نقش دامپزشکان در سلامت انسان

در ممالک غربی، دکتر دامپزشک هم‌ردیف با یک پزشک در بهداشت عمومی جامعه، مؤثر و قابل احترام است. با تأسف باید اظهار داشت که در کشور عزیزمان ایران، هنوز جایگاه واقعی و اصلی دامپزشکان به درستی تبیین نشده است و شمار بسیاری از مردم پس از گذشت سال‌ها از تربیت دامپزشکان در دانشگاه‌ها و اشتغال آنان در بخش‌های گوناگون، هنوز با زمینه‌ها، وظایف و نوع عملکرد دامپزشکان آشنایی ندارند. دکتر دامپزشک در جوامع شهری و روستایی و در هر دو زمینه، نقش مهم و کارسازی در تأمین سلامت عمومی جامعه (Public Health) دارد.
هر چند که پیشوند دام در کنار نام پزشک در نگاه عمومی جامعه، نشانه سر و کار داشتن دکتر دامپزشک با دام است، اما واقعیت این است که در چرخه بیماری‌ها و جلوگیری از روندهای ایجاد یک بیماری به ویژه بیماری‌های قابل انتقال بین دام و انسان و نیز در کنترل و بازرسی صنایع غذایی به ویژه با منشأ دامی، دکتر دامپزشک نقش اول را بازی می‌کند. امروزه در کشورمان رشته‌های متعدد در سطوح فوق دکترا پس از گذراندن دوره دکترای عمومی دامپزشکی وجود دارد که هم اینک تعداد چشمگیری از دانش آموختگان دکترای عمومی در این رشته‌ها به ادامه تحصیل مشغولند.
در ادامه به نمونه‌هایی از زمینه‌های کاری دامپزشکان به طور مختصر اشاره می‌نماییم:
۱ ) دام‌های بزرگ
۲ ) دام‌های کوچک و پرندگان زینتی
۳ ) طیور و پرندگان صنعتی
۴ ) آبزیان
۵ ) آزمایشگاه
۶ ) داروخانه
۷ ) زمینه‌های تحقیقاتی
مقصود از دام‌های بزرگ، دام‌های تولیدی صنعتی همچون گاو، گوسفند و بز و همچنین در فیلدی دیگر شتر و اسب است. زمینه‌های کاری دکتر دامپزشک در مورد دام‌های بزرگ شامل مامایی (مدیریت تولید مثل و زایمان - درمان مشکلات زایمان و پس از زایش - تشخیص آبستنی)، جراحی و نیز تشخیص و درمان بیماری‌های دام‌های بزرگ است. درباره دام‌های کوچک بیشتر تمرکز بر حیوانات خانگی (Pet Animals) نظیر سگ، گربه و نیز به تازگی خرگوش، سنجاب و همستر (Hamster) و طیور زینتی مثل قناری، طوطی، مینا و غیره است. زمینه‌های کاری دکتر دامپزشک در مورد دام‌های کوچک، شامل واکسیناسیون، مدیریت بهداشت و نگهداری، جراحی، تشخیص و درمان بیماری‌های دام‌های کوچک است.
در زمینه پرندگان صنعتی که عمدتاً شامل مرغ‌های گوشتی و تخمگذار است، حضور دامپزشک به منظور مدیریت درست در مزارع پرورش طیور و نیز درمان بیماری‌های احتمالی، ضروری است. در زمینه آبزیان، دامپزشکان در کنار کارشناسان شیلات به عنوان مشاوران درمانی و نیز برای انجام مدیریت درست تکثیر و پرورش آبزیان نظیر ماهی و میگو مشغول بکارند. آزمایشگاه تشخیص دامپزشکی در نظر دکتر دامپزشک اداره می‌شود و همه آزمایش‌های مربوط به انواع دامها و پرندگان و حتی در مواردی انسان را با دقت بسیار زیاد انجام می‌دهد. امتیاز تأسیس داروخانه نیز به دکتر دامپزشک داده می‌شود و برای همین، یکی از زمینه‌های کاری دامپزشکان، راه‌اندازی و اداره داروخانه‌های دامپزشکی است.
در بسیاری از مراکز تحقیقاتی صرفنظر از مراکز خاص تحقیقات دامپزشکی در دیگر مراکز تحقیقاتی علوم پایه و پزشکی هم دامپزشکان وزنه‌های مهمی به شمار می‌روند. اشتغال دامپزشکان در مؤسسه معتبر سرم‌سازی رازی یا بخش تحقیقات مرکز قلب تهران، انستیتوپاستور، پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی و غیره از این دست نمونه‌هاست.
جالب است بدانید یک دکتر دامپزشک که به کار بالینی و درمانی اشتغال داشته باشد، توانایی ویزیت و معاینه حدود ۵۹ گونه حیوان از دام‌های بزرگ و کوچک و پرندگان را داراست. در کنار این، یک دکتر دامپزشک عمومی با گذراندن دروس جراحی، بیشتر جراحی‌های معمول نظیر سزارین، جراحی دستگاه گوارش، ادراری - تناسلی، چشم، گوش و غیره را مگر موارد بسیار تخصصی که از متخصص جراحی دام‌های بزرگ یا کوچک کمک می‌گیرد، با تسلط کامل انجام می‌دهد.
از سال ۷۶ هم به منظور ساماندهی وضعیت دامپزشکان شاغل در بخش غیردولتی با تصویب مجلس محترم شورای اسلامی سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی تأسیس شد که هم اینک دوره چهار ساله سوم خود را می‌گذراند.
از سوی دیگر، به دلیل نقش سازمان دامپزشکی و دامپزشکان در پیشگیری از بروز بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان نظیر آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، تب مالت، لپتوسپیروزیس (بیماری شالیکاران برنج) و موارد متعدد دیگر لازم است تا جامعه با این نقش بیشتر آشنا شده و به توصیه‌های صادره از سوی مراجع ذیصلاح دامپزشکی توجه نمایند. بدون شک، هر ایرانی بر سر سفره غذای خود در سه وعده روزانه و در روز حاصل نظارت‌های مستمر دامپزشکان بر تولید و عرضه مواد غذایی با منشأ دامی را مصرف می‌کند و همین افتخار برای جامعه بزرگ دامپزشکی کشور در خدمت به مردم کافی است.
از سوی دیگر، باید دانست که در کنار دامپزشکان، شمار بسیاری از افراد تحصیلکرده در زمینه‌های دیگر که عنوان (سایر رده‎های دامپزشکی) را دارند و بیش از ۶۰ درصد جمعیت خدمتگزار دامپزشکی کشور را تشکیل می‌دهند، خود را در صف مقدم مقابله با بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان و انسان می‌بینند و روزانه با انواع خطرات و مهلکترین عوامل بیماری‌زا، دست و پنجه نرم می‌کنند تا ما به راحتی از غذایی که می‌خوریم، با اطمینان از سلامت آن لذت ببریم. کاردان‌ها و تکنسین‌های دامپزشکی، کارشناسان علوم آزمایشگاهی دامپزشکی و بهداشتیاران دامپزشکی را باید از آن جمله دانست.
امید است روز به روز نقش دامپزشکی در ارتقای سلامت و بهداشت عمومی جامعه در بین مردم عزیز کشورمان بیشتر تبیین شود و با آگاهی بیش از پیش مسئولان تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر کشورمان از این نقش مهم و تأثیرگذار که حتی اقتصاد و امنیت کشورمان هم به آن وابسته است و نگاهی به گردش مالی موجود در صنعت طیور به عنوان مشتی نمونه خروار، گواه این مدعاست، شاهد بهبود شاخص‌های سلامت در کشورمان باشیم.

محمد لطفی‌زاده