خشونت خانگی در مرز اضطرار!

خبرهایی که گاهی اوقات در رسانه ها منتشر می شود و نیز آمارهای سازمان بهزیستی، نشان می دهند که متاسفانه "کودک آزاری " به یک پدیده قابل تامل تاسف آور! در جامعه ایران تبدیل می شود.سازمان بهزیستی مدتی است طرحی را در دست تدوین دارد که به گفته " سید حسن موسوی چلک " یک مدیر کل آن، انتظار می رود " با همکاری بین دستگاهی پدیده کودک آزاری کنترل و کاهش یابد." محور و امتیاز این طرح نسبت به طرح های بی اثر قبلی، "قدرت اجرایی" برای مداخله سازمان بهزیستی است.دل نگرانی ها از پدیده رو به افزایش کودک آزاری و دیگر مشکلاتی که کودکان ممکن است باآن روبرو شوند، سازمان بهزیستی را مدتی پیش به این فکر واداشت تا خط تلفنی ۱۲۳را برای یاری فوری اجتماعی کودکان دایر کند.
نخستین مساله ای که پس ازیک دوره فعالیت این خط تلفنی پیش روی مسئولین سازمان بهزیستی قرارگرفت،" قدرت اجرایی " و" موانع قانونی " برای مداخله بود که این سازمان فاقد آن در دفاع از حقوق کودکان بود و هست " غلامرضا رضایی فر" معاون دفتر آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی که اخیرا باخبرنگاران صحبت کرد، گفت که ۴۰درصداز تماس های خط اورژانس اجتماعی -، ۱۲۳گزارش های کودک آزاری است." و براساس آن می توان نتیجه گرفت، "کودک آزاری از جمله شایع ترین خشونت های خانگی است." همین آمار نشان می دهد که " دختران با سهمی ۵/۵۲درصدی از گزارش های کودک آزاری، بیشتر مورد آزار قرار می گیرند و پدران بیشترین آزارگران فرزندشان بوده اند."گزارش های کودک آزاری به سامانه تلفنی سازمان بهزیستی هیج نکته امیدوار کننده ندارد، زیرا براساس همین آمار " اگر چه بیشترین موارد کودک آزاری در خانواده ها "" آزار جسمی "" و نه "" آزار جنسی "" است، اما همین بچه ها در جامعه نخستین خطری را که با آن روبرو می شوند، آزار جنسی است."
"سیدمهدی سیدمحمدی" یک مسئول سازمان بهزیستی کشورموانع پیش روی برای برخورد با پدیده زشت کودک آزاری را " موانعی متعدد" می داند که ریشه در قوانین، خرده فرهنگ ها و آموزش خانواده ها دارد.درگزارش نهایی بسیاری از مواردی که مددکاران سازمان بهزیستی پس از دریافت گزارش کودک آزاری آن را مورد پیگیری قرار داده اند، قید شده که " با توجه به قیمومیت پدر، پیگیری قضایی با مشکل مواجه شده است." سید محمدی می گوید: رفع مشکلات قانونی جلوگیری از کودک آزاری، مهم ترین اقداماتی است که در جهت محدودکردن کودک آزاری، باید به انجام برسد.از سوی دیگر نکته ای که محققان اجتماعی بر آن تاکید دارند، ابهامات قانونی در برخورد با کودک آزاران، بخصوص والدینی است که در رابطه با فرزندان خود مرتکب خشونت می شوند.
دکتر "ایرج فهیمی " حقوق دان می گوید: براساس قوانین فعلی " اقدامات والدین و اولیا» قانونی و سرپرستان صغار و محجورین که به منظور تادیب یا حفاظت آن ها انجام می گیرد، مشروط به اینکه اقدامات مذکور درحد متعارف تادیب و محافظت باشد"، جرم نیست.همچنین هرچند ماده ۱۱۷۹قانون مدنی به والدین " حق تنبیه " کودک خود را می دهد، ولی تاکید می کند که به استناد این حق نمی توانند فرزند خود را " خارج از حدود تادیب " تنبیه نمایند.به گفته کارشناسان حقوقی مشخص نبودن محدوده "تادیب و تنبیه " و نامشخص بودن " حد متعارف " در موارد قانونی مذکور، " دست قاضی را در زمان لازم برای صدور حکم بسته " و "دست والدین غیرمسوول و خشن را برای اعمال خشونت" باز داشته است.یک رسانه داخلی پاییزسال گذشته نتیجه یک پژوهش میدانی تیمی از امدادگران اجتماعی را انتشار داد که می گفت: در مقابل یک مورد کودک آزاری که فاش می شود، حداقل ۲۰مورد دیگر نهان می ماند.مدیر کل(وقت) امور اجتماعی وزارت ارشاد مهر سال ۱۳۸۴در گفت وگویی به نکته ای فوق العاده تاسف بار اشاره کرد که خبر می داد:" تنها در سال ۱۳۸۳ حدود ۸هزار خشونت خانگی ثبت شده که یک هزار مورد آن کودک آزاری بوده است و کودک آزاری به مرحله ""اضطرار"" رسیده است." حقوقدان ها عموما بر این عقیده هستند که " کودک آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی ندارد"، این در حالی است که در قوانین مذکور برای تعقیب این جرم عمومی و کشف جرم که مقدمه تعقیب است، هیچ گونه چاره اندیشی و تدبیر کارسازی اتخاذ نشده است.
