بندر خلیج‌فارس چشم‌اندازی تازه در صادرات و ترانزیت مواد نفتی

به دنبال تصمیم ستاد مبارزه با کالا و ارز در سال ۱۳۸۴ و تعطیل شدن اسکله‌های غیرمجاز، سازمان بنادر و کشتی رانی برای پاسخ گویی به نیاز متقاضیان موظف شد بندر خلیج‌فارس را تجهیز و آماده‌سازی کند تا به‌عنوان یکی از بنادر مهم صادرات، واردات و ترانزیت مواد سوختی و معدنی فعالیت نماید.
بندر خلیج‌فارس در منطقه ویژه اقتصادی بندر شهیدرجایی واقع است. این بندر با موقعیت ممتاز جغرافیایی، هم جوار با مجتمع عظیم بندری شهیدرجایی و در شرق آن قرار گرفته است.
این بندر دارای ۱۰ پست اسکله با عمق و آبخور ۶/۷ متر است. سه پایانه مواد معدنی، فرآورده‌های نفتی و کالاهای عمومی و در مجموع ۳۲۰ هکتار زمین، محوطه‌های بندری این پایانه‌ی نفتی را تشکیل می‌دهد. بندر خلیج‌فارس هم‌اکنون توانایی پذیرش شناورهای تا ظرفیت ۶۰۰۰ تن را دارد، اما در برنامه‌های توسعه این بندر پیش‌بینی شناورهایی با ظرفیت بیشتر هم شده است.
● ویژگی‌ها و نقاط برتری بندر خلیج‌فارس
مهم ترین ویژگی برتر بندر خلیج‌فارس هم جواری آن با مجتمع عظیم بندری شهیدرجایی است. همسایگی با منطقه ویژه اقتصادی بندر شهیدرجایی امکان بهره‌وری از موقعیت ممتاز دریایی، اتصال به راه‌آهن و مسیر ترانزیتی بندرعباس را برای بندر نوپای خلیج‌فارس مهیا نموده است.
این ویژگی در پی بسته شدن اسکله‌های غیرمجاز صادرات مواد نفتی، این بندر را به پایانه‌ی مهم صادرات و ترانزیت موادنفتی و معدنی تبدیل کرده است. همچنین در پی سیاست‌های کلان دولت مبنی بر تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی به‌جای نفت خام که از ارزش افزوده‌ی بیشتری برخوردار است، امکانات و زمینه‌های احداث و راه‌اندازی صنایع‌ تبدیل موادنفتی در این بندر مهیا شده و توجه سرمایه‌گذاران را به این بندر مهم نفتی معطوف نموده است.
● سرمایه‌گذاران در بندر خلیج‌فارس
۱) سرمایه‌گذاران نفتی
در بندر خلیج‌فارس شرکت‌های مختلفی حاضر شده اند و فعالیت‌های اقتصادی در زمینه‌ی صادرات و ترانزیت مواد سوختی و فرآورده‌های آن شامل مازوت، روغن پایه، قیر، قطران و نفتا را آغاز نموده‌اند. برخی از این شرکت‌ها در زمینه سوخت‌رسانی به کشتی‌هانیز اقدام کرده اند و به نتایج مهم و موفقیت‌آمیزی دست یافتند. تا جایی که با گذشت یک سال از آغاز عملیات سوخت‌رسانی آمار عملیات، ۳۰۰ هزار تن در ماه را نشان می‌دهد که این رقم در سال آینده به دو برابر خواهد رسید.
از دیگر سرمایه‌گذاری‌های وسیع در این بندر تهیه‌ی طرح، انعقاد قرارداد آماده‌سازی زمین و در نهایت احداث مخازن بزرگ است میزان سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها افزون بر ۲۰۰ میلیارد تومان است که در زمینی به وسعت ۴۰ هکتار و با حجم مخازنی بالغ بر ۵۶۰۰۰۰ تن صورت خواهد پذیرفت. گفتنی است تمامی قراردادهای نفتی به‌صورت BOT و در مدت ۲۰ و ۴۰ ساله تنظیم شده است.
۲) سرمایه‌گذاران موادمعدنی
تاکنون ۹ شرکت در زمینه‌ی صادرات موادمعدنی پای در عرصه‌ی فعالیت بندر خلیج‌فارس نهاده‌اند. عمده صادرات این مواد شامل شن، ماسه، گچ، سنگ‌آهک، خاک رس، کائولین و بنتونیت است. این مواد عموماً از معادن استان هرمزگان و استان‌های همجوار استخراج شده و به کشورهای جنوب خلیج‌فارس صادر می‌شوند. از آنجا که برای صادرات کالاها و موادمعدنی نیاز به ساخت و راه‌اندازی تاسیسات، انبارها و تجهیزات خاص و گران قیمت نیست. لذا صادرات آن از ارزش افزوده‌ی بالایی برخوردار است. از این‌رو قراردادهای سرمایه‌گذاران بخش موادمعدنی به صورت اجاره‌ی کوتاه‌مدت است.
● طرح جامع بندر خلیج‌فارس
استقبال سرمایه‌گذاران برای انجام فعالیت‌های گوناگون اقتصادی در بندر خلیج‌فارس، بنادر و کشتیرانی را متعهد و ملزم نموده تا در زمینه‌ی آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم همچون راه‌های دسترسی و ارتباطی، راه‌آهن، اسکله‌ها، محوطه‌ها و اراضی بندری. تجهیزات تخلیه و بارگیری، برق‌رسانی و آب‌رسانی اهتمام ویژه‌ای به خرج دهد.
از سوی دیگر سازمان بنادر و کشتیرانی خود را ملزم به تهیه طرح‌ جامع بندر خلیج‌فارس نموده است که از اولویت‌های این سازمان محسوب می‌گردد. در طرح جامع بندر که توسط شرکت مهندسین مشاور هندسه‌ی پارس تهیه شده است با استفاده از سند ۲۰ ساله‌ی چشم‌انداز توسعه‌ی کشور، برنامه‌های پنج‌ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نیز طرح جامع بنادر بازرگانی ایرانی مطالعه‌ی توان‌های بالقوه پیش‌بینی ورود و خروج کالا و بار و برنامه‌ی راهبردی توسعه‌ی بندر تدوین و ارائه شده است.
نوع کالا وضع موجود پیش‌بینی بار (میلیون تن) ۱۳۹۰ ۱۳۹۵ ۱۴۰۰ نفتی ۷/۰ ۳/۱ ۱/۲ ۷/۲ معدنی ۹/۰ ۶/۱ ۲/۲ ۵/۲ کالای عمومی ۲/۰ ۵/۰ ۷/۰ ۸/۰ مجموع ۸/۱ ۴/۳ ۰/۵ ۰/۶ اقدامات کوتاه‌مدت و میان‌مدت
از آنجا که طرح جامع بندر خلیج‌فارس بلندمدت است و رسیدن به اهداف آن نیاز به برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری طولانی دارد و از سوی دیگر آغاز فعالیت برخی از سرمایه‌گذاران نیازمند امکانات و زیرساخت‌هایی است. از این‌رو سازمان بنادر و کشتیرانی را برآن شد تا در بخش دریایی طرح جامع دو طرح کوتاه‌مدت و میان‌مدت را دنبال کند.
در طرح کوتاه مدت با افزایش عمق و آبخور اسکله‌های ۳ و ۴ تا عمق ۷/۸ متر این بندر توانایی پذیرش شناورهایی با ظرفیت ده هزار تن را پیدا خواهد کرد.
در طرح میان و بلندمدت اسکله‌های جدید برای پذیرش کشتی‌های ۲۰ هزار تنی در دستور کار قرار خواهد گرفت.
در پایان ۱۰ ماه ابتدایی سال‌جاری بیش از ۰۰۰/۳۰۰/۲ تن عملیات صادرات، واردات و ترانزیت انجام و بیش از ۸۰۰ فروند شناور در این بندر تردد داشته‌اند که در مقایسه با هدف مشابه سال رشد تقریبی ۹۰% را نشان می‌دهد.

منبع : مجله صنعت حمل و نقل