گمشده‌ای در عصر اضطراب‌

در عصر اضطراب، آرامش، گمشده‌ای عزیز است برای کسانی که تشویش و نگرانی، حزن و اندوه، و بیم و هراس را تجربه کرده‌اند و با آن دست به گریبان بوده‌اند، آرامش، گوهری گران‌بهاست.
برای جوامعی که در هیاهوی صنعت و تکنولوژی(فن‌آوری) و شلوغی و ازدحام شهرهای بزرگ و کوچک و هزارتوی زندگی مدرن و لابه‌لای انبوه ماشین‌ها و ابزارها خود را گم کرده و سلامت روح و جسم خود را از دست داده‌اند، آرامش، تنها دارویی است که می‌تواند دردهای آنها را تسکین بخشد و روح و جسمشان را از خوره‌ای که به جانشان افتاده و ذره ذره از آنها می‌کاهد و آنان را به‌نیستی می‌کشاند، رهایی‌ دهد.
▪ آرامش، یعنی نبود تشویش و اضطراب و دلهره؛
▪ آرامش یعنی رهایی از حزن و اندوه و بیم و هراس؛
▪ آرامش یعنی برخورداری روح و جسم از اطمینان و ثبات و استقرار و سکون؛
▪ آرامش یعنی بودن در دژی محکم که از بیرون، توسط دشمنانی نیرومند تهدید می‌شود؛ ‌
▪ آرامش یعنی بودن در کشتی‌ای که در اقیانوسی متلاطم اسیر گرداب‌هاست و با موج‌هایی بزرگ، دست و پنجه نرم می‌کند.
در قرآن شریف، مقام اطمینان مقامی بس بلند است و فقط در صورتی انسان می‌تواند در سلک بندگان خاص، وارد بهشت خداوند شود و از رضایتی دو طرفه بین خود و خدا برخوردار باشد که به درجه اطمینان نفس رسیده باشد.
مقام اطمینان، از مقام باور و ایمان، بالاتر است؛ چرا که ایمان در بعضی مراتب خود، با تزلزل جمع می‌شود، ولی مقام اطمینان مقام استواریِ محض است. هنگامی که ابراهیم خلیل(ع) به خداوند گفت: خدایا به من نشان بده که چگونه مردگان را زنده می‌کنی؟ خداوند فرمود: مگر ایمان نیاورده‌ای؟! ابراهیم عرض کرد: چرا؛ ولی می‌خواهم قلبم اطمینان یابد.
در روان‌شناسی، آرامش، یکی از شاخص‌های سلامتِ روانی شمرده می‌شود.
ایجاد آرامش درافرادِ روان-‌آزرده، یکی از اهداف مرحله‌ای روان ‌درمانگرهاست. از آن‌جا که اضطراب و افسردگی و هراس و انواع ترس‌ها، مُخلّ سلامت روانی به شمار می‌آیند و تا حدّ زیادی از کارآمدی آنان می‌کاهند، بنابراین در شیوه روان درمانگری، رفع اضطراب و تنیدگی و ایجاد آرامش روانی را هدف قرار می‌دهند و می‌کوشند با استفاده از شیوه‌های مختلف، عوامل به وجود آورنده این نارسایی‌ها را شناسایی و با آنها مقابله کنند و در جهت ایجاد تعادل در افراد، آرامش را بر آنان حاکم نمایند.
با توجه به اهمّیت نقش آرامش در زندگی انسان، در این نوشتار، به اختصار به تعریف آرامش، بررسی عوامل ایجاد آن، عوامل برهم زننده یا از بین برنده آرامش، آثار و پیامدهای آرامش می‌پردازیم.
آرامش، عبارت است از حالت اطمینان و سکون نفس، به طوری که در برابر رویدادهای مختلف زندگی و حوادث ناگوار و شرایط سخت، متزلزل نشود و بتواند با خونسردی در فضای روانی امن و آرامی با مشکلات روبه‌رو شود و راه حلّ مناسب و منطقی را بیابد و با بروز رفتار انطباقی متناسب، سازگاری لازم را کسب نموده، از این طریق، کارآمدی خود را در شرایط مختلف تأمین کند.
● آثار و پیامدهای آرامش‌
آرامش، دارای آثار و پیامدهای مثبتی است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
▪ تناسب رفتارهای شخص با شرایط مختلف
منظور از رفتارهای انطباقی، رفتارهایی است که حاکی از سطح سازش‌ یافتگی فرد با هنجارهای اجتماعی و در جهت تأمین سازگاری وی با این هنجارهاست. سازش‌یافتگی به‌عنوان یکی از شاخص‌های بهره هوشی نیز به شمار می‌آید و هرچه سطح سازش‌ یافتگی بیشتر باشد و فرد، راحت‌تر بتواند با شرایط مختلف خود را سازگار کند، از سطح هوشی بالاتری برخوردار است.
