مدیریت نرم افزار در لینوکس

با توجه به گستردگی توزیع های لینوکس مسلما روش های نصب نرم افزار ها نیز متفاوت خواهد بود. در ابتدا به تعریف مفهوم کد منبع یا Source Code می پردازم. یک نرم افزار در ابتدا فقط یک سری حروف و کلمات است که یک برنامه نویس آن ها را در محیطی خاص و یایک ویرایشگر متن معمولی می نویسد این نوشته ها « سورس کد» برنامه یا « کد منبع» برنامه نام دارند. این کد ها را می توانید در یک ویرایشگر متن معمولی وارسی کنید، اما برای کامپیوتر معنایی ندارند! چرا که کامپیوتر شما فقط زبان ۰ و ۱ (صفر و یک) را متوجه می شود بنابراین باید این برنامه نوشته شده را به زبان کامپیوتر ترجمه کنیم، این کار ترجمه را «کامپایل» می گویند. در واقع شما کدمنبع را کامپایل می کنید تا کامپیوتر شما آن رادرک کند. به فایل حاصل از کامپایل فایل »باینری« می گویند.
دلیل این نام گذاری این است که فایل حاصل از کامپایل فقط برمبنای دو (Base۲) می باشد، یعنی فقط شامل صفر و یک است. بنابراین وقتی می گوییم برنامه ای بازمتن (OpenSourec)است این بدان معناست که کد های منبع آن در اختیار دیگران قرار دارد و در برنامه های CloseSource یا سورس بسته این کد های منبع در اختیار شما قرار نمی گیرد وفقط فایل های باینری در اختیار شما قرار می گیرد.یکی از محبوب ترین راه های نصب نرم افزار در لینوکس نصب از کد منبع یا به اصلاح درست تر کامپایل از سورس کد برنامه است.در ویندوز مایکروسافت شما همواره بسته های باینری را در سیستم خود نصب می کردید، این بسته های باینری که از پیش کامپایل شده اند بر اساس یک استاندارد کلی که سیستم عامل (ویندوز) دارد، کامپایل شده اند بنابر این شما نمی توانید به راحتی برروی آن ها مانور دهید، اما در لینوکس قضیه کمی متفاوت است، شما می توانید کد منبع را بگیرید و از اول روی سیستم خودتان کامپایل کنید.شاید بپرسید این چه مزیتی دارد؟ زمانی که شما برنامه ای را در سیستم خودتان شخصا کامپایل می کنید می توانید آن را بر اساس نیاز های خودتان تنظیم کنید.(در اصطلاح صحیح تر می توانید نرم افزار راباتوجه به شرایط خود بهینه سازی -optimization-کنید.) حسن این کار در آن است که برنامه نصب شده در سیستم شما کاملابا سیستم شما خوانایی دارد و اگر شما به امکاناتی که برنامه ارائه می دهد نیازی ندارید می توانید به سادگی آن امکانات را زمان کامپایل ندیده بگیرید.بنابراین اولین روش نصب برنامه کامپایل از سورس کد بود، این روش تا حدودی وقت گیر است و نیاز به تجربه دارد تابتوانید به بهترین روش ممکن برنامه خود را کامپایل کنید، البته گاهی راهی جز کامپایل نرم افزار ندارید. برای همین توزیع کنندگان لینوکس به فکر ایجاد روشی کاربر پسندتر افتادند تا کاربران بتوانند در زمانی کوتاه تر و با روشی ساده تر برنامه های خود را نصب کنند، این دیدگاه باعث بوجود آمدن بسته های نرم افزاری RPM و DEB شد. این بسته ها اغلب همانند بسته های نرم افزاری ویندوز از قبل کامپایل شده اند (البته این فقط یک مقایسه ناشیانه است و در عمل با بسته های ویندوزی بسیار متفاوتند) و شما از طریق یک مدیر بسته می توانید این بسته ها را مدیریت کنید. مدیر بسته ها در لینوکس تقریبا همان برنامه Add/Remove در کنترل پانل ویندوز است که با توجه به توزیع و نوع بسته نرم افزاری بسیار مختلف است. البته باید توجه داشته باشید که این بسته ها هم می توانند حاوی سورس کد نیز باشند. نکته قابل توجه دیگر این است که این بسته ها می توانند شامل فایل های کمکی (Help) و مستندات دیگر مربوط به برنامه باشند. شما برنامه خود را از هر راهی که نصب کنید در اغلب موارد فایل های آن در مسیر های usr/bin/ و bin/ و usr/sbin/ قرار می گیرند و فایل های مربوط به پیکره بندی آن در دایرکتوری etc/ قرار می گیرند. بنابراین ما در لینوکس چیز به نام رجیستری نداریم و تنظیمات مربوط به برنامه ها در فایل ها ذخیره می شوند که در بیشتر موارد این فایل ها فایل هایی هستند که به راحتی قابل خواندن و ویرایش کردن با ویرایشگر های معمولی متن می باشند.
بسته ها: چرا به برنامه ها بسته (Pakage) میگویند؟ اغلب برنامه ها امروزه شامل فایل های بسیاری می باشند، از جمله فایل های باینری، فایل های پیکره بندی و فایل های مربوط به راهنما و روش نصب و مجوز های برنامه که به Documentation یا مستندات معروف هستند. بنابراین می بینیم یک برنامه همراه خود تعداد بسیاری فایل به همراه دارد، تمام این فایل ها به صورت فشرده در یک بسته قار می گیرند، خواه این یک بسته RPM باشد یا یک بسته DEB یا حتی یک بسته Tarball باشد. برای آشنایی هرچه بیشتر با انواع بسته های نرم افزاری به سه نمونه عمده بسته های نرم افزاری لینوکس اشاره می کنیم، بسته های RPM یکی از معروف ترین بسته های نرم افزاری لینوکس بسته های RPM می باشد. RPM مخفف RedHat Pakage Manager می باشد، همان طور که از اسم آن بر می آید ابداع شرکت RedHat Linux می باشد اما در توزیع های مختلفی از این بسته ها استفاده می شودو جالب تر این که از این بسته ها می توانید در سیستم های شبه یونیکس دیگر مانند FreeBSD و SunSolaries نیز قابل استفاده هستند.بسته های RPM با پسوند rpm شناخته می شوند. از جمله توزیع هایی که از بسته های rpm استفاده می کنند می توان لینوکس Mandrake pakagename-a.b.c-x.arch.rpm
در این نام گذاری همان طور که معلوم است از سمت چپ اولین بخش نام نرم افزار اصلی ماست مثلا xchat یا gaim اما سایر اجزا:
.a.b.c نسخه نرم افزاری است که دردست دارید، این شماره نسخه را اغلب نویسنده برنامه تعیین می کند مثلا ۶.۲.۲ یا ۷.۶.۵a.x این شاره به شماره build number یا relase number معروف است.(شماره انتشار!)این شماره در واقع نشان دهنده تغییرات کوچکیست که اغلب هم کار نویسنده برنامه نیست مثلا یک وصله یا Patch برای رفع یک مشکل (bug) یا یا تغییر یک فایل نصب یا اضافه شدن یک فایل راهنما یا help یا Documentation به فایل.

gnuiran.org

منبع : روزنامه ابرار اقتصادی