حسن بن احمد بن عبدالغفار ابوعلی فارسی

جنسیت: مرد
تولد و وفات: (۲۸۸ -۳۷۷) قمری
محل تولد: ایران - فارس - فسا
شهرت علمی و فرهنگی: نحوی ، محدث ، مفسر
در فسا از پدری ایرانی و مادری عرب از قبیلهٔ سدوها متولد شد. بر عربی و فارسی تسلط یکسانی داشت. ابوعلی بعد از بیست‌سالگی به بغداد رفت و دد آنجا به تحصیل صرف و نحو و لغت و حدیث پرداخت. در بغداد از محضر مشایخ متعددی چون زَجٌاج ، ابن دُرید ، ابن سرٌاج ، ابن مجاهد کسب فیض کرد. ابن مجاهد ظاهراً در قرائت‌های مختلف قرآن الهام‌بخش ابوعلی بود ، ابوعلی بعدها ، کتاب "الحجٌهٔ" را که در همین خصوص نوشت ، بر این مبنا قرار داد. وی از علی بن حسین بن معدان حدیث شنید و ابومحمد جوهری و ابوالقاسم تنوخی و عبیدالله ازهری از او روایت کردند. ابوعلی بعد از سی سال زندگی در بغداد آنجا را ترک کرد. ابتدا به موصل رفت و رد آنجا با ابن جِنٌی که مخلص‌ترین شاگرد او شد ، آشنا شد و با وی تا حلب آمد و تا سال ۳۴۷ق در آنجا نزد سیف‌الدوله حمدانی ماند. ابوعلی ظاهراً به دعوت عضد‌الدوله دیلمی حلب را ترک کرد؛ اما قبل از رسیدن به شیراز مدتی در دمشق و بغداد و نقاط دیگر به‌سر برد. او بیست سال در شیراز ماند. عضد‌الدوله در نحو شاگرد او بود. ابوعلی سه کتاب عمده خود به‌نام "الحجهٔ" در علل قراآت ، و "الایضاح" ، در نحو؛ "التکملهٔ ، در تصریف ، را در آنجا تألیف و به امیر هدیه کرد. وی تقریباً هفتاد سال از عمر خود را کاملاً به تعلیم و تعلم پرداخت با اینکه معتزلی بود ، در تفسیر بعضی از سوره‌های قرآن تنها از عقاید معتزله متأثر نبود بلکه ، روش‌های عقلی معتزله را فقط برای تحقیقات نحوی خود استفاده می‌کرد. در شهرهای مختلف همچون حلب ، بغداد ، بصره و شیراز از وی سؤالاتی بسیار کردند که دربارهٔ سؤالات هر یک از شهرها کتابی تصنیف کرد که "المسائل الشیرازیه"؛ "المسائل‌الکرمانیه" از جملهٔ آنها است. از دیگر آثارش: "التذکره"؛ در علوم عربی ، بیست مجلد؛ "تعالیق‌ سیبویه" ، دو جزء؛ "جواهر ‌النحو" ، "العوامل ‌‌المائهٔ"؛ در نحو ، "المقصور ‌و الممدود".

منبع : مطالب ارسالی