واژه‌شناسی تسلیحات نظامی

از آنجا که مسائل نظامی پیوندی ناگسستنی با علوم سیاسی دارند لذا بر آن شدیم تا در هر شماره از نشریة ره‌آورد سیاسی بخشی را به معرفی انواع مختلف تسلیحات روز دنیا اختصاص دهیم. در این بخش اطلاعات کلی معمول‌ترین سلاح‌های مورد استفادة کشورها جهت مقایسه ارائه می‌گردد.
در این مقاله به معرفی مهمترین و پر استفاده‌ترین موشک‌های ضد زرهی روز دنیا می‌پردازیم.
● تعریف: موشک‌های ضد زره، سلاح‌هایی هستند که از آنها برای انهدام انواع وسایل نقلیة زرهی نظیر تانک، نفربر، انواع شناور، وسایل پروازی نظیر هلیکوپتر، پناهگاه‌ها و استحکامات دشمن استفاده می‌گردد و یکی از حیاتی‌ترین و پر کاربردترین تسلیحات مورد نیاز هر نیروی مسلحی بشمار می‌روند. کاربرد اصلی این گونه سلاح‌ها در مواردی است که موشک اندازهای ضعیف‌تر نظیر آر-پی-جی و غیره از نفوذ به وسایل زرهی و یا استحکامات بتنی دشمن عاجز است.
▪ موشک‌های ضد زرهی کوتاه‌برد: به آن دسته از موشک‌های زرهی اطلاق می‌گردد که برد مؤثرشان حداکثر ۱۵۰۰ متر می‌باشد.
▪ موشک‌های ضد زرهی میـان‌برد: به آن دسته از موشک‌های زرهی اطلاق می‌گردد که برد مؤثرشان بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر است.
▪ موشک‌های ضد زرهی دوربــرد: به آن دسته از موشک‌های زرهی اطلاق می‌گردد که برد مؤثرشان بیش از ۳۰۰۰ متر می‌باشد.
۱) موشک‌های ضد زرهی کوتاه برد
۱-۱) موشک ضد زره‌ایِ ‌تی‌فور[i]
این موشک توسط کمپانی ساب[ii] در سوئد تولید شده است و بدلیل استقبال بسیار خوب خریداران یک پروژة بسیار موفق برای سازنده‌اش محسوب می‌گردد. ناتو و ارتش ایالات متحده آن را جایگزین سلاح‌های مشابه خود نموده‌اند. نوعی از آن با کد سی‌اس[iii] اختصاصاً برای نبردهای خیابانی درون شهری و همچنین بمنظور شلیک در فضاهای بسته تولید شده است و به هنگام شلیک مقداری آب شور را از انتهای خود خارج می‌سازد که این مسأله سبب کاهش قابل توجه موج انفجار می‌شود و به کاربر این امکان را می‌دهد تا از درون فضاهای بسته‌ای نظیر تانک یا نفربر به طرف دشمن شلیک کنند و از این طریق از اصابت گلولة دشمن در امان بمانند. نوعی از موشک‌های آن که دارای قابلیت نفوذ بالاست می‌تواند به زرهی با ضخامت ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیمتر نفوذ نماید.
سایر مشخصات:
ـ وزن: ۷/۶ کیلوگرم
ـ قطر موشک: ۸۴ میلی‌متر
ـ سرعت موشک: ۲۸۵ متر بر ثانیه
برد: ۳۰۰ متر
۱-۲) موشک ضد زره اریکس[iv]
در سال ۱۹۹۴ توسط کمپانی ام‌بی‌دی‌ای[v] در فرانسه ساخته شد. تاکنون بیش از ۵۰۰۰۰ موشک و ۳۲۰۰ دستگاه پرتاب از این مدل تولید و عرضه شده است و ارتش‌های فرانسه، کانادا، برزیل، مالزی و کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج‌فارس آن را در اختیار دارند. این موشک هم از روی سه‌پایه و هم بصورت دوش‌پرتاب قابل شلیک است. شرکت سازنده مدعی است که در ۱۰۰۰ شلیک آزمایشی، موشک اریکس با موفقیت، ۹۵% اهداف را مورد اصابت قرار داده است. موشک اریکس ظرف کمتر از ۵ ثانیه آمادة شلیک می‌شود و در زمان ۲ دقیقه توانایی پرتاب ۵ موشک را داراست. سرعت موشک آن بلافاصله پس از شلیک ۱۸ متر بر ثانیه است که تا حداکثر ۲۴۵ متر بر ثانیه به هنگام اصابت به هدف افزایش می‌یابد و می‌تواند در زرهی به ضخامت ۹۰۰ میلی‌متر نفوذ نماید. این سلاح در همة محیط‌ها از جمله محیط‌های شهری قابلیت شلیک دارد.
