مایکوتوکسین ها

مایکوتوکسین ها یا سموم قارچی (Mycotoxins) ، ترکیباتی هستند که توسط بعضی از گونه های قارچ ها تولید شده و موجبات بیماری و مرگ و میر در انسان، حیوانات و گیاهان را فراهم می آورند. عوارض ناشی از مصرف یا اثر مایکوتوکسین ها را Mycotoxicosis و ناراحتی و اختلال از اثر مستقیم خود قارچ را Mycosis می گویند.
●مایکوتوکسین ها فرآورده سه گروه از قارچ ها می باشند.
· قارچ های ماکروسکپی : مانند قارچ آمانیت
·قارچ های پارازیت : این قارچ ها به گیاهان و حیوانات حمله کرده و در آنها ایجاد بیماری می کنند.
· قارچ های باصطلاح انباری
این قارچ ها تحت شرایط خاص قادرند روی مواد خوراکی و محصولات و فرآورده های گیاهی از زمان برداشت، عمل آوری ، حمل و نقل و انبارها سریعا" رشد نمایند.
وجود این قارچ ها به یک کلیمای ویژه و ناحیه جغرافیایی یا کشور خاص مربوط نیست بلکه هر جا که شرایط لازم برای رشد گونه قارچ و خاصیت توکسین زایی آن فراهم باشد توکسین مربوطه را خواهیم داشت.در بسیاری از مناطق شرایط آب وهوایی برای محصولات کشاورزی در تمام طول سال مناسب است ولی همین شرایط برای نشو و نمای قارچ ها و کپک ها نیز کمال مطلوب بوده و می تواند مقادیر عمده ای از مواد غذایی را فاسد کنند ، به همین دلیل است که سلامت مواد غذایی که درمعرض حمله قارچ های سم زا هستند باید تأمین گردد. در کشورهای صنعتی مسائل آلودگی مواد غذایی به افلاتوکسین و چند سم قارچی دیگر اهمیت بسیاری کسب کرده است در نتیجه آزمایشات مفصل مواد غذایی که درمعرض آلودگی قارچی هستند سموم بالقوه دیگری نیز شناخته شده اند. در طی چند دهه اخیر کوشش های زیادی وقف مطالعه منشاء طبیعت و انتشار و خطرات احتمالی سموم قارچی موجود در مواد غذایی و خوراک دام شده است، از آنجاییکه در حال حاضر جلوگیری از آلودگی به سموم قارچی در مواد غذایی انسان و حیوان بطور کامل مقدور نیست اکثر کشورها برای بعضی از این سموم درخوراک انسان و دام حدودی را قائل شده اند، در این زمینه آفلاتوکسین ها که توسط گونه های سم زای آسپرژیلوس فلاووسAspergillous Flavous)) و آسپرژیلوس پارازیتیکوسA,parasiticus تولید می شوند، به مراتب بیشتر ازسایر سموم قارچی تحت کنترل قرار می گیرند.اگرچه مطالعه منابع قدیمی نشان میدهد که وجود سموم قارچی بیش از دوقرن است که شناخته شده اند ولی فقط پس از کشف آفلاتوکسین ها بوده که این ترکیبات توجه زیادی را به خود جلب کرده و بر حسب اینکه این سموم چه عضوی را هدف قرار دهند یا چه بیماری را باعث شوند می توان آنها را مولد سرطان ، سم کبدی،َ سم کلیوی ، تشنج زا ، سم اعصاب وغیره تشخیص داد.
· با پیشرفت روش های حساس تشخیص و تجزیه این سموم وجود این ترکیبات تقریبا" در تمام غذاهای انسان و دام آشکار شده و این امرموجب ایجاد نگرانیها در باره سالم بودن مواد غذایی که ما همه روزه مصرف می کنیم گشته است.
· روش های تجزیه موجود قادر به اندازه گیری مقادیر بسیار کم آفلاتوکسین ها ( مایکوتوکسین ها ) تا سطح یک قسمت در بیلیون یک میکروگرم در کیلوگرم یا (ppb)می باشد.
مشخص شده است که مسائل مربوط به نمونه برداری از قسمت های ناهمگون مواد غذایی یا خوراک دام وطیور به منظور معین نمودن میزان آلودگی دارای اهمیت خاص می باشد.هدف توصیه اقداماتی برای جلوگیری از سموم قارچی در مواد غذایی انسان و خوراک دام و طیور و محصولات آنها می باشد و اگر قرار باشد وقوع سموم قارچی مهم شناخته شود بایستی به حداقل ممکن تقلیل یافته و اقدامات پیشگیری و حفاظتی باید در تمام طول زنجیره غذایی از زمان کاشت در مدت داشت و برداشت ، عمل آوری تا انبار کردن وعرضه به بازار مورد توجه قرار گیرد.
نشریه علمی هشتگرد، شماره ۱ ، تابستان ۱۳۸۴
مهندس محمد علی ابریشمی زاده

منبع : موسسه مرغداری ایران