مهندسی هوا فضا” چیست؟

رشته هوا فضا یكی از رشته‌های گروه فنی مهندسی است...
هوا فضا چیست؟ كار یك مهندس هوافضا چیست؟ یك مهندس هوا فضا در پایان دوره كارشناسی چه توانایی‌هایی دارد؟ هدف از تربیت یك كارشناس هوافضا چیست؟ گرایشها و شاخه‌های رشته دانشگاهی مهندسی هوافضا در دوره كارشناسی ارشد چیست؟
رشته هوا فضا یكی از رشته‌های گروه فنی مهندسی است.با توجه به رشد سریع و ناگهانی این علم در دهه‌های اخیر هم‌اكنون این رشته جزو رشته‌های استراتژیك علوم به حساب می‌آید.ولی با این وجود این رشته در ایران از قدمت زیادی برخوردار نیست.
رشته مهندسی هوا فضا برای اولین بار در سال ‌١٣٦٦ وارد ایران شد و اولین دوره كارشناسی این رشته را دانشگاه پلی‌تكنیك(امیركبیر) راه اندازی كرد.هم اكنون این رشته در ‌٥ دانشگاه صنعتی شریف ، امیركبیر ، امام حسین (ع) ، شهید ستاری و آزاد شعبه علوم و تحقیقات تدریس می‌شود .
همچون اكثر دیگر رشته‌های مهندسی طول متوسط دوره تحصیلی برای دوره كارشناسی ‌٤ سال است . و همچون بسیاری از رشته های مهندسی دروس این مجموعه شامل دروس عمومی ، پایه ، اصلی ، تخصصی ، كارگاهی و كارآموزی است و زمینه‌هایی چون آیرودینامیك ، سازه هوایی ، مكانیك پرواز و جلوبرنده‌ها دروس تخصصی این رشته را شامل می‌شوند .
باید توجه داشت كه صنایع هوافضا در دنیا یكی از پیشروترین زمینه‌های تحقیقاتی است و همواره موجبات ترقی و جهش در سایر رشته‌های علوم و مهندسی را فراهم ساخته و در این راستا بودجه‌های عظیم نظامی و غیرنظامی را به خود اختصاص داده است ، موضوعاتی از قبیل طراحی و ساخت هلیكوپتر ، هواپیمای بدون سرنشین ، بدون موتور ، عمود پرواز و یا جنگنده از یك طرف و ساخت پایگاههای فضایی ، مسافرت به كرات دیگر و از طرف دیگر جامعیت و حساسیت این رشته را بیش از پیش روشن می‌سازد .
به طور كلی میتوان گفت هدف از تحصیل در این رشته آشنایی با شرایط اجسام پرنده و یا اجسام دارای شرایط جسم پرنده و بررسی و تحلیل این شرایط است .
دكتر كامران رییسی استاد رشته مهندسی هوافضای دانشگاه صنعتی امیركبیر در معرفی این رشته می‌گوید: مهندسی هوافضا مجموعه‌ای از علوم و توانایی‌های علمی و عملی در زمینه تحلیل ، طراحی و ساخت وسایل پرنده‌ نظیر هواپیماها ، چرخ‌بال‌ها ، گلایدرها ، موشك‌ها و ماهواره‌ها است.
یكی از دانشجویان كارشناسی ارشد این رشته نیز مهندسی هوا فضا را علمی استراتژیك می‌داند كه در آن از همه علوم از جمله متالوژی ، كامپیوتر و الكترونیك استفاده می‌شود و هدف آن تربیت كارشناسانی است كه كادر مورد نیاز محاسبات ، طراحی ، تحقیقات و ساخت صنایع مختلف هواپیمایی ، چرخ‌بال‌سازی و موشكی را تامین سازند. به همین دلیل دانشجویان این رشته موظف هستند كه در طی تحصیل ‌٣ واحد پروژه بگیرند و در تابستان نیز در دفاتر مهندسی صنایع مربوط كارآموزی بكنند .
دروس تخصصی رشته مهندسی هوافضا بر چهار پایه كلی استوارند این چهار ركن اصلی عبارتند از : آیرودینامیك ، جلوبرنده ها ، مكانیك پرواز و سازه‌های هوافضایی .
به عنوان توضیح میتوان به این نكات اشاره كرد كه :
آیرودینامیك به مطالعه و بررسی جریان هوا ، محاسبه نیروها و گشتاورهای ناشی از آن بر روی جسم پرنده می‌پردازد و مهندس هوا فضا با فراگیری این علم به تحلیل جریان‌های پیچیده در اطراف اجسام پرنده پرداخته و با به دست آوردن نیروهای آئرودینامیكی امكان بررسی پایداری و طراحی سازه را فراهم می‌كند .
جلوبرنده‌ها به مطالعه و بررسی سیستم‌های جلوبرنده اعم از موتورهای پیستونی ، توربینی ، راكت‌ها و نحوه تولید نیروی رانش در آنها می‌پردازد .
مكانیك پرواز به مطالعه و بررسی رفتار و حركات جسم پرنده با استفاده از اطلاعات آئرودینامیكی ، هندسی و وزنی می‌پردازد و در واقع علم مكانیك پرواز از عملكرد ( performance ) تشكیل می‌شود و عملكرد به بررسی برد ، مسافت نشست و برخاست ، مداومت پروازی در سرعت‌های مختلف و پایداری و كنترل وسایل پرنده می‌پردازد .
سازه‌های هوافضایی به مطالعه و بررسی سازه‌های هواپیما و دیگر وسایل پرنده می‌پردازد و هدف آن طراحی سازه‌هایی است كه علاوه بر استحكام كافی در برابر بارهای آئرودینامیكی و سایر بارهای استاتیكی وارد بر وسایل پرنده ، حداقل وزن ممكن را نیز داشته باشند .
قابل ذكر است كه این رشته در مقطع كارشناسی ارشد ( در ایران ) دارای همین گرایشها میباشد و هم اكنون قابلیت ادامه تحصیل در رشته هوا فضا در داخل كشور تا مقطع دكترا میسر میباشد .
رشته هوافضا قرابت زیادی با تمامی گرایشهای مهندسی مكانیك دارد به این جهت دارای تعدادی واحد مشترك با گرایشهای مهندسی مكانیك مثل جامدات و سیالات میباشد .
● و اما در مورد دورنمای شغلی و آینده كاری فارق التحصیلان رشته مهندسی هوا فضا :
همان‌طور كه پیش از این گفتیم هدف اصلی صنعت هوافضا طراحی و ساخت وسایل پرنده است ، در نتیجه فارغ‌التحصیلان مهندسی هوافضا می‌توانند در صنایع و موسسات تحقیقاتی هواپیمایی ، موشكی و ماهواره فعالیت بكنند و همچنین در كلیه موسسات و سازمانهایی كه به نحوی از وسایل پرنده استفاده می‌كنند ، به عنوان كارشناس تحقیق در عملیات و تعمیر و نگهداری خدمت كنند. اما علاوه بر اشتغال در مراكز فوق یك مهندس هوافضا با تسلط بر علوم آئرودینامیك ، طراحی سازه و روشهای طراحی توربو ماشین‌ها توانایی‌ كار در شاخه‌های متعددی از مهندسی و پروژه‌های خارج از حیطه صنایع هوافضایی را نیز دارد.
كاربرد زمینه‌های مطالعاتی یك مهندس هوافضا تنها به طراحی هواپیما و وسایل پرنده محدود نمی‌شود. برای مثال آئرودینامیك خودروها از برخی جهات شباهت زیادی به آئرودینامیك هواپیما دارد و امروزه در اغلب صنایع خودروسازی با استفاده از تونل باد و علم آئرودینامیك ، خودروهای كم مصرفتری می‌سازند. فرایند سیستم‌های كنترل صنعتی نیز با فرایندهای طراحی كنترل در وسایل پرنده بر یك مبنا است و همچنین سازه اتومبیل و كشتی مشتركات زیادی با سازه یك هواپیما دارد و بالاخره توربین‌های گاز یك نیروگاه یا ایستگاه پمپ گاز همانند یك موتور جت تحلیل و طراحی می‌گردند. در نتیجه یك مهندس هوافضا علاوه بر شركت‌های هوایی در نیروگاهها ، صنایع نفت و گاز و صنایع خودروسازی فرصتهای شغلی خوبی دارد.
و اما در مورد مشكلات و دشواری‌های شغلی فارغ‌التحصیلان این رشته نیز میتوان به این نكات اشاره كرد كه : مهمترین مشكل این رشته جدید بودن آن است و این كه هنوز برای آن برنامه‌ریزی‌های لازم به صورت كلان تدوین نشده است و در نتیجه پراكنده‌كاری در این رشته زیاد است و در كل جذب نیروی انسانی از كانال صحیحی انجام نمی‌گیرد وگرنه عمدتا فارغ‌التحصیلان این رشته از نظر بازاركار مشكلی ندارند.
رشته مهندسی هوافضا نیازمند سرمایه‌گذاری كلان است و بیش از سایر صنایع از وضعیت اقتصادی كشور تاثیر می‌پذیرد یعنی اگر رشد اقتصادی خوبی داشته باشیم سرمایه‌گذاری در این بخش بیشتر می‌باشد و البته عكس این قضیه نیز صادق است.
فارغ‌التحصیلان كادر مورد نیاز محاسبات ، طراحی، تحقیقات و ساخت صنایع مختلف هواپیمایی، هلیكوپترسازی، موشكی و صنایع دیگر را تامین می‌كنند.
● و اما هوافضا در بخش خصوصی چه جایگاهی دارد ؟
در سال ‌٧٠ وزارت صنایع لایحه‌ای به مجلس داد كه بر اساس آن بخش خصوصی می‌توانست در كشور فعالیت‌هایی در زمینه هوافضا انجام بدهد . از سال ‌٧٢ نیز به صورت رسمی مجموعه‌ای در وزارت صنایع متولی این كار شد و به صورت هدایت‌كننده شركت‌ها و مجموعه‌های بخش خصوصی فعالیت خود را آغاز كرد كه حاصل این كار ، تولیداتی مثل ساخت هواپیمای گلایدر در بخش خصوصی بود كه طراحی آن توسط فارغ‌التحصیلان همین رشته انجام شد و در حال حاضر نیز ‌١٠ فروند از این هواپیما تولید شده و با اخذ مجوزهای بین‌المللی در باشگاههای سازمان هواپیمایی كشوری شروع به فعالیت كرده است. همچنین می‌توان به پروژه طراحی و ساخت هواپیمای سبك موتوردار اشاره كرد كه با موفقیت انجام شده و پروازهای آزمایشی را نیز انجام داده است و بالاخره پروژه هواپیمای سم‌پاش از پروژه‌هایی است كه به تازگی در بخش خصوصی صنایع كشور مطرح شده است .
در حال حاضر در كشور ما به ساخت هواپیما به دلیل عدم سرمایه‌گذاری توجه زیادی نمی‌شود اما فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در فرودگاهها در قسمت تعمیر و نگهداری هوایی و همچنین در صنایع دفاع روی طراحی موشك و جنگ‌افزارها فعالیت بكنند. علاوه بر اینها می‌توانند روی آئرودینامیك خودروها، سازه‌های خودروسازی و تولید توربین‌های بخار برای تولید برق كار بكنند. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در شركت‌های خصوصی، هواپیماهای كوچك دو نفره و یا چهارنفره‌ای را كه در دست ساخت است با استانداردهای بین‌المللی تطابق داده و برای هواپیما گواهی پرواز یا تولید بگیرند.

منبع : ایران کنکور