دکتر"بهرام بهرامی" حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه می گوید: در قوانین کشور، در مواردی به کودک آزاری اشاره شده و آن را جرم دانسته،اما متاسفانه این قوانین در مورد کودک آزاری از سوی افراد غریبه بوده و در مورد اعمال کودک آزاری از سوی والدین کودک مقدار زیادی ابهام وجود دارد.از آنجا که کودک آزاری عموما درمنزل رخ می دهد، این عمل در جای خود یک نوع خشونت خانگی محسوب می شود.دکتر "کتایون خوشابی " استادیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی که تحقیقی میدانی روی بیش از ۳هزار کودک درتهران انجام داده، درگزارش تحقیق خود می نویسد:بیشترین کودکانی که مورد آزار قرار می گیرند در رده سنی یک تا ۵سال قرار دارند و اغلب آنها نیز توسط پدران خود آزار می شوند که خود را مالک!
فرزندان خویش می دانند واین باور به نوعی ریشه در قوانین ما و برخی باورها دارد.درباره کودک آزاری تعاریف متعددی شده است.این تنوع و تعاریف متضاد سبب شده تا مقایسه میزان بدرفتاری در بین کشورهای مختلف غیر ممکن گردد.به همین منظورسازمان بهداشت جهانی WHOدر صدداست تادر این زمینه تعریفی که حاصل وفاق جمعی است، ارایه دهد.
بدرفتاری با کودکان معمولا در چهار حوزه مورد بررسی قرار می گیرد: کودک آزاری جسمی،کودک آزاری عاطفی ،کودک آزاری جنسی وغفلت .
به گزارش ایرنا کارشناسان کودک آزاری را "تجاوز به حقوق قانونی کودکان و رساندن آسیب بدنی و روانی به آنها" تعریف کرده اند.یونیسف نیز" سو» رفتار یا رفتار مسامحه گرانه و نادرست با کودکان" را کودک آزاری معرفی می کند.در ماده ۴بند یک پیمان جهانی(حمایت ازحقوق) کودک که ایران نیز آنرا پذیرفته، قید و تاکید شده است:" والدین و سرپرستان در برابر اشتباهات کودکان نباید از روش های نامناسب وسرزنش استفاده کنند." و در ماده ۳۰همین پیمان نیز تاکید می شود: " هیچ کس حق آزار و اذیت کودکان راندارد و کسانی که با کودکان بدرفتاری کنند، طبق قانون باید مجازات شوند." تحقیقی روی کودکان بزهکاردرکانون اصلاح و تربیت که سایت وزارت دادگستری ارایه کرده، نشان می دهد:" ۹۹درصد کودکان بزهکار دارای والدین زود خشم و مهاجم بوده اند و ۸۰درصد کودکانی که دست به خودکشی زده اند نیز مورد شکنجه و آزار قرار می گرفته اند و ۹۰درصد جوانانی که به مواد مخدر روی آورده اند، از آزارگری والدین و مربیان خود خاطره ها دارند.تحقیق همچنین نشان می دهد: ۹۰درصد والدین کودک آزار، خود در کودکی مورد آزار و اذیت و تنبیه بدنی و روحی و روانی قرار گرفته اند.
یک حقوقدان می گوید: رشد نامتوازن جامعه باعث شده تعارض عجیبی بین سنت و مدرنیسم درجامعه ما بوجودآید که درصورت توسعه صحیح و همه جانبه جامعه، این تعارضات نباید بوجود می آمد، درحالی که اکنون رشد نامتوازن باعث شده توازن فرهنگی به هم بخورد و فشار اجتماعی که از طریق جامعه ایجاد می شود، به جای بوجود آوردن هنجار، باعث بوجود آمدن ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی مثل شیشه شکستن و خراب کردن اتوبوس ها بعد از بازی فوتبال و ناهنجاری های فردی مثل کودک آزاری توسط والدین شود.دکتر آملی می گوید: کنترل اجتماعی موجود هم، که از طریق قانون صورت می گیرد، در مواردی در تضاد با حقوق افراد است.
در برخورد باناهنجاریهای اجتماعی از قبیل کودک آزاری، باید پیشگیری اولیه را مطرح کنیم و رسانه ملی هم وظیفه دارد با فرهنگ سازی از طریق پرداختن به این موضوع، به حل معضل بپردازد و باعث ایجاد توازن فرهنگی متناسب با توسعه جامعه و ایجاد هنجار مناسب شود که در آن صورت انسان ها برای حقوق یکدیگر احترام خاص قایل خواهند بود و متعاقب آن شاهد کاهش کودک آزاری و سایر معضلات اجتماعی از این دست خواهیم بود.
توجه به سبب شناسی کودک آزاری یکی از مهمترین عواملی است که مشاور یا درمانگر باید به آن توجه نماید، زیرا در خلال توجه به این مطلب است که می-تواند مداخله مناسب را طرح ریزی و بررسی و هدایت نماید.در بسیاری از خانواده ها با یکی از کودکان بیشتر از بقیه بدرفتاری می-شود.کودکان نارس و کودکانی که در هنگام تولد کم وزن هستند و نیز آن هایی که به طور کلی دچار نارسایی های رشدی هستند، بیشتر درمعرض خطر قرار دارند.
با وجود این بعضی خانوادها برغم اینکه با فشار روانی بسیار زیادی مواجه هستند، با کودکان خود بدرفتاری نمی کنند.به هر حال تعدادی از مطالعات، کودک آزاری را درخانواده های طبقات پایین اجتماعی -اقتصادی گزارش کرده اند.البته خانواده های کم درآمد ذاتا بدرفتار نیستند،بلکه شرایط فشارآور بیشتری را در زندگی تجربه می کنند.یکی دیگر از عوامل تعیین کننده در بدرفتاری با کودکان، پذیرش تنبیه به عنوان یک روش کلیدی در تربیت کودک است.تا چند سال پیش تنبیه بدنی جز جدایی ناپذیر نظام آموزشی کشورها بود و هنوز هم به نوعی همین طور است.مادامی که تنبیه بدنی به عنوان یک روش تربیتی پذیرفته شود، شاهد خشونت و کودک آزاری خواهیم بود.
عوامل موثر درکودک آزاری درهمه موارد یکسان و مشابه نیست و به مجموعهثای از عوامل بستگی دارد.پنج عامل اساسی موثر در کودک آزاری، خصوصیات فرد بدررفتار( آزارگر)، خصوصیات دیگر اعضای خانواده، خصوصیات کودک، بافت اجتماعی و بافت موقعیتی است.علاوه بر نتایج فوری جسمی و روانی، کودکانی که قربانی خشونت خانواده هستند، مستعد برخی مشکلات رشدی می شوند.نوزادانی که باآنها بدرفتاری می شود، به احتمال زیاد نسبت به مادران خود به طور مضطرب دلبسته می شوند، در حالیکه کودکان عادی این چنین نیستند.
از لحاظ عاطفی این کودکان منزوی و منفعل هستند، یا پرخاشگری و رفتارهای مخالفت آمیز بروز می دهند.کودکانی که مورد بدرفتاری و غلفت قرار گرفته اند، در بزرگسالی احتمال بروز رفتارهای خشونت بار درآنها بیشتر است.در یک مطالعه سه ساله دانشجویی درایران، محققان به این نتیجه رسیده اند ۷۰درصد مادرانی که با کودکان خود بدرفتاری می کنند و یا به صورت ناکارآمد از کودکان خود مراقبت می کنند، مادرانی هستند که درکودکی با آنها بدرفتاری شده است.
همین تحقیق تاکید دارد: بزرگسانی که در کودکی مورد تجاوز(کودک آزاری جنسی) قرار گرفته اند، ممکن است در روابط زناشویی، خانوادگی و بین فردی، کارکردی معیوب داشته باشند و رفتار خود تخریبی، عزت نفس پایین، افسردگی مزمن و ناسازگاری جنسی را تجربه کنند.به عنوان جمع بندی بحث و نتیجه گیری ازآن، این نظر کارشناسان امور اجتماعی قابل اعتنا است که بعید می دانند در نبود یک " برنامه اجتماعی همه جانبه" و " اراده ای قوی و ملی برای مبارزه با کودک آزاری و دیگر خشونت های خانگی"، بدون اصلاح قوانین و تغییر باورهای رنگ شده با مذهب، بتوان به این نوع مصایب اجتماعی پایان داد و یا حتی روند آنرا کند کرد.

منبع : روزنامه ابتکار