بررسی اثر خشکی روی برخی صفات مورفولوژیکی و ارتباط این صفات با شاخص حساسیت به تنش در چند ژنوتیپ گندم

خشکی یکی از عوامل مهم محیطی است که عملکرد دانه گندم را در نواحی نیمه خشک کاهش می دهد. به منظور بررسی اثرخشکی روی برخی صفات موروفولوژیک گندم و نیز بررسی ارتباط این صفات با شاخص حساسیت به تنش خشکی، ۸ ژنوتیپ گندم شامل رگه های بومی و ارقام تجارتی ایران، تحت شرایط دیم و فاریاب، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران کشت شدند. شاخص حساسیت به تنش برای هر ژنوتیپ بر اساس عملکرد دانه محاسبه شد. صفات اندازه گیری شده عبارت بودند از طول سنبله، ارتفاع بوته، تعداد برگ در ساقه اصلی، طول ریشک، طول پدانکل، تعداد پنجه بارور، سطح برگ پرچم، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، تعداد روز تا سنبله دهی، شاخص برداشت و تراکم روزنه در سطوح زیرین و رویی برگ پرچم. بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات ارزیابی شده به جز تعداد پنجه اختلافات معنی داری مشاهده شد. رگه های بومی و ارقام تجارتی مورد ارزیابی، دامنه وسیعی از حساسیت به خشکی را نشان دادند.
بین شاخص حساسیت به تنش و عملکرد پتانسیل همبستگی دیده نشد. بنابراین به نظر می رسد این دو، اجزای مستقلی باشند که هر دو نیز در ایجاد سازش به تنش دخالت دارند. هبستگی شاخص حساسیت به تنش با عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در شرایط دیم منفی بود. این امر نشان می دهد که اگر انتخاب در جهت بهبود این صفات در محیط های برخوردار از تنش خشکی انجام گیرد، می تواند به کاهش حساسیت به خشکی منجر شود. بر اثر خشکی، تعداد روز تا سنبله دهی، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، طول پدانکل، ارتفاع بوته و سطح برگ پرچم کاهش، ولی تراکم روزنه در سطح رویی برگ پرچم افزایش یافت. همچنین، در بین اجزای عملکرد، تعداد سنبله در هر بوته کمتر از همه و تعداد دانه در سنبله بیشتر از همه تحت تاثیر خشکی قرار گرفتند. نتایج آزمایش بیانگر وجود ژرم پلاسم های مفید و متحمل به خشکی در کلکسیون گندم های ایران است.

علیرضا نبی پور
بهمن یزدی صمدی
عباسعلی زالی
کاظم پوستینی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی