گرمی بازار اعراب از محدودیت های اقتصادی ایران

ایرانی ها برای حل مشکلاتی از قبیل تعرفه های گمرکی بالا، نبود پشتوانه بانکی که حاصل درگیریهای سیاسی و بی اعتبار شدن بانکهای داخلی در عرصه بین المللی است، سرمایههای خود را به امارات متحده عربی و به طور متمرکز به دوبی منتقل کرده اند. ارزش این سرمایهها در سال ۲۰۰۷، بیشتر از ۱۲۰ میلیارد دلار و معادل نیمی از بودجه دوبی بوده است.
شرکت در معاملات بین المللی پیش از پول نقد، نیازمند اعتبارات اسنادی است که از سوی بانکها باید ایجاد شود. بانکهایی که در مجادلات سیاسی مرعوب شده اند، دیگر توان گشایش اعتبار برای تجار و مشتریان خود را ندارند. در این شرایط برای ادامه حیات اقتصادی، باید راه دیگری را به کار گرفت. انتخاب نقطه سوم یا واسطه، هر چند پر هزینه تر است; اما ادامه فعالیتهای اقتصادی و صنعتی را امکان پذیر می کند.
دوبی یکی از این نقاط است. منطقهای که به اعتقاد «سعید لیلاز»، ظرف سالهای اخیر به دلیل قوانین سختگیرانه ایران، نقش بارانداز را برای ایران بازی کرده و بسیاری از شرکتها به خصوص در بخش خودرو را به سرمایهگذاری در آن منطقه سوق داده است.
لیلاز در این باره معتقد است: «اکثر شرکتهایی که در دوبی ایجاد شدهاند، با هدف دور زدن قوانین سختگیرانه، فرار از بوروکراسی اداری و مالی کشور بوده است.»
پس از آن که تحریمهای بینالمللی علیه ایران اعلام شد و بانکهای ایرانی در لیستهای شورای امنیت قرار گرفتند یک بار دیگر نقش امارات و به خصوص دوبی در اقتصاد ایران پر رنگ تر شدند. ایران برای این کشور نقطه برجسته و ارزشمندی در اقتصاد محسوب میشد.
لیلاز در این باره می گوید: «با افزایش فشارهای بین المللی، نقش امارات متحده عربی و دوبی برای ایران پررنگ تر شد. این منطقه علاوه بر ارایه تسهیلات مناسب و تامین امنیت سرمایه گذاری، تجارت مستقیم ایران با دنیای غرب را که به دلیل تحریمها قطع شده بود، وساطت کرد و دوباره برقرارش کرد و خود واسط این حلقه شد. حال تنها قطعات چینی و کره ای وارد ایران نمی شوند; بلکه قطعات آلمانی، ایتالیایی و حتی آمریکایی وارد کشور می شود که تنها هزینه اش بالاتر است که آن هم خرج واسطه گری دوبی می شود.»
براساس آمار، میزان سرمایههای موجود در دوبی که از سوی ایرانیها با نام ایرانی یا غیرایرانی در دوبی سرمایهگذاری شده، ۲۰۰ میلیارد دلار است.
امارات متحده عربی، به دلیل نزدیکی به ایران و داشتن شرایط مناسب برای سرمایهگذاری ایمن و سود ده، با وقوع هر مشکل و تهدیدی برای ایران به راحتی سود کلانی را نصیب خود کرده و شروع به جذب سرمایهها می کند.
قربانی، عضو هیات مدیره قطعهسازان نیز معتقد است: «انتخاب یک نقطه سوم یا واسطه بهترین کاری است که صنعت گران و تولیدکنندگان برای تداوم حیاتشان میتوانند انجام دهند; اما در انتخاب این واسطه گر گزینه بهتری غیر از امارات وجود ندارد و هر بار و در هر شرایط حساسی، این فرآیند تکرار می شود.»
درگیریها بر سر مساله هستهای ایران بیش از هر چیز، رنگ و بوی سیاسی دارد; اما تارهای سیاست و اقتصاد آنچنان به هم تنیده شدهاند که تاثیر مستقیمی بر روی بخشهای اقتصادی کشور به عنوان شریان حیاتش داشته، به طوری که دنیای غرب برای قطع این شریان و انزوای ایران به روشهای مختلفی دست زد. از آن جمله تحریم بانکهای ایرانی بود که دیگر دنیای غرب حق انجام معامله با این بانکها را نداشتند و بانکهای خارجی هم از گشایش LC برای تجار ایرانی خودداری می کردند.
براساس اطلاعات موجود، نرخ موفقیت تحریمهایی که پیش از جنگ جهانی دوم، در فاصله بین دو جنگ جهانی به اجرا گذاشته شدند برابر با ۵۰درصد است.
در این شرایط ایران نیازمند واسطه گری بود که جای خالی بانکهایش را پر کند و امارات متحده عربی به خوبی این نقش را ایفا کرد.
هرچند طی سالهای اخیر رابطه ایران با همسایگان عربش چندان گرم نبوده; اما ایران و دنیای عرب به خصوص امارات متحده که امروز سرمایههای ایرانی نقش مهمی در اقتصادش دارد، به خوبی پی برده اند که افزایش روابط نزدیک اقتصادی در شرایط فعلی که تنشهای سیاسی ایران و دنیای غرب افزایش یافته، به سود دوطرف و چه بسا کشورهای عربی است.
با آغاز تحریمهای اقتصادی و بانکی سازمان ملل و ممنوعیت همکاری بانکهای اروپایی با ایران، بسیاری از شرکتها برای تامین منابع مالی پروژههای نیمه تمام خود به سمت بانکهای امارات کشیده شدند که این امر موجب افزایش رشد اقتصادی این کشور شد.
تصمیمهای سیاسی واکنش های متعاقب آن پیشبینی نشده است و در نهایت منجر به این میشود که حجم بالایی از سرمایهها به سمت کشور دیگری رود آن هم برای تامین مایحتاج تولید.
قربانی میگوید: «در حال حاضر که فعالیتهای اقتصادی و تجاری در سطح وسیعی انجام میشود و تصمیمات جهانی بر روی آن اثرگذار است، باید زمان هر تصمیمگیری به عواقب آن نیز اندیشید و راهکارهای لازم را نیز برای تصمیمات اتخاذ کرد تا هزینه کمتری را تحمیل کند.»
صنعت خودرو، به عنوان قدیمی ترین صنعت ایران، هنوز به طور تام و تمام داخلی نیست و بسیاری از قطعاتش از خارج از کشور تامین میشود، همچون بسیاری از شرکتهای خودروسازی بزرگ جهان که واردات ارزانتر را بر تولیدگران ترجیح میدهند. پس در این میان باید از این موضع گیریهای سیاسی و به دنبال آن انزوای اقتصادی بیشترین ضرر را متقبل شده باشد.
قربانی، عضو هیات مدیره انجمن قطعه سازان معتقد است: «در بخش خودرو و قطعات بیشترین مسیر گشایش اعتبار به سوی دوبی رفته که استقبال خوبی هم از آن شده است; چرا که این صنعت از دیگر بخشهای صنعتی کشور قوی تر بوده و از اقبال بالاتری نیز برخوردار است.»
قربانی میگوید: «ایران در بخش قطعه سازی از رشد و پیشرفت خوب و چشمگیری برخوردار بوده و اکنون قابلیت تولید محصولاتی با درجه کیفیت عالی در جهان را دارد، به شرط آن که بخشهای موثر تصمیمگیری با هم و با این صنعت هماهنگ باشند. در این شرایط، اگر قرار باشد که صنعت خودرو سازی به دلیل تهدیدات جامعه بین الملل از حرکت باز ایستد و متوقف شود، عاقلانه نیست و بهترین راه، انتخاب کشور واسطه است. هرچند هزینهها را افزایش داده که بیشتر آن هم به تولیدکننده تحمیل می شود.»
خروج ماهانه و سالانه درآمدهای ملی و سرمایههای ایرانی به دلایل مختلف از سختگیریهای مالیاتی و گمرکی تا حفظ خط تولید و صنعت، چندان بی خطر و بدون ریسک هم نیست.
ارتباط با دنیای عرب، هرچند بیش از آن که برای ایران سود داشته باشد، برای آنان و گرمی اقتصاد و بازارشان مفید است; اما کمی خطرناک هم هست.
یکی از اهداف ایجاد شورای همکاریهای خلیجفارس در سال ۱۹۸۱ میلادی، حمایت از سنیان عراق علیه ایران بود. هر چند در دوران پس از جنگ روابط کشورها به حالت اول بازگشت.
این خطر از سوی صنعتیها هم حس شده است و تغییر موضع دنیای عرب و هم نوایی اش با غرب برای فشار بر ایران را محتمل میدانند همانطور که مسبوق به سابقه هم هست; اما امیدشان این است که اقتصاد بر سیاست غلبه کند و ساختارهای آن را به هم بریزد به طوری که حیات اقتصادی شان را بر معاملات سیاسی ترجیح دهند.
یکی از دلایلی که قربانی برای تغییر موضع احتمالی دنیای عرب بیان میکند، قدرت ایران در منطقه است: «کشورهای همسایه ایران، چندان دل خوشی از ما ندارند و قدرت ایران برایشان همواره غیرقابل تحمل بوده و هیچ بعید نیست که برای تضعیف این قدرت دوست نداشتنی، با غرب همدست شده و آب به آسیاب دشمن بریزند.»

نویسنده : بهاره آریانمنش

منبع : روزنامه مردم سالاری