سایر مشخصات:
ـ وزن با موشک: ۱۳ کیلوگرم
ـ کالیبر موشک: ۱۳۷ میلی‌متر
ـ برد: ۵۰ تا ۶۰۰ متر
۲) موشک‌های ضد زرهی میان‌برد
۲-۱) موشک ضد زره جاولین[vi]
این موشک مشترکاً توسط شرکت‌های رایتئون‌ ـ ‌لاکهید مارتین[vii] در ایالات متحدة آمریکا طراحی شده و رسماً از سال ۱۹۹۶ وارد لیست تسلیحاتی ارتش ایالات متحده گردید. در عملیات حمله به عراق در سال ۲۰۰۳، توسط ارتش آمریکا و نیروهای ویژة استرالیایی بطور گسترده از آن استفاده شد. بعلاوه کشورهای انگلستان، تایوان، لیتوانی، اردن، استرالیا، نیوزلند، نروژ، ایرلند، کانادا، جمهوری چک، امارات متحدة عربی، عمان و بحرین نیز مقادیر معتنابهی از این سلاح را خریداری نموده‌اند. این سلاح قابلیت دوش پرتابی یا نصب بر روی انواع وسائل نقلیة نظامی را دارا می‌باشد. با دارا بودن قابلیت قفل کردن روی هدف قبل از شلیک و هدایت خودکار پس از شلیک، کاربر می‌تواند از اصابت موشک به هدف مطمئن باشد. این سلاح در کمتر از ۳۰ ثانیه آمادة شلیک شده و زمان گلوله‌گذاری مجدد آن تنها ۲۰ ثانیه است.
سایر مشخصات:
ـ وزن با موشک: ۳/۲۲ کیلوگرم
ـ قطر موشک: ۱۲۶ میلی‌متر
ـ برد: ۲۵۰۰ متر
۲-۲) موشک ضد زره میلان[viii]
ساخت شرکت یورو میسایل[ix] فرانسه می‌باشد. نخستین نمونه‌های آن در سال۱۹۷۲ ساخته شد و مدل جدید آن با نام میلان۳ در سال ۱۹۹۶ به تولید رسید و توسط فرانسه، قبرس و دو ارتش دیگر به کار گرفته شد. از ابتدای معرفی این محصول تاکنون بیش از ۳۶۰۰۰۰ موشک و ۱۰۰۰۰ دستگاه پرتاب از خانوادة میلان ساخته و به ۴۱ ارتش دنیا فروخته شده است. برد نوع جدید آن با نام میلان-ای‌آر[x] به ۳۰۰۰ متر ارتقا یافته و با کلاهک پیشرفتة خود قابلیت نفوذ به دیواره‌های زرهی به قطر ۱۰۰۰ میلی‌متر و همچنین دیواره‌های ساخته شده از بتون مسلح به قطر ۳ متر را داراست.
سایر مشخصات:
ـ وزن: ۹/۱۱ کیلوگرم
ـ قطر موشک: ۱۱۵ میلی‌متر
ـ سرعت موشک: ۱۶۰ متر بر ثانیه
ـ برد: ۲۰۰۰متر (میلان۲)
۳) موشک‌های ضد زرهی دور برد
۳-۱) موشک ضد زره تاو[xi]
این موشک توسط کمپانی رایتئون[xii] در ایالات متحدة آمریکا طراحی و تولید شده است در حال حاضر ۴۵ نیروی مسلح در سراسر دنیا از این موشک استفاده می‌کنند. این موشک برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ بکار گرفته شد و تاکنون بیش از ۶۵۰۰۰۰ عدد از آن تولید و عرضه گردیده است. این موشک که شاید شناخته‌ شده‌ترین در نوع خود باشد دارای کاربردهای ضد زرهی، ضد سنگر و پناهگاه و ضد استحکامات می‌باشد و قابلیت شلیک از روی انواع وسائط نقلیة نظامی اعم از زمینی و هوایی را دارا می‌باشد. برای نفوذ به وسائل زرهی مجهز به سیستم زرهی مضاعف، موشک‌های تاو مجهز به کلاهک‌های دوگانه هستند که کلاهک کوچک اول زره واکنشی را منفجر کرده و به کلاهک دوم این امکان را می‌دهد که زره اصلی را در هم بکوبد. نوع دیگری از این موشک با نام تاو بانکر باستر[xiii] برای نفوذ و تخریب استحکامات زیرزمینی و انواع سازه‌ها بکار می‌رود.