هنگامی فرد می‌تواند از توانایی‌های خود به طور بهینه استفاده کند که به اصطلاح عامیانه دستپاچه نشود و به عبارت دیگر، آرامش به او حکمفرما باشد.
برخورداری از آرامش روانی، عامل مهمّی برای تسهیل در پیش گرفتن رفتارهای سازگارانه است.
شاید همین اصل، منشأ این توصیه باشد که باید در شرایط بحرانی به عنوان مهم‌ترین نکته، آرامش و خونسردی خود را حفظ کرد؛ چرا که به هنگام اضطراب و نبود آرامش، سیستم تصمیم‌گیری و واکنش انسان، مختل می‌شود و نمی‌تواند در آن شرایط:
۱) درجه وخامت و خطرناکی شرایط را به‌خوبی ارزیابی کند؛
۲) به درستی دریابد که چه راه‌هایی برای خروج از آن شرایط وجود دارد
۳) تصمیم بگیرد که چه کار کند؛
۴) در مرحله آخر، کاری را که باید انجام دهد، به درستی انجام دهد.
● استفاده حداکثر از توانایی‌ها و قابلیت‌های شخصی
هنگامی فرد می‌تواند از توانایی‌های خود به طور بهینه استفاده کند، که به اصطلاح عامیانه دستپاچه نشود و به عبارت دیگر، آرامش به او حکمفرما باشد.
بسیار پیش می‌آید که ما به یک قهرمان ورزشی و قابلیت‌ها و توانایی‌های فنّی‌اش کاملاً مطمئنیم، ولی گاهی در صحنه رقابت نمی‌تواند از توانایی‌های خود، به خوبی استفاده کند.‌
به طور مثال در فوتبال، یک مهاجم در موقعیت تک به تک با دروازه‌بان تیم مقابل قرار می‌گیرد و در لحظه‌ای که تقریباً یقین داریم کار تمام است و گل خواهد زد، توپ را به سینه دروازه‌بان یا تیرِ دروازه و یا خارج از چارچوبِ دروازه می‌زند و آه از نهاد همه بلند می‌شود. ‌
اوّلین توضیحی که برای این موقعیت به ذهن می‌آید، این است که او دستپاچه شده و نتوانسته در حالت خونسردی و آرامش، وظیفه خود را انجام دهد و کم‌تر ممکن است این حادثه را به عدم توانایی و عدم قابلیت فنی او نسبت دهیم.
این مسئله از دید مربّیان فهیم و کارآزموده پنهان نبوده و نیست و شاید به همین خاطر باشد که امروزه در یک تیم ورزشی، در کنار مربّیان حرفه‌ای و کارآزموده و مربّی بدنساز و پزشک تیم و... یک روان‌شناس ورزیده و متخصّص نیز قرار می‌دهند تا از نظر روانی نیز روی قهرمانان کار کنند و با استفاده از فنون آرامش آموزی، تمرکز و... آنان را طوری آماده کنند که در لحظات حسّاس، آرامش خود را از دست ندهند و بتوانند از توانایی‌ها و قابلیت‌های خود، حداکثر استفاده را بکنند.‌
● تصمیم‌گیری مناسب در شرایط بحرانی و سخت
تصمیم‌گیری مناسب، گذشته از این‌که یکی از مراحل بروز رفتار انطباقی است، به خودی خود نیز مهم و قابل بررسی است.
در زندگی روزمرّه همه ما، لحظاتی پیش می‌آید که ناگزیریم بین گزینه‌های مختلف، انتخاب کنیم و تصمیم بگیریم که کدام را برگزینیم و کدام را کنار بگذاریم؛ از تصمیمی ساده در مورد این که امروز با تاکسی به مدرسه بروم یا با اتوبوس یا با دوچرخه یا پیاده، تا تصمیم در مورد مسائل مهم‌تر زندگی، مثل: انتخاب رشته تحصیلی، انتخاب شغل، ازدواج و انتخاب همسر، محل سکونت و...اغلب در شرایط اضطرار و بحرانی، سیستم تصمیم‌گیری انسان مختل می‌شود و اگر فرد در این مورد، تمرین نکرده باشد و نتواند آرامش را بر وجود خویش حاکم کند، نمی‌تواند درست تصمیم بگیرد و چه بسا با دستپاچگی و عجله، راهی را انتخاب می‌کند که اگر در شرایط آرامش می‌بود، هرگز چنین انتخابی نمی‌کرد.
بنابراین یکی از آثار و پیامدهای مثبت آرامش، این است که انسان می‌تواند در فضایی آرام، به دور از تنش و دستپاچگی، تصمیمات مناسب و درستی بگیرد و بدون عجله و با در نظر گرفتن جوانب هر قضیه، بهترین انتخاب‌ها را داشته باشد.

منبع : وزارت آموزش و پرورش ایران