جوان و انضباط اجتماعی

«کسی که صبح کند و در اندیشه اش، اهتمام به امور مسلمانان نباشد، مسلمان نیست.» (نهج الفصاحه، ص ۶۰۴) چنانچه انضباط اجتماعی را به حس وظیفه شناسی فرد نسبت به جامعه تلقی نماییم، بررسی آثار و پیامدهای آن در زندگی فردی و اجتماعی، یک ضرورت منطقی تلقی شده و جستجوی راه کارها و شیوه های عملی تحقق این پدیده، گام بعدی محسوب می شود. برخی از اندیشمندان، تعلیم و تربیت را بازتاب جامعه می دانند و بر این اساس معتقدند که هرگونه تغییری در فرهنگ و تربیت، باید برخاسته از تحولات اجتماعی باشد. عده ای دیگر، با خوشبینی واقع گرایانه ای، بر این باورند که میان جامعه و تعلیم و تربیت، تعامل روشنی وجود دارد و تحولات فرهنگی و اجتماعی لازم و ملزوم یکدیگرند. اگر بخواهیم رابطه این دو را دقیق تر توصیف کنیم، باید بپذیریم که تحولات فرهنگی و تربیتی یکی از اهداف چهارگانه تربیت است یکی از صاحب نظران فلسفه تعلیم و تربیت، مسئولیت پذیری مدنی را از محورهای عمده تربیت می داند و آن را شامل عناصر زیر تلقی می کند:
۱) نیاز به عدالت اجتماعی
۲) فعالیت مؤثر اجتماعی
۳) فهم و درک اجتماعی
۴) داوری انتقادی
۵) مدارا و سازگاری
۶) استفاده از علم و دانش در امور اجتماعی
۷) درک اصول حفاظت محیط زیست
۸) از خودگذشتگی در راه حکومت مردم سالاری. (فردریک مایر، تاریخ فلسفه، تربیتی، ترجمه علی اصغر فیاض، ج اول، ص ۲۱)
انضباط اجتماعی، آثار گسترده و بادوامی بر فرد و جامعه دارد. رهبر معظم انقلاب در یکی از پیام های خویش تحقق انضباط اجتماعی و وجدان کاری را لازمه یک جامعه موفق، سربلند و برخوردار از عزت و اقتدار تلقی کردند. این آثار در جنبه های فردی مشتمل بر پیوند وظیفه شناسی اجتماعی و صداقت و درستکاری، رشد قابلیت ها و در جنبه های اجتماعی، موجود همدلی با نسل های آینده، توسعه مشارکت های مدنی و بهبود مناسبات و پیوندهای مردمی می شود.
حال پرسش اساسی، این است که چگونه می توان جوانان را به انضباط اجتماعی علاقه مند ساخت؟
● مهمترین راهکارهای تحقق انضباط اجتماعی
۱) از دید برخی جامعه شناسان پرورشی، انضباط اجتماعی، مستلزم کنترل و تسلط اجتماعی است و این پدیده خود متکی بر اجتماعی ساختن اعضا است به گونه ای که آنان بخواهند مطابق انتظارات جامعه، رفتار کنند. (دکتر علی علاقه مند، جامعه شناس آموزش و پرورش، ص ۱۳۵)
۲) شناساندن انتظارات اجتماعی به نسل جوان، آنان را قادر می سازد تا خود را در جایگاه پذیرش و مقبولیت اجتماعی ملاحظه کرده و برای ایفای نقش خود، آگاهانه وارد صحنه شوند.
۳) معرفی نهادها و مراکز اجتماعی و هویت و کارکردهای آنها، برای نسل جوان یک ضرورت منطقی محسوب می شود. زیرا شناخت هر پدیده، مقدمه انس و الفت و در نهایت دلبستگی به آن است.
۴) ترغیب جوانان به بحث و اظهارنظر در خصوص زمینه های مشارکت اجتماعی و حدود مسئولیت های آنان در این مورد، موجب رشد و تعالی انضباط اجتماعی خواهد بود، زیرا عمل به قواعد و مقرراتی که برخاسته از تفکر و اراده جوانان باشد. پایبندی و تعهد عمیق تری را به دنبال خواهد داشت.
۵) پرورش اعتماد به نفس جوانان و تقویت حس «خودباوری» در آنان، علاوه بر اینکه توانایی های عمومی شان را افزایش می دهد، دامنه مسئولیت پذیری اجتماعی را نیز توسعه می بخشد.
قبول این واقعیت که تغییرات اجتماعی ملازم تغییرات فرهنگی است و دگرگونی های مهم در جامعه هر دو جنبه را شامل می شود، مسئولان امور را برمی انگیزد تا از طریق فعالیت های فوق برنامه مدارس، علاقه مندی نوجوانان را به مسئولیت پذیری، افزایش دهند تا در آنان احساس وحدت و یگانگی با جامعه، تقویت شود. رسانه های گروهی به لحاظ تأثیر گسترده و عمیقی که در شکل دادن به رفتارهای نسل جوان دارند، می توانند با ارزش آفرینی و تأیید اینگونه مسئولیت ها این نسل را به درک، پذیرش و ایفای مسئولیت های شخصی و اجتماعی، راغب کنند.
خانواده، نهاد اساسی اجتماعی و دریچه نگاه جوانان به جامعه محسوب می شود؛ لذا این جامعه کوچک ویژه والدین در شکل دهی و تقویت انضباط اجتماعی جوانان خود نقش مؤثری ایفا می کنند.

فرماندهی انتظامی تهران بزرگ

منبع : روزنامه کیهان