سایر مشخصات:
ـ وزن: ۶/۲۱ کیلوگرم
ـ قطر موشک با بال‌های بسته: ۱۴۷ میلی‌متر
ـ سرعت: ۳۶۰ متر بر ثانیه
ـ برد: ۳۷۵۰ متر (انواع TOW ۲A) و ۴۵۰۰ متر ( انواع TOW ۲B)
۳-۲ ) موشک ضد زره اسپایک[xiv]
کمپانی رافائل[xv] واقع در حیفا در سرزمین اشغالی خانوادة موشک‌های ضد زره اسپایک را تولید می‌کند. این خانواده شامل موشک اسپایک-اس‌آر با برد ۸۰۰ متر، اسپایک-ام‌آر با برد ۲۵۰۰ متر، اسپایک- ال‌آر با برد ۴۰۰۰ متر و اسپایک-ای‌آر با برد ۸۰۰۰ متر است. این موشک هم اکنون توسط ارتش اسرائیل و نیروهای مسلح سنگاپور استفاده می‌شود همچنین کشورهایی نظیر فنلاند، هلند، لهستان و اسپانیا نیز انواع آن را سفارش داده‌اند. زمان مورد نیاز برای شلیک کمتر از ۳۰ ثانیه است و سلاح در زمانی معادل فقط ۱۵ ثانیه برای شلیک بعدی آماده می‌شود. سیستم قفل کردن روی هدف و هدایت خودکار موجود در این سلاح سبب می‌گردد که کاربر از اصابت موشک به هدفی که روی آن قفل کرده است اطمینان حاصل کرده و بتواند با سرعت بیشتری دستگاه را برای شلیک بعدی آماده کند (در اصطلاح به سلاح‌های دارای قابلیت قفل روی هدف و اصابت خودکار سلاح‌های شلیک‌کن ـ فراموش‌کن[xvi] گفته می‌شود). از دیگر ویژگی‌های این سلاح قابلیت شلیک بدون دید[xvii] است که به سرباز این امکان را می‌دهد که از موضعی پنهان از دید دشمن عملیات رهگیری و شلیک را صورت دهد. در نوع اسپایک ـ ‌ای‌آر این امکان وجود دارد که ابتدا موشک شلیک شود سپس کاربر مستعدترین هدف را برای اصابت موشک انتخاب کند این کار از طریق ارتباط همزمان داده‌ای میان موشک شلیک شده با دستگاه پرتاب میسر می‌گردد.

محمد مهدی احمدی معین
پی‌نوشت‌ها:
[i]- AT۴
[ii]- Saab Bofors Dynamics
[iii]- AT۴ CS
[iv]- Eryx Heavy Anti-Armour Missile
[v]- MBDA Company
[vi]- Javelin Anti-Armour Missile, USA
[vii]- Raytheon/Lockheed Martin JAVELIN Joint Venture
[viii]- Milan Anti-Tank Missile System
[ix]- Euromissile
[x]- Milan ER
[xi]- TOW Anti Armour missile
[xii]- Raytheon Systems Company
[xiii]- TOW ۲A Bunker Buster
[xiv]- Spike Anti-Armour Missile System
[xv]- Rafael Company
[xvi]- Fire-and-Forget
[xvii]- Non Line-of-Sight (NLOS)
فهرست منابع و مآخذ:
جهت نگارش متن حاضر از منابع زیر استفاده شده است:
۱- www.army.mil
۲- www.wikipedia.org
۳- www.saobgroup.com
۴- www۱.idf.il
۵- tech.military.com

منبع : ره‌آورد سیاسی