می‌داند و از وزارت بهداشت و درمان می‌خواهد كه با هدف اطلاع‌رسانی و راهنمایی مادران باردار، از تمامی متخصصان زنان و زایمان و جامعه مامایی كشور به منظور نشستی علمی دعوت به عمل آید تابا حضور مسولان وزارتخانه طی گفتمانی مشترك و تبادل نظری دوطرفه، طرحی نوین و جامع دراین زمینه ارائه شود.
زنان باردار به ویژه آنان كه نخستین زایمان خود را تجربه می‌كنند، همیشه به دنبال راهی برای كاهش درد هستند و شاید سزارین را تنها راه حل این مساله می‌داننداما راه‌های دیگری نیز برای كاهش درد زایمان وجود دارد.
سپیده مطهر، كارشناس مامایی اداره كل درمان مستقیم سازمان تامین اجتماعی با تاكید بر آگاه‌سازی و برگزاری كارگاه‌های آموزشی برای پزشكان متخصص زنان و زایمان و مجموعه مامایی و پرستاری بیمارستان‌ها، به راهكار‌های مختلف كاهش درد زایمان نظیر هیپنوتیزم، یوگاتراپی، فرافكنی افكار و زایمان در آب اشاره می‌كند و می‌گوید: عبارت زایمان بی‌درد نادرست است و باید به جای آن عبارت <زایمان كم درد> به كار رود. زایمان در آب یكی از بهترین روش‌های زایمان كم درد است و اكنون بیمارستان گنبد، وابسته به سازمان تامین اجتماعی واقع در استان گلستان تنها مركزی است كه در كشور این روش را اجرا می‌كند.
این كارشناس معتقد است، روش زایمان در آب به دلیل كاهش عوارض نامطلوب پس از زایمان، می‌تواند اشاعه یافته و جایگزین مطلوبی برای سزارین باشد. گفته می‌شود، روش زایمان در آب ابتدا در كشور روسیه مورد آزمایش قرار گرفت و بعدها از سوی دیگر كشورهای پیشرفته انجام پذیرفت اما در بعضی نقاط دنیا مردم نتوانستند آن را به عنوان روشی متداول قبول كنند. این روش در ایران نیز هنوز به طور كامل شناخته شده نیست. استفاده از روش زایمان در آب، مستلزم تكمیل تجهیزات و وسایل مورد نیاز این روش در اتاق‌های زایمان بیمارستان‌های كشور است.
در هر صورت، مسائل مختلفی در انتخاب زایمان طبیعی یا عمل سزارین، دخیل است. اما باید توجه داشت كه عواملی نظیر ارتقای سطح آگاهی، حضور همراه با بیمار هنگام زایمان، برخورد مناسب و پسندیده از سوی كاركنان بیمارستان‌ها، كاهش استرس‌های روحی و روانی و ایجاد امنیت و برقراری محیطی آرام برای مادر باردار می‌تواند زایمانی طبیعی، كم درد و بدون دغدغه را به همراه داشته باشد.
این نكته نیز قابل ذكر است كه در ایران، تسهیلات ویژه‌ای برای زایمان طبیعی در نظر گرفته نمی‌شود و تعرفه‌هایی كه به آن اختصاص می‌یابد، بسیار كمتر از عمل سزارین است؛ عمل سزارینی كه عوارض ناشی از آن می‌تواند نامطلوب‌تر از زایمان طبیعی باشد.

سیدعیسی عماد

منبع : روزنامه سلامت