نیاز به آخرین ابزار تجارت

اینترنت جدید است، پرسر و صداست، دوست داشتنی است و هم مظنون است. با این همه می توان گفت بیشترین حجم سر وصدایی كه از اینترنت در جامعه ارتباطی ما بلند شده است، بیشتر از آنكه ناشی از بعد كاربردی آن باشد، ناشی از تازگی آن است. در رسم بردار استفاده از اینترنت به ۳ بعد می توان توجه كرد: تجارت، آموزش و سرگرمی.
به طور معمول، در كشورهای پیشرفته اگر بعد سرگرمی جذاب است، قبلاً و در كنار این بعد تجارت و بخش آموزشی وزنه سنگین خود را یافته است. اما فراموش نكنیم اینترنت یك فناوری مدرن و وارداتی است و هر غریبه تازه واردی به همان اندازه كه جذاب می نماید، به همان اندازه با چشم بی اعتمادی به او نگریسته می شود. اینجاست كه ممكن است همه آنچه می تواند به ما ببخشد در یك هیاهوی بی حاصل گم شود.
● تجارت، آموزش و پرورش، كفه های بازمانده
هم اكنون ۸۶ درصد حجم استفاده از اینترنت را تجارت الكترونیكی در بر می گیرد. پس از حجم آموزشی و پژوهشی، تنها ۱‎/۲ درصد اینترنت را برنامه های غیر اخلاقی تشكیل می دهد. این حجم كم در مقابل حجم وسیع استفاده های كلان دیگر از اینترنت، بی اهمیت تر از آن جلوه می كند كه سدی بر سر راه استفاده از اینترنت شود. به قطع، عامل دیگری تأثیر گذار است و آن نوع مبادلات و شیوه تجارت و نگرش اقتصادی است. تجارت الكترونیكی در بستری مجال رشد می یابد كه نگرش جدید و مدرنی بر تجارت حاكم باشد. این در حالی است كه بازار سنتی و تجارت سنتی كمتر مجال جهانی شدن پیدا می كند.
در كشور ما، اینترنت به طور عام با كافی نت ها، آن هم در تهران آغاز شد. استفاده خانگی آن هم در قالب سرگرمی و بازی بود. می توان گفت اینترنت خود را در بستر نیازهای جامعه نشان می دهد. البته نمی توان از قلم انداخت كه در سال های گذشته این فناوری به نوعی پر كننده برخی خلأ های رسانه ای بود. تجربه وبلاگ نویسی در حقیقت معرفی چهره های متنوعی بود كه این بار در یك حركت داوطلبانه به پخش رنگ ها و فرم های متفاوت افكار خود رو آورده بودند كه البته خود بحث مستقلی است. اما در چرخه بازار و اقتصاد و آموزش وپرورش اینترنت در چه جایگاهی قرار گرفت. كارشناسان ارتباطات هنگامی كه به این بخش می رسند از نوعی ضعف كاربردی آن سخن می گویند. احسان مروستی، كارشناس ارتباطات، به چند عامل اشاره می كند:
۱) مسائل فنی،
۲) كند بودن جریان اطلاعات
۳) جامعه ماهنوز به استفاده كاربردی از اینترنت احساس نیاز نكرده است.
در این میان، نقش دولت فراهم كردن زمینه های فنی لازم و گسترش آن است. از سویی، فضای فرهنگی جامعه باید از اینترنت به نوعی تعبیر نیاز برسد؛ این كه مؤسسات دولتی و خصوصی ما به مفهوم واقعی اطلاعات نیازمند شوند و بعد به طور منظم خواهان آن باشند. از لحاظ ساختاری، در سال های گذشته، استفاده كاربردی از اینترنت گرفتار همان ساختار كند اداری بوده است؛ بدین ترتیب كه قدرت تشخیص سریع و تصمیم قاطعی در این زمینه كمتر وجود داشته است. به همین دلیل، مدیران تصمیم گیر بیشتر دنباله رو حركت های عمومی بوده اند. پس از این كه فناوری در میان مردم گسترش یافت، شیوه های جدیدی برای استفاده ابلاغ می شود.
● قافله جهانی
دكتر علی اكبر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت، از تجربه دیگر كشورهای جهان سوم چنین می گوید: «می توان گفت این مقوله برای بیشتر كشورهای جهان حركتی كند داشت و تنها چند كشور جهان به صورت عمیق و تحقیقی و تحلیلی آن را دنبال و در عمل پیاده سازی كردند.
در این رده كشورهایی مانند آمریكا، كانادا، ژاپن و استرالیا پیشرو بوده اند. با این حال، در كشورهای در حال توسعه تحولات چشمگیری در توسعه اینترنت و فناوری اطلاعات دیده شده است.
تجربه چین، هندوستان، مالزی، تایوان، تایلند، فیلیپین، كره جنوبی و حتی ویتنام از این نوع است. چنان كه تنها كشور ویتنام تصمیم گرفته ۵۰ درصد سرمایه گذاری های خود را در زمینه توسعه فناوری اطلاعات انجام دهد. برخی دیركردها هم براساس نوع عقاید خاص كه در كشور ما هست بروز كرده است. مثلاً در آلمان كه اصرار به آلمانی شدن رایانه و در فرانسه كه اصرار بر فرانسوی شدن زبان های برنامه نویسی وجود داشته است، در ابتدا با تأخیر رو به رو بودند ولی سرانجام به هماهنگی دست یافتند. چین نیز در ابتدا راه غلطی را طی كرد كه خیلی زود متوجه آن شد و خود را با جهان اینترنت هماهنگ كرد، چنان كه در سال های اخیر بهترین صادرات را از طریق اینترنت داشته است.»
هم اكنون بخش عمده تجارت از طریق تجارت الكترونیك انجام می شود. كشورها برای تطبیق با شرایط آینده، هرچه بیشتر خود را به این ابزار ارتباطی مجهز می كنند و در حقیقت پروژه سهیم شدن در سطح علمی و فناوری های جهان را عهده دار می شوند. چنانكه مسأله تحقیقات اینترنتی یك اصل اساسی و مسلم در جهان است.
دكتر جلالی یادآور می شود هم اكنون بیشترین استفاده كنندگان اینترنت بازرگانان اند زیرا تجارت سنتی به سرعت در حال تبدیل شدن به تجارت الكترونیكی است و رقابت حرف اول را در بازار می زند. از سوی دیگر، اینترنت ابزاری دوسویه است. در مدیریت سنتی، مدیران بیشتر دستور دهنده و كمتر شنونده اند. اما اینترنت این سنت را به هم می ریزد و به زیر دستان به راحتی اجازه می دهد كه نظارت خود را با بالادستان در میان گذاشته، در تصمیم گیری ها مشاركت و حتی نظارت داشته باشند.
مسأله دیگری كه وجود دارد به مسائل فرهنگی استفاده از فناوری های جدید در كشور ما بر می گردد. مثلاً ژاپنی ها از تلفن همراه تنها در مواقع اضطراری استفاده می كنند، این در حالی است كه بیشتر از ۷۰ درصد آنها تلفن همراه دارند. همچنین با وجودی كه تعداد تلفن های ثابت ژاپنی ها كمتر از تلفن همراه شان است، آنها از تلفن ثابت ۳ برابر بیشتر از تلفن همراه استفاده می كنند. به علاوه، رسانه های گروهی نحوه استفاده صحیح از تلفن همراه را به مردم آموزش می دهند. این مسأله بارها در فیلم ها و سریال ها و برنامه های آموزشی یادآوری می شود. در زمینه اینترنت نیز ژاپنی ها به همین نحو خلاقانه وارد شده اند.
در حالی كه ۸۲ درصد بازرگانان و اصناف ژاپنی با اینترنت كار می كنند، در منازل تنها ۱۹‎/۵ درصد افراد اینترنت دارند. این مسأله در كشور ما می تواند كاملاً برعكس ظاهر شود. در بازار كمتر خبری از اینترنت و فناوری های نوین است و خانواده ها بدون هیچ گونه آموزش یا جهت دهی در جریان استفاده از اینترنت قرار می گیرند. این در حالی است كه « مروستی» معتقد است: «اگر یك جامعه بتواند فرآیند آموزش را تقویت كند، می تواند در ذهنیت افراد اطمینان و اعتماد به نفس به وجود آورد. دو بعد تجارت و تحقیقات در اینترنت از ابعاد اصلی وجود چنین پدیده ای هستند. كشور ما به عنوان جزیی از این مجموعه، در زمینه های فناوری، تجارت، تحقیقات و در زمینه دسترسی به اطلاعات روز نیازمند این هماهنگی است.
برای گسترش تجارت و یافتن شركای تجاری دقیق تر، بانكداری، بیمه، علوم اجتماعی و فنی اینترنت بهترین ابزار دسترسی است. این در حالی است كه فقدان دسترسی یا محدودیت دسترسی ما موجب عقب افتادن از این قافله می شود.»
حتی در سطح منطقه ای با توجه به رویه جدید كشورهای عربی در زمینه گسترش تجارت، تغییرات چشمگیری در سطح تجارت الكترونیكی به وجود آمده است. با این حال، « مروستی» معتقد است: «تجربه ما در دانشگاه ها به عنوان حلقه واسط بعد آموزش و صنعت پیش روی ماست. دسترسی به اینترنت در دانشگاه ها با سرعت پائین و استفاده تقریباً كم است. مسأله دیگر این است كه ما سایت های اطلاعاتی را به وجود آوردیم ولی این كه اندام یك موضوع به صورت هماهنگ عمل كند، كمتر وجود دارد. اینترنت تنها وارد كردن و نصب دستگاه نیست بلكه این دستگاه نیازمند نوعی نگاه مدرن و منظم است تا بتواند از مجموعه تحقیقات جهان استفاده كند. از سویی، این دستگاه نیازمند نوعی نگاه هوشمندانه است. در حقیقت، پیش از هر چیز نفس این شبكه ارتباطی و اطلاعاتی باید پذیرفته شده باشد.»
● اینترنت به خودی خود عامل پیشرفت نیست
اما در نهایت ما اینترنت را برای چه می خواهیم. برای بالندگی كشور در همه سطوح و این بالندگی گذشته از دستیابی به تكنیك ها و اقتصاد باز، در گرو آگاهی شهروندان است. دستیابی و گسترش اینترنت اگر چه در آغاز بر تجارت و اقتصاد اثر گذار است، اما در نهایت به طور غیر مستقیم در سطح زندگی و رتبه اجتماعی زندگی شهروندان اثر می گذارد.
مروستی معتقد است: «ما ناگزیریم كه به این سمت حركت كنیم وگرنه از لحاظ اقتصادی، مسائل مالی ما از جهان عقب خواهد ماند. از سویی، باید دانست خود اینتر نت به خودی خود عامل پیشرفت نیست، بلكه مانند رادیو، تلویزیون و سیله ای است كه آگاهی تولید می كند و هرچه جامعه نظام مند شود، بیشتر می توان از این دانشها استفاده كرد. هرچه توسعه اقتصادی گسترده تر باشد، نیاز ما بیشتر می شود و هرچه تجارت ما گسترده تر شود، به تجارت الكترونیك بیشتر نیازمندیم. اگر بتوانیم آن را در جریان آموزش عمومی قرار دهیم نیز هزینه اجتماعی كمتری خواهیم داشت و بار هزینه آموزش رسمی هم كم خواهد شد.»
اینترنت یك ابزار اطلاعاتی و ارتباطی مدرن است و مسیر ورود فناوری های مدرن در كشورما به نحوه استفاده از آن بر می گردد. چنانكه دكتر جلالی یادآور می شود شناخت به موقع یك فناوری و تصمیم گیری بدون تأخیر در استفاده از آن ، دو عامل مهم در برخورد با یك پدیده نوین است. گاهی ما زمانی متقاعد به استفاده می شویم كه زمان بهره وری آن یا سپری شده یا كارآیی مناسب را ندارد و یا حداقل فرصت های شغلی و خلاقیت هایی كه می توانسته با آمدن یك فناوری در كشور ایجاد شود، از دست رفته است.
با این حال به نظر می رسد اهمیت این ابزار خود به خود آن را به عنوان جزیی جدا نشدنی در ساختار اطلاعاتی و ارتباطی كشور قرار داده و اكنون زمان آن رسیده است كه بیش از پیش به جهت دهی كاربردی این جریان بپردازیم. اساسی ترین بخش های كاربردی جامعه یعنی بخش صنعت آموزش و تجارت از اینترنت به عنوان یكی از پلكان های ترقی خود می توانند استفاده كنند.
این مسأله نیازمند نوعی آگاهی رسانی عمومی نیز در سطح عمومی جامعه است و به نظر می رسد رسانه های عمومی كشور در این مورد نیازمند اختصاص سهم بیشتری به اینترنت و نحوه نگرش و استفاده از آن است، این كه اگرجهان جدید ابزار جدیدی را عرضه كرده حال سهم ما چقدر است و ما چقدر می توانیم از آن بهره ببریم.

مهری حقانی

منبع : روزنامه